Pagpaniid sa Kalibotan

Nakaplagan ang Dugang nga mga Momya

“Ang mga arkeologo sa Ehipto nagpahibalo nga nakaplagan ang labing menos 200 ka momya, nga ang pipila kanila may bulawanong mga maskara, diha sa labihan ka dakong menteryo sa Kasadpanhong Desyerto,” matod sa usa ka mensahe sa BBC News. Ang dapit nga lubnganan haduol sa usa ka lunhawng bahin sa desyerto ug sulod sa siyudad sa Bawiti, mga 300 kilometros habagatan-kasadpan sa Cairo. Sumala sa Middle East News Agency sa Ehipto, ang menteryo mahimong nasudlan ug kapin sa 10,000 ka momya. Giotro ang ngalan niini ngadto sa Walog sa mga Momya. Ang napulo-kilometro-gitas-on nga menteryo maoy niadto pang 2,000 ka tuig kanhi, balik pa sa sinugdan sa Grego-Romanhong panahon. Ang pipila sa mga momya nga nakubkoban sa pagkakaron maoy pinutos ug lino o pinahiran sa apog ug balas nga palitada, ug ubay-ubay ang nagsul-ob ug bulawanong mga maskara “nga may nindot kaayong mga disenyo sa karaang mga diyos sa Ehipto diha sa ilang mga dughan,” matod sa direktor sa mga butang karaan nga si Zahi Hawass.

Aprika Gihampak sa mga Kamatay

Ang mga paningkamot sa World Health Organization nga bug-os mapapas na ang polyo sa Aprika pagkatapos sa tuig napakyas, nagtaho ang Cape Times. Ang gubat sa Angola misangpot nga ang polyo nahimong epidemya diha nianang nasora. Sumala kang Neil Cameron, direktor sa pagpukgo sa mananakod nga sakit sa Departamento sa Panglawas sa Habagatang Aprika, mahimong dangtan pag laing napulo ka tuig una mapapas ang polyo sa Angola. Dugang pa, ang mga silingan sa Angola, ang Namibia ug ang Demokratikanhong Republika sa Congo, nagapaninguha sa pagsagubang sa mga pagdagsang sa samag-Ebola nga hemorrhagic fever ug sa bubonic plague nga tinagsa. Ang sanla suliran gihapon sa Congo, Etiopia, Mozambique, Niger, ug Nigeria. Kining tanan, dugang sa kamatuoran nga ang malarya kaylap sa kinadak-ang bahin sa kontinente, nagapahinabog ugdang nga kabalaka tungod kay, sumala sa gipahayag ni Cameron, “ang mga utlanan dili makababag sa sakit.”

“Labing Bililhong Substansiya Alang sa Kinabuhi”

“Ang tubig mao ang labing bililhong substansiya alang sa kinabuhi, tungod kay ang lawas maoy halos pluwido,” taho sa mantalaang Toronto Star. “Bisan ang 20-porsiyentong pag-us-os sa tubig sa lawas makapatay.” Ang tubig dili lamang magpaigoigo sa temperatura sa atong lawas kondili “nagadala [usab] sa mga sustansiya ug mga hugaw paingon ug pagawas sa mga organo agi sa sapasapa sa dugo ug mga sistema sa lawas. Kini magpadanlog usab sa mga lutahan ug dakong tinai, nga motabang pagsanta sa pagtubol.” Ang aberids nga dakong tawo magkinahanglag duha ngadto tulo ka litros nga tubig sa kada adlaw. Ang pag-inom ug kape, ilimnong may karbonato, o alkoholikong ilimnon mahimong makapauswag gayod sa panginahanglan ug lunsayng tubig tungod kay kana makaabag sa pagkawala sa tubig sa lawas. Sumala sa usa ka espesyalista sa diyeta, ang kauhaw dili angayng magsilbing pahinumdom sa pag-inom ug tubig tungod kay sa panahong bation mong nauga na ang imong tunlan, lagmit nawad-an nag tubig ang imong lawas. Ang mantalaan nag-ingong “ang pag-inom ug usa ka baso kada oras sa maadlaw makapatagbaw sa panginahanglan sa tubig sa kadaghanang tawo.”

