Mga Pamilyang Walay Amahan—Pagpahunong sa Siklo

KON magpadayon ang mga kiling karon, ang mga pamilyang walay amahan sa dili madugay mahimo nang naandan. Usa ka taho sa U.S. Department of Health and Human Services nag-ingon: “Ang mga batang gipadako diha sa nag-inusarang ginikanan lagmit makabaton ug mas mugbong mga grado, adunay mas daghang suliran sa panggawi, ug adunay mas taas nga mga proporsiyon sa sugmatsugmat nga mga sakit sa lawas ug sa utok. . . . Ang pagkagipadako diha sa pamilya sa dalagang-inahan nalangkit sa midaghang mga risgo sa pagpanganak samtang tin-edyer, pag-undang sa hayskul, [ug] pagkabilanggo.”

Nan, dili katingad-ang ang mga batid bahin sa katilingban, mga magtatambag sa pamilya, mga edukador, ug bisan mga politiko nangita gayod ug mga paagi sa pagpahunong niining makapadaot nga kiling. Ang dagkong mga tigom alang sa mga lalaki gipahigayon aron paghaling sa garbo sa pagkaamahan ug pagpalig-on sa pagkakomitido sa mga lalaki nganha sa pamilya. Ang baligyaan gilunopan ug mga basahon bahin sa pagkaamahan. Ang mga panlimbasog gihimo pa aron pugson ang mga amahan sa pag-atiman sa ilang mga kaakohan. Sa Tinipong Bansa, ang dili-mosuportar nga mga amahan gisilotan sa mga huwes, giatake diha sa mga hisgothisgot nga salida sa TV, ug gipakaulawan pa gani sa dayag. Bisan pa niana, ang maong mga paningkamot nakapatunghag diyutay rang mga resulta.

Dinalian nga mga Solusyon

Ang dinalian nga solusyon mahimong magpatungha usab ug dili-piho nga mga resulta. Pananglitan, usa ka diborsiyada tingali magminyo dayon pag-usab, kay naglaom nga ang iyang mga anak makabaton ug bag-ong amahan. Apan bisan pag ang pagminyo pag-usab tingali adunay mga bentaha, mahimong adunay mga suliran. Ang mga anak usahay magahiong modawat sa usa ka bag-ohan ingon nga ilang amahan. Usahay sila dili gayod makadawat. Usa ka pagtuon nagpadayag nga “halos dos-tersiya sa mga babayeng nagpuyo ipon sa usa ka amaama mibiya sa balay sa wala pay 19 anyos . . . , kon itandi sa 50% sa mga babaye sa tibuok pang mga panimalay.” Bisan diha sa malamposong mga pamilyang may amaama o inaina, dangtan usahay ug ubay-ubayng tuig una ang mga bata makadawat sa usa ka amaama. *

Sa susama, walay dinaliang mga solusyon sa suliran sa pagmabdos sa tin-edyer. Ang aborsiyon, pananglitan, maoy paglapas sa balaod sa Diyos ug gikinahanglang pukgoon sa usa ka batan-ong babaye ang iyang pagmahal sa gamitoy nga kinabuhing nagtubo sulod sa iyang tiyan. (Exodo 20:​13; 21:​22, 23; Salmo 139:​14-16; itandi ang 1 Juan 3:17.) Sa unsang paagi dili kana magbilin ug emosyonal nga mga kadaot? Ang pagpasagop sa bata giisip sa daghan ingon nga mas makitawhanong solusyon, apan kini usab makabilin ug emosyonal nga mga kadaot​—sa inahan ug sa bata.

Dili, ang dinalian nga mga solusyon dili makapahunong sa siklo sa mga pamilyang walay amahan. Ang pamilyahanong mga kiling karon mahunong  lamang kon ang mga tawo andam mohimog dagkong mga kausaban diha sa ilang panghunahuna, ilang mga tinamdan, ilang panggawi, ilang mga pamatasan. Gikinahanglan ang butang nga labaw pa kay sa hingaping mga pulong ug popular nga sikolohiya aron ang mga tawo matukmod sa paghimo nianang mabug-osong mga kausaban. Ang maong “butang nga labaw pa” hikaplagan diha sa Pulong sa Diyos, ang Bibliya. Kon buot sabton, ang Diyos mismo maoy nagsugod sa kahikayan sa pamilya. (Efeso 3:​14, 15) Siya mas nahibalo kay ni bisan kinsa kon unsay gikinahanglan sa mga bata.

