“Harianong Gasa” ni Joachim Barrande

SINULAT SA KORESPONSAL SA PAGMATA! SA REPUBLIKA SA CZECH

“LABAW pa sa usa ka harianong gasa, ang labing hamiling pasidungog nga gikahatag ngadto sa nasod sa Czech!” Ingon niana ang paghubit sa usa ka magsusulat sa kabilin nga nadawat sa Czech National Museum gikan kang Joachim Barrande, ang inilang ika-19ng siglong paleontologo. Ang “harianong gasa” ni Barrande sa mga tawong Czech nalangkoban sa hinungdanong koleksiyon sa kapin sa 1,200 ka kahon nga napunog mga fossil, nga iyang gigugolag mga dekada sa pagkolekta, pagtuon, ug pagklaseklase. Bisan tingalig dili ka maikag pag-ayo sa koleksiyon sa karaang mga fossil, ang gasa ni Barrande labi pang hinungdanon alang sa mga paleontologo kay sa usa ka kaplag nga katigayonan!

Ang paleontologo maoy usa ka siyentipiko nga naggamit ug mga fossil aron tun-an ang kinabuhi sa nangaging mga yugto sa kasaysayan sa yuta. Ang paleontolohiya maoy bubag-ong siyensiya. Panahon sa mga Edad Medya, ang mga fossil gisalikway ingong “mga aksidente sa kinaiyahan” o gituohang patayng lawas sa mga dragon. Bisan pa niana, sa ika-18ng siglo ang mga tawo sa alta sosyedad nagsugod sa pagkainteres sa pagpangolektag mga fossil. Ang mga siyentipiko sa daghang nasod nagsugod usab sa pagkainteres sa pagtuon sa mga fossil. Si Joachim Barrande maoy usa kanila. Unsay atong nahibaloan bahin kang Barrande, ug unsay iyang gikatampo sa pagtuon bahin sa paleontolohiya? Sanglit katalirongan siya ni Charles Darwin, unsay mga panglantaw ni Barrande sa teoriya sa ebolusyon ni Darwin?

 Giusab ni Barrande ang Iyang Karera

Si Joachim Barrande natawo niadtong 1799 sa Saugues, usa ka gamayng lungsod sa habagatang Pransiya. Nagtuon siyag inhenyeriya sa Paris, nga nag-espesyalisar sa pagtukod ug dalan ug taytayan. Sa samang panahon, mikuha siyag mga kurso bahin sa natural nga siyensiya. Sa wala madugay nadayag nga siya may kinaiyanhong kahanas nianang natara sa pagtuon. Human sa paggraduwar nagsugod si Barrande sa pagtrabaho ingong inhenyero, apan sa dihang namatikdan siya sa harianong pamilyang Pranses, gidapit siya sa pagtudlo sa apong lalaki ni Haring Charles X. Ang ulohan​—natural nga siyensiya. Sa 1830, ingong sangpotanan sa rebolusyon sa Pransiya, ang harianong pamilya gidestiyero ug sa ngadtongadto miadto sa Bohemia. Si Barrande miduyog kanila didto. Maoy didto sa Prague, ang kaulohan sa Bohemia, nga si Barrande mikuha pag-usab ug inhenyeriya.

Ingong eksperto sa paghimog dalan ug taytayan, gitudlo si Barrande sa pagsurbi sa banika palibot sa Prague alang sa giplanong riles para sa karwahe. Samtang siya nagtrabaho, namatikdan ni Barrande nga dihay dagayang fossil sa maong dapit. Sa pagsusig maayo, natingala siya sa pagkakaplag sa talagsaon kaayong mga kasamahan tali sa lut-od sa yuta sa Bohemia ug sa lut-od sa yuta sa Britanya. Kay nabuhi pag-usab ang iyang kaikag sa natural nga siyensiya, bug-os nga gibiyaan ni Barrande ang inhenyeriya ug, sa misunod nga 44 ka tuig, gigugol ang iyang kinabuhi sa pagtuon sa paleontolohiya ug geolohiya.

Ang klasrom ni Barrande mao ang napunog-fossil nga banika sa sentral Bohemia. Matag adlaw dihay bag-ong mga kaplag nga may talagsaong katahom ug kadaiyahan. Sa pagka-1846 andam na siya sa pagpatik sa unang mga resulta sa iyang panukiduki. Niini nga basahon iyang gihubit ug giklaseklase ang bag-ong mga espisyeng trilobite, nga kanhi nagpuyo sa salog sa dagat.

Si Barrande nagpadayon sa pagkolekta ug pagtuon sa mga fossil. Dayon, sa 1852, iyang gipatik ang unang tomo sa monograpiya, o pamatbat nga sinulat, nga nag-ulohang The Silurian System of Central Bohemia. * Ang tomo I nagsaysay bahin sa mga trilobite. Gisundan kini sa mga tomong gigugol bahin sa mga crustacean, chondrichthye, cephalopod, lamellibranch, ug ubang na-fossil nga mga organismo. Sulod sa iyang pagkinabuhi iyang gipatik ang 22 ka tomo diin detalyado niyang gihubit ang kapin sa 3,500 ka espisye. Ang basahon maoy usa sa kinadak-ang mga monograpiya sa natad sa paleontolohiya.