Pagtagpilaw sa Trabahoan

“Ang pipila ka Canadianhong mga negosyo nakaamgo sa mga kaayohan sa pagtagpilaw sa trabahoan,” matod sa mantalaang Toronto Star. Ang mga amo nagpailaila sa “mga kuwarto para mapasig-uli ang kaigmat” alang sa mga obrerong panggabii. “Ang mga kuwarto may gipaawop nga suga, bugnaw, hilom ug nasangkapag mga orasang pang-alarma, mga higdaanang sopa o mga silyang pahirag,” matod sa Star. Apan “ang kinaraang mga ideya lisod mapapas. Ang mga kompaniya nga nagtaganag mga dapit nga katagpilawan lagmit dili magsibya niana.” Si Mary Perugini, usa nga nagdumalag klinika may kalabotan sa pagkatulog sa Sleep Disorders Centre sa Royal Ottawa Hospital, nag-ingon: “Kita nagtrabahog mas daghang oras, mas dako ang atong agwanta sa kapit-osan ug nagpadayon pag-uswag ang atong agwanta sa kapit-osan. Ang pagkaarang sa paggahin ug 20 minutos sa usa ka adlaw sa pagkatulog maoy mapuslanon. Kini makapauswag gayod sa pagkaepektibo diha sa trabaho (ug) makapamenos sa kapit-osan.”

Kapeligrohan Gumikan sa Nagkahilis nga mga Dagkong Yelo

Ang kinadak-ang yelo sa kalibotan sa gawas sa mga rehiyong bugnaw mahanaw sulod sa 40 ka tuig kon magpadayon ang gikusgon sa pagkatunaw karon, nagtaho ang The Sunday Telegraph sa London. Ang kombinasyon sa nagtaas nga mga temperatura sa yuta ug sa ubos nga latitud sa kabukiran sa Himalaya nagpameligro sa 15,000 ka dagkong yelo sa rehiyon. Ang Gangotri nga dakong yelo, nga usa sa mga tinubdan sa Suba sa Ganges, mikupos na sa halos un-tersiya sa gitas-on niini sa miaging 50 ka tuig. Si Syed Hasnain, usa ka siyentipiko nga nagabantay sa mga dagkong yelo, nagpasidaan  nga kon magpadayon sa gikusgon karon, “ang mga suba nga sama sa Ganges, Indus ug Brahmaputra, nga nagdawat sa mga 70 ngadto 80 porsiyento sa ilang tubig gikan sa natunawng niyebe ug dakong yelo, maughan.” Ang resulta mao unyay “katalagman sa ekolohiya,” nagpasidaan siya. Kasamtangan, ang risgo sa grabeng pagbaha modako. Sa dihang mogamay ang mga dagkong yelo, maporma ang mga lanaw nga libotan sa mahuyang nga mga pinakaparil nga yelo, mga bato, ug balas. Samtang magpadayon ang pagtunaw, ang mga pinakaparil mobuto, nga magpahinabog malaglagong mga baha ngadto sa mga walog sa ubos.

Kapeligrohan sa Tabako Alang sa Kabataan

Ang World Health Organization (WHO) nagbanabana nga ang panglawas sa 50 porsiyento sa kabataan sa kalibotan nameligro tungod sa pagkaladlad ngadto sa aso sa tabako, nagtaho ang mantalaang Guardian sa London. Ang mga sakit nga nalangkit sa dili-direktang pagtabako naglakip sa hubak ug ubang mga suliran sa pagginhawa, kalit nga pagkamatay sa bata samtang natulog, sakit sa sulod sa dalunggan, ug kanser. Ang panukiduki nagpadayag usab nga ang mga bata sa mga tigtabako dili maayog kahimoan sa tunghaan ug adunay mas daghang suliran sa panggawi. Kon motabako ang duha ka ginikanan, ang ilang mga anak maoy 70 porsiyento nga mas lagmit makaagom ug mga suliran sa panglawas, ug bisan ang usa ka tigtabako diha sa pamilya mopataas ug 30 porsiyento