Mga Prinsipyo sa Bibliya Makatabang Aron ang mga Pamilya Makasagubang

Apan ang Bibliya tinuod bang makatabang sa mga bata nga walay usa ka ginikanan? Dili ba sila nadaot na nga dili na maulian? Dili, dili sila ingon. Sa sinugdanan niining artikuloha, among gikutlo ang usa ka taho sa gobyerno sa T.B. nga naghisgot nga tinagsa sa daghan sa mga risgo nga giatubang niining mga bataa. Bisan pa sa mapasidan-anong mga pulong, ang taho mihinapos: “Bisan pa sa lig-ong ebidensiya sa mas dakong risgo, ang panukiduki nagpakita usab nga ang kinabag-an sa mga bata diha sa mga pamilyang usa rag ginikanan motubo nga normal.” Oo, ang mga resulta sa pagkawalay-amahan mahimong mapapas o labing menos mapagamyan. Kini tinuod ilabina kon ang mga prinsipyo sa Bibliya ipadapat diha sa pagmatutog anak.

Kini nagkinahanglan ug paghago sa bahin sa usa ka nag-inusarang ginikanan​—usa ka palaaboton nga tingali bug-at kaayo sa sinugdan. Apan kon ikaw anaa sa maong kahimtang, makatuon ka sa pagsalig sa bug-os kang Jehova nga Diyos. (Proverbio 3:​1, 2) Ang pipila ka Kristohanong kababayen-an sa mga panahon sa Bibliya nag-atubang ug makaguol nga mga kahimtang, sama sa pagkabalo. Mahitungod kanila ang Bibliya nag-ingon: “Ang babaye kinsa tinuod nga babayeng balo ug gibiyaang timawa nagbutang sa iyang paglaom sa Diyos ug nagapadayon sa mga pangamuyo ug mga pag-ampo gabii ug adlaw.” (1 Timoteo 5:5) Hinumdomi nga si Jehova nagtawag sa iyang kaugalingon nga “usa ka amahan sa mga batang ilo-sa-amahan.” (Salmo 68:5) Makasalig ka nga iyang paluyohan ang mahadlokon-sa-Diyos nga babaye sa iyang mga panlimbasog sa pagmatuto sa iyang mga anak.

Ang pagdumalag regular nga pagtuon sa Bibliya sa balay uban sa kaugalingong mga anak maoy usa ka pangunang paagi sa pagtabang kanila nga motubo nga mahimong timbang, hamtong nga mga tawo. (Deuteronomio 6:​6-9) Taliwala sa mga Saksi ni Jehova daghang nag-inusarang mga ginikanan nagagamit sa binase-sa-Bibliya nga mga basahon nga tinong gisulat alang sa mga batan-on, sama sa Mga Pangutanang Gisukna sa mga Batan-on​—Mga Tubag nga Mosaler. * Ang impormasyon niana makatabang sa mga batan-on sa pag-ugmad ug mga sukdanan sa pamatasan nga makatabang kanila sa paglikay sa mga sayop nga nahimo sa ilang mga ginikanan. Samtang ang mga bata makaila kang Jehova nga Diyos, makasugod sila sa pag-ila nga sila adunay langitnong Amahan nga matinagdanon kaayo kanila. (Salmo 27:10) Kini makapaarang nila sa pagsagubang sa mga pagbati sa pagkabiniyaan. Usa ka Britanikong babaye nga nakasinati sa panagbulag sa iyang mga ginikanan mahinumdom: “Latas nianang tanan, si Mama nagsilsil diha kanako sa panginahanglan sa pag-ampo ug hingpit nga pagsalig kang Jehova. Tungod niana kami nakasagubang.”

 Pagpadayon sa Ginikanan-Anak nga Bugkos

Ang Bibliya nagtin-aw nga ang usa ka anak kinahanglang magpasidungog sa iyang inahan ug iyang amahan. (Exodo 20:12) Ug ang diborsiyo dili magbugto sa amahan-anak nga bugkos. Bisan pag ang kanhi-bana wala na tingali magpuyo sa balay, ang mga anak makabaton gihapon ug kaayohan gikan sa mabinationg relasyon uban niya. * Ang suliran mao nga ang inahan basin nasuko kaniya ug dili gustong siya makigsuod pa sa mga anak. Sa unsang paagi ang inahan makabuntog nianang mga pagbatia?

Ang Bibliya naghatag ug maayong tambag sa dihang kini nagpasidaan: “Pagbantay nga ang kaaligutgot dili maghaylo kanimo ngadto sa [mga buhat] nga madinaoton . . . Pagbantay nga dili ka moliso ngadto sa makadaot.” (Job 36:​18-21) Tinuod, dili sayon ang paghisgot sa malulotong paagi bahin sa usa nga nagsakit o nag-abandonar kanimo. Apan suknaa ang imong kaugalingon: ‘Ang usa ka batang babaye ba makakat-on sa pagsalig sa usa ka lalaki kon siya kanunayng sultihan kon unsa ka daotan ang iyang amahan? Ang usa ka batang lalaki ba makaugmad ug lig-on, lalakin-ong personalidad kon siya kasab-an pinaagi sa pagsulti, “Sama ka gayod sa imong amahan”? Ang mga bata makabaton kaha ug maayong panglantaw bahin sa awtoridad kon sila tudloan sa pagtamay sa ilang amahan o bugnawon bisan sa pagpakigkita kaniya?’ Tin-aw, ang pagdaot sa relasyon sa imong mga anak uban sa ilang amahan makadaot.

Basin matingala ka nga mahibalong ang Bibliya wala magsaway sa matarong nga kasuko. “Pagkapungot,” matod sa Bibliya, “apan ayaw pagpakasala.” (Efeso 4:26) Ang pagkasuko dili mao ang sala, kondili ang pagkagigamhan sa “kapungot, kasuko, pagkadaotan, mapasipalahong sinultihan.” (Colosas 3:8) Busa likayi ang ‘pagsultig pagpangdaot sa ilang amahan’ atubangan sa imong mga anak. Kon gibati nimong kinahanglan nga ipahayag ang imong mga kahiubos, sunda ang sugyot sa Bibliya nga ipaambit ang imong “mga kabalaka,” apan himoa kana uban sa laing tawo nga gawas sa imong mga anak​—tingali usa ka higala nga masaligan. (Proverbio 12:25) Paningkamoti nga mahuptan kanunay ang positibong tinamdan ug likayan ang pagpunayg hinumdom sa kagahapon. (Ecclesiastes 7:10) Ang paghimo niana dakog mahimo nga mahupayan sa imong kasuko.

Sa kataposan, hinumdoming ang Bibliya nagsugo sa usa ka bata sa pagtahod sa iyang amahan​—bisan pag ang panggawi sa iyang amahan dili dalayegon. (Efeso 6:​2, 3) Busa panlimbasogi ang pagtabang sa imong mga anak nga isipon ang mga kakulangan sa ilang amahan sa dili madapigong paagi. Usa ka dalaga nga nagtubo diha sa usa ka nabungkag nga panimalay nag-ingon: “Pinaagi sa pag-isip sa akong amahan sa dili-madapigong paagi​—ingon nga masalaypon, dili-hingpit nga tawo​—ako sa kataposan nakadawat kaniya.” Pinaagi sa pagdasig sa imong mga anak nga tahoron ang ilang amahan, imong gitabangan sila sa pag-ugmad ug hustong panglantaw bahin sa imong awtoridad ingon nga ginikanan!

Hinungdanon usab nga dili nimo lubogon ang imong papel ug nianang sa imong mga anak. Sila nailalom gihapon sa ‘balaod sa ilang inahan.’ (Proverbio 1:8) Ang mga anak lalaki mahimong mabug-atan kon dahomon nga sila mahimong ‘ang padre-depamilya.’ Ang mga anak babaye mahimong mabug-atan usab pinaagi sa pagsilbing sumbonganan sa ilang inahan. Ang mga bata kinahanglang pasaligan nga ikaw nga ginikanan mao ang mag-atiman kanila​—dili ang balit-ad niana.  (Itandi ang 2 Corinto 12:14.) Tungod sa maong pagpasalig sila mahimong mobatig kasegurohan, bisan pag dili mithianon ang kahimtang sa ilang pamilya.

Kapuli nga mga Amahan

Unsa na man kon ang amahan dili gayod bahin sa pamilya? Ang mga eksperto nag-ingon nga ang mga bata makabatog kaayohan gikan sa pagpakig-uban sa mga lalaki. Bisan pag ang malulotong kaikag nga ipakita sa usa ka uyoan o usa ka silingan makahatag ug diyutayng kaayohan, sila makabatog kaayohan gikan ilabina sa maayong mga pakig-uban sa kalalakihan sa sulod sa Kristohanong kongregasyon. Si Jesus nagsaad nga ang kongregasyon mahisama sa usa ka mapaluyohong pamilya.​—Marcos 10:​29, 30.

Sa mga panahon sa Bibliya ang batan-ong si Timoteo mitubo nga nahimong usa ka inilang tawo sa Diyos, bisan pag walay pagpaluyo sa usa ka magtutuo nga amahan. Ginahatag sa Bibliya ang dakong pasidungog niini ngadto sa iyang mahigugmaong inahan ug apohang-babaye. (Buhat 16:​1; 2 Timoteo 1:​1-5) Bisan pa niana, siya nakabaton usab ug kaayohan gikan sa pagpakig-uban sa usa ka Kristohanong lalaki​—si apostol Pablo. Si Pablo nagtawag kang Timoteo nga iyang “minahal ug matinumanong anak sa Ginoo.” (1 Corinto 4:17) Susama karong adlawa, ang mga Saksi ni Jehova gidasig sa pagsunod sa tambag sa Bibliya nga ‘atimanon ang mga ilo ug mga babayeng balo.’ (Santiago 1:27) Sila giawhag nga ‘luwason ang mga batang ilo-sa-amahan’ pinaagi sa pagbaton ug tim-os, timbang nga kaikag kanila. (Job 29:12) Usa ka dalagang ginganlag Annette mahinumdom sa tukmang kaikag nga gipakita kaniya sa usa ka Kristohanong ansiyano sa dihang siya bata pa, nga miingon: “Siya lamang ang tinuod kong gipakaamahan.”

Pagpahunong sa Siklo

Kining mga prinsipyoha makatabang sa mga batang walay amahan nga molampos. Bisan pa sa mga kakulangan sa ilang pagkabatan-on, sila mahimong timbang, mabungahong mga dagkong tawo ingon man mahigugmaon, matinumanon, ug komitido nga mga ginikanan. Bisan pa niana, ang panagang labi pang maayo kay sa bisan unsang tambal. Ug sa kataposan, ang siklo sa mga pamilyang walay amahan mapahunong lamang sa dihang ang mga lalaki ug mga babaye mag-obligar sa kaugalingon nga ipadapat ang Bibliya diha sa ilang mga kinabuhi​—pananglitan, pinaagi sa pagsunod sa pagdili sa Bibliya bahin sa pakigsekso sa dili pa magminyo ug pinaagi sa pagsunod sa mga sukdanang gibutang sa Bibliya alang sa mga bana ug mga asawa.​—1 Corinto 6:​9; Efeso 5:​21-33.

Karong mga adlawa, daghang bata ang adunay mga amahan diha sa balay apan sa gihapon matawag nga walay amahan. Ang usa ka eksperto sa pamilyahanong mga suliran nangangkon: “Ang kinadak-ang sulirang giatubang . . . sa mga bata karong adlawa mao ang kakulang sa panahon ug pagtagad sa ilang mga ginikanan.” Ang Pulong sa Diyos direktang nagtumong niining sulirana. Kini nagsugo sa mga amahan mahitungod sa ilang mga anak: “Ihatag kanila ang mga pagtultol, ug ang pagtul-id, nga iya sa usa ka Kristohanong pagmatuto.” (Efeso 6:​4, New English Bible; Proverbio 24:27) Sa dihang ang mga amahan mosunod sa tambag sa Bibliya, ang mga bata dili mahadlok nga mahimong biniyaan.

Apan, realistiko ba nga motuo nga ang katawhan modangop sa Bibliya nga tinagdaghan? Dili. (Mateo 7:14) Apan ang mga Saksi ni Jehova nakatabang sa minilyon sa pagkaplag ug kalipay sa ilang pamilyahanong kinabuhi pinaagi sa usa ka programa sa pagtuon ug Bibliya sa balay. * Siyempre, ang Bibliya nagpasidaan nga ang tanang magtiayon magaantos ug “kasakitan sa ilang unod” tungod sa pagkadili-hingpit. (1 Corinto 7:28) Apan kadtong tinuod nagtahod sa Pulong sa Diyos magtinguha sa pagsulbad sa ilang mga suliran, dili sa pagdiborsiyo sa unang ilhanan sa suliran. Tinuod, adunay mga higayong ang usa ka Kristohanon mahimong angay nga maghunahuna sa pakigbulag o bisan sa diborsiyo. (Mateo 5:32) Bisan pa niana, ang pagkahibalo sa posibleng epekto niini diha sa iyang mga anak motukmod sa usa ka Kristohanon sa pagpangitag mga paagi sa pagluwas gayod sa kaminyoon kon mahimo.

Ang pagsunod sa Bibliya dili lamang magluwas sa imong pamilya karon. Kini makapaposible nga kamong tanan mabuhing walay kataposan! Si Jesus miingon: “Kini nagakahulogan ug kinabuhing walay-kataposan, ang ilang pagkuha ug kahibalo kanimo, ang bugtong matuod nga Diyos, ug sa usa nga imong gipadala, si Jesu-Kristo.” (Juan 17:3) Ang pagbasa ug pagpadapat sa tambag nga hikaplagan diha sa Pulong sa Diyos maoy usa sa labing maayong mga paagi sa pagtino nga ang imong pamilya magpabiling tibuok sa walay kataposan.

[Mga footnote]

[Hulagway sa panid 8, 9]

Pinaagi sa pagsunod sa mga prinsipyo sa Bibliya, ang nag-inusarang ginikanan mahimong molampos sa pagmatutog mga anak

[Hulagway sa panid 10]

Ang Kristohanong mga lalaki kasagaran ‘makaluwas sa batang ilo-sa-amahan’ pinaagi sa pagpakitag tim-os ug tukmang kaikag kaniya