Mga Batan-on Nangutana . . .

Unsaon Ko Paglikay ang mga Kapeligrohan Diha sa Internet?

HANDURAWA ang imong kaugalingon diha sa kinadak-ang librarya sa kalibotan. Ang mga libro, mga mantalaan, mga katalogo, mga hulagway, ug tanang matang sa rekording​—sa halos matag ulohan​—naglibot kanimo. Ang tanang kinaulahiang impormasyon maingon man ang kadaghanang literatura sa nangaging mga siglo daling mabatonan.

Buweno, ang Internet maghimo sa maong impormasyon nga daling mabatonan. Kini magpaarang sa tawo sa paglingkod atubangan sa iyang kompiyuter ug pagbayloay ug impormasyon sa ubang mga kompiyuter ug mga tiggamit sa kompiyuter sa bisan diin sa kalibotan. * Kini magpaarang sa mga tiggamit sa pagbaligyag mga produkto, pagpamalit, paghimog mga transaksiyon sa bangko, pagpakigsulti, pagpaminaw sa kinaulahiang mga rekording sa musika​—ang tanan diha sa pribasiya sa ilang balay.

Nan, dili ikatingalang ang pipila ka eksperto nagbanabana nga kapin sa 320 ka milyong tawo ang mogamit ug Internet inigkatapos niining tuiga. Busa ang paggamit sa Internet nagakakomon sa daghang bahin sa kalibotan. Kay ang mga tunghaan ug mga librarya masibotong nagpasiugda sa paggamit niini, milyonmilyong batan-on ang makagamit niana. Sa Tinipong Bansa, duolan sa 65 porsiyento sa mga batan-on tali sa mga pangedarong 12 ug 19 nakagamit na o nakapakonektar sa on-line nga mga serbisyo.

Kon gamiton ug maayo, ang Internet mahimong tinubdan sa mapuslanong impormasyon bahin sa panahon, pagpanaw, ug ubang mga ulohan. Pinaagi niini, makapamalit ka ug mga libro, mga piyesa sa kotse, ug ubang mga butang. Daghan ang naggamit niini alang sa asaynment sa eskuylahan.

Bisan ug ang Internet mahimong mapuslanon, daw nahisama usab kini sa usa ka libraryang walay mga libraryan o ubang mga tig-obserbar. Ang usa makahimo sa pagsusi diha niana nga mobating walay tawo sa palibot. Apan kini ang usa sa kinadak-ang mga kapeligrohan sa paggamit sa Internet. Ngano? Kay ang di-maihap nga Web site adunay materyal nga mahugaw sa moral ug makadaot sa espirituwal nga paagi. Busa, ang Internet makaladlad sa batan-ong mga Kristohanon sa tentasyon. Kon buot hunahunaon, natural sa mga tawo nga magmausisahon​—usa ka hilig nga dugay nang gipahimuslan ni Satanas nga Yawa. Dayag nga gipahimuslan ni Satanas ang pagkamausisahon ni Eva ug ‘nagdani kaniya pinaagi sa iyang lipatlipat.’​—2 Corinto 11:3.

Sa susama, ang batan-ong Kristohanon tingali daling mahaylo sa makadaot nga impormasyon kon siya dili determinado sa pagbantay sa iyang espirituwalidad. Usa ka artikulo sa Better Homes and Gardens nagsaysay: “Ang Internet maoy usa ka makapahinam nga natad diin ang utokang  mga tigpasiugda mamaligya sa kinaulahiang impormasyon; apan ang mga pedopilya, mga mangingilad, mga panatiko, ug ubang daotang mga tawo nagmentinar usab ug mga Web site.”

Usa ka batan-ong ginganlag Javier * miingon: “Makapakurat ang pipila ka mga Web site. Kini motungha nga walay pasidaan.” Siya midugang: “Ila kang sulayan sa paglit-ag. Gusto ka nilang danihon​—aron makuha ang imong salapi.” Usa ka batan-ong Kristohanon nga ginganlag John miadmitir: “Makasugod ka na gani sa pagtan-aw sa di-maayong materyal, lisod na ang paghunong​—makapagiyan kaayo kini.” Ang pipila ka Kristohanong mga batan-on magtan-awan sa makadaot nga mga Web site, ug kini mitultol kanila ngadto sa mas grabeng suliran. Gidaot pa gani sa uban ang ilang relasyon kang Jehova. Sa unsang paagi malikayan kini?

“Pagtan-aw sa Butang nga Walay-Pulos”

Usahay ang adres mismo sa Web site tin-awng magpadayag nga ang site nasudlag makadaot nga materyal. * Ang Proverbio 22:​3 nagpasidaan: “Maalamon ang tawo nga nakakita sa katalagman ug motago, apan ang walay-kasinatian mopadayon lamang ug magaantos gayod sa kadaot.”

Hinuon, ang labing komon nga suliran mao nga ang mga tawo tingali makasulod sa makadaot nga site nga wala gayod tuyoa. Ang home page mahimong maundan sa makalilisang nga mga hulagway nga maampingong gidisenyo aron sa pagdani kanimo nga susihon ang site​—ug sa pagbalikbalik diha niana! *

Gibatbat ni Kevin kon unsay nahitabo sa usa sa iyang mga higala: “Wala siyay gikalingawan ug mausisahon. Ang pagtan-aw ug pornograpiya sa wala madugay nahimong naandan.” Maayo na lang, kining batan-ong Kristohanon midangop sa usa ka ansiyano ug natabangan.

Nakahukom ka na ba kon unsay imong buhaton kon makasulod ka nga wala tuyoa sa maong site? Tin-aw kon unsay angayng himoon sa usa ka Kristohanon: Biyai dayon ang site​—o kaha hunonga ang browser sa Internet! Sundoga ang salmista kinsa miampo: “Ilikay ang akong mga mata gikan sa pagtan-aw sa butang nga walay-pulos.” (Salmo 119:​37; itandi ang Job 31:1.) Hinumdomi nga bisag walay tawong nagatan-aw kanato, kita ginabantayan. Ang Bibliya nagpasidaan kanato nga ang tanang butang “hubo ug naladlad nga bukas sa mga mata niya kang kinsa kita manubag.”​—Hebreohanon 4:13.

Ang pagpakigsulti ngadto sa imong mga ginikanan o sa ubang hamtong nga mga Kristohanon makapalig-on sa imong determinasyon nga dili mosulod pag-usab sa makadaot nga mga site. Total, kon mahulog ka sa huyonghuyong, makigbisog ka ba hangtod nga moabot na kini sa imong liog una pa magpatabang?

Komosta ang Bahin sa On-Line nga Pagpakig-uban?

Ang chat makapaarang sa mga tiggamit sa Internet gikan sa tanang bahin sa kalibotan sa pagpakigkomunikar dihadiha sa usag usa. Ang mga negosyo naggamit niana alang sa on-line nga mga komperensiya ug sa paghatag ug serbisyo sa kustomer. Ang pipila sa mga chat room makapaarang sa mga tiggamit sa pagpaambit ug impormasyon bahin sa teknikal nga mga butang, sama sa pag-ayo sa awto o pagprograma sa kompiyuter. Ang ubang matang sa chat makapaarang sa mga higala ug mga membro sa pamilya sa pagpakigkomunikar nga pribado nga wala nay gasto sa mga pagtelepono ug long-distance. Bisan tuod mahimong dunay mapuslanong kagamitan kining paagiha, duna bay bisan unsang mga kapeligrohan?

Adunay tinuod nga panginahanglan sa pagbantay kon bahin na sa publikong mga chat room, kay magpahinabo kinig pipila ka mga kapeligrohan. Ang magsusulat nga si Leah Rozen nag-ingon: “Ang mga tin-edyer nga may kahibalo sa teknolohiya nagagugol ug daghang oras sa pagpakighinabi nga on-line uban sa di-kailang mga estranghero sa tibuok nasod ug, ngani, sa kalibotan. Ikasubo, ang pipila sa maong mga estranghero  nga tingali pakighinabian nga on-line sa mga tin-edyer mahimong mao ra usab ang mahilayong mga adulto nga gustong makigkita sa mga bata aron makigsekso.” Usa ka artikulo diha sa Popular Mechanics nagpasidaan nga “kinahanglang mag-amping ka pag-ayo” sa dihang naggamit ug publikong mga chat room. Ang paghatag sa imong ngalan ug adres ngadto sa estranghero mahimong magpahinabog grabeng suliran! Nganong ipailalom ang imong kaugalingon nianang maong kapeligrohan?

Apan, ang mas malipatlipatong kapeligrohan anaa sa pagkamalit-agan sa makadaot nga pagpakig-uban sa mga estranghero nga walay pagtahod sa mga prinsipyo sa Bibliya. * Ang mga tigdukiduki nag-ingon nga ang kadaghanang estoryahay sa tin-edyer diha sa mga chat room nasentro sa seksuwal nga mga isyu. Busa haom ang tambag sa Bibliya sa 1 Corinto 15:​33: “Ayaw pagpahisalaag. Ang daotang pakig-uban nagadaot sa mapuslanong mga batasan.” Ang daotang pakig-uban pinaagi sa koneksiyon diha sa kompiyuter peligroso. Ang mahinadlokon-sa-Diyos nga batan-on angay bang mangahas sa pagladlad sa iyang kaugalingon sa maong mga risgo?

Mga Panalipod

Gumikan sa mga kapeligrohang giladlad sa Internet, kini angayng gamiton uban ang pag-amping. Pananglitan, ang pipila ka pamilya nagpahiluna sa kompiyuter diha sa dapit nga dili tago, sama sa sala. Mahimo usab silang magbaod nga gamiton lamang ang Internet kon may ubang tawo sa balay. Kon ang imong mga ginikanan mag-establisar sa maong mga pagdili, pakigtambayayong. (Proverbio 1:8) Ang tin-awng mga lagda maoy pamatuod sa ilang gugma.

Kon ang asaynment sa eskuylahan nanginahanglan nga imong gamiton ang Internet, nganong dili bantayan kon unsa ka dakong panahon ang imong gugolon nga on-line? Sulayi pagdesidir nga abante kon unsa ka dakong panahon ang imong igugol, nga maggamit ug alarm clock aron magpahinumdom nimo inig-abot sa oras. Si Tom nagsugyot: “Pagplano nga abante, tinoa kon unsay imong pangitaon, ug sunda kana​—bisan unsa pa ka makaiikag tan-awon ang ubang mga butang.”

Gikinahanglan usab ang pag-amping kon bahin sa paggamit sa E-mail. Magbantay ang Kristohanong mga batan-on nga dili malinga pag-ayo sa pagbasa sa hilabihan ka daghang E-mail, ilabina kon ang kadaghanang impormasyon walay kapuslanan ug dili tinuod. Ang sobrang paggamit sa E-mail makahurot sa bililhong panahon nga gikinahanglan alang sa mga asaynment sa tunghaan ug sa espirituwal nga mga kalihokan.

Si Haring Solomon nag-ingon: “Sa paghimog daghang basahon walay kataposan, ug ang hilabihan nga paghago alang niini makapabudlay sa unod.” (Ecclesiastes 12:12) Kanang mga pulonga mapadapat gayod bahin sa Internet. Ayaw pagpalinga pag-ayo sa pagpangitag mga impormasyon nga imong mapasagdan ang personal nga pagtuon sa Bibliya ug pagpakig-ambit sa Kristohanong ministeryo. (Mateo 24:​14; Juan 17:​3; Efeso 5:​15, 16) Hinumdomi, usab, nga samtang ang pagpakigkomunikar pinaagi sa kompiyuter tingali dunay iyang dapit, dili ikabaylo ang inatubangay nga pakigkontak sa mga isigka-Kristohanon. Busa kon kinahanglan gayod nga mogamit ka ug Internet, himoa ang hugot nga desisyon nga gamiton kanang maalamon. Likayi ang peligrosong mga site, ug ayaw paggugol ug sobrang panahon nga on-line. “Ampingi ang imong kasingkasing,” ug ayaw gayod pagpaulipon sa Internet.​—Proverbio 4:23.

[Mga footnote]

[Blurb sa panid 20]

“Makapakurat ang pipila ka Web site. Kini motungha nga walay pasidaan”

[Hulagway sa panid 21]

Ang ubang mga pamilya nagpahiluna sa kompiyuter sa balay diha sa dapit nga dili tago