Kutihan ug Disiplinado

Ang mga paagi ni Barrande nagpalahi kaniya gikan sa ubang mga tigdukiduki. Sa iyang trabaho ingong naturalista, iyang gigamit ang disiplina sa usa ka inhenyero. Ingon nga tigdisenyo,  wala niya tugoti ang di-tukmang mga kalkulasyon o mga dibuho. Ingon nga paleontologo, naninguha siya sa pagkab-ot sa kinatas-ang sukod sa katukma sa iyang mga dibuho, nga naningkamot sa pagtino nga kini tukma hangtod sa kinagamyang detalye. Personal niyang giretoki ang ubay-ubayng dibuho nga gilakip diha sa iyang monograpiya, bisag ang mga orihinal gidrowing sa usa ka propesyonal nga tigdibuho.

Bisan pa niana, ang kakutihan ni Barrande wala makutohi diha sa iyang mga dibuho. Human ma-typeset ang matag tomo sa iyang monograpiya, personal niyang gisusi ang teksto. Kon dili siya matagbaw, iyang ipadalag balik ang di-makapatagbawng mga bahin aron ipa-reset. Ang tumong ni Barrande mao ang pagtino nga ang matag basahon nga iyang ipatik maoy tukma kutob sa maarangan. Sa pagkadalayegon siya milampos. Sa pagkakaron, halos 150 ka tuig sa ulahi, ang mga tigdukiduki naggamit gihapon sa Silurian System ingong reperensiyang basahon.

Unsa na man ang Bahin sa Ebolusyon?

Sa dihang ang libro ni Charles Darwin nga The Origin of Species gipatik niadtong 1859, daghang siyentipiko mipaluyo dayon sa teoriya sa ebolusyon. Apan, si Barrande wala. Gikan pa sa sinugdanan, gisalikway niya ang teoriya sa ebolusyon kay wala siyay nakita sa rekord sa fossil nga mopatuo kaniya nga tinuod ang teoriya. Matod ni Barrande nga ang katuyoan sa iyang trabaho mao ang “pagkaplag sa katinuoran ug dili pagmugnag lumalabay nga mga teoriya.” (Italiko amoa.) Sa tinuoray, sa ulohang panid sa matag tomo sa Silurian System, iyang gisulat ang panultihong: “C’est ce que j’ai vu” (Kini ang akong nakita).

Nakita ni Barrande nga ang lawas sa daghang hayop anaa sa nagkalainlaing ang-ang sa pagtubo. Ugaling, siya hustong nanghinapos nga kini iya sa samang mga espisye apan sa nagkalainlaing ang-ang sa pagkinabuhi. Wala siyay nakitang pamatuod nga ang usa ka matang sa mananap nausab ngadto sa lain. Nagsuma sa pilosopiya ni Barrande, ang librong A Petrified World nag-ingon: “Ang bug-os nga trabaho ni Barrande . . . gipasukad diha sa mga ebidensiya, ug kana mao ang labing hinungdanong bahin niini. Niini nga ang-ang sa pasukaranang panukiduki, walay luna alang sa pagbanabana o pagtagnatagna o kaha sa katibuk-ang mga teoriya.”

Ubos nga Tawo Mihatag ug Usa ka “Harianong Gasa”

Bisan pa sa iyang dakong kalamposan, si Barrande wala malit-agi sa garbo o pagkadi-matinud-anon. Bisag dali ra siyang makigduyogduyog sa mga dagkong tawo sa Uropa ug makasultig daghang pinulongan, wala siya kawad-ig mapaubsanong tinamdan. Mikat-on siyag Czech aron mas masuod sa mga tawo. Nakatabang kini kaniya sa iyang trabaho, kay nakapaarang kini kaniya sa pagpakigkomunikar sa mga tigkubkob ug bato kinsa nakatabang niya sa pagkuhag mga sampol alang sa iyang koleksiyon.

Relihiyosong tawo si Barrande, ug ang iyang nakaplagan sa kinaiyahan nakapalig-on sa iyang pagtuo sa Diyos. Iyang gitawag ang mga fossil nga “mga medalyon sa unang mga kalalangan.” Dugang pa, sa pasiuna sa iyang basahon, iyang gihisgotan ang emosyon nga nagdasig niya sa pagpadayon sa pagtuon: “Kini maoy pagbati sa pagdayeg, pagkatagbaw, ug pag-ila nga nagtugob ug nag-aghat sa usa nga maoy nagkaplag o nagpamalandong sa usa ka bahin sa mga buhat sa Maglalalang.”

Namatay si Joachim Barrande niadtong 1883, nga nagbilin ug siyentipikanhong materyal nga may talagsaong bili. Ang makutihon niyang paagi sa iyang trabaho gipabilhan sa mga siyentipiko sa tibuok kalibotan. Tungod sa realistikanhon, matinuorong paagi nga iyang gihimo, ang gipamatud-an pag-ayong mga kaplag ni Joachim Barrande ginagamit pa gihapon sa mga tigdukiduki karong panahona. Gikan sa siyentipikanhong baroganan, dili pagpasobra ang paghubit sa kabilin ni Barrande ingon nga “labaw pa sa usa ka harianong gasa.”

[Footnote]

[Mga hulagway sa panid 12, 13]

Mga dibuho ni Barrande sa mga trilobite, 1852

[Credit Line]

Mga krokis: S laskavým svolením Národní knihovny v Praze

[Picture Credit Line sa panid 12]

Dibuho: Z knihy Vývoj české přírodovědy, 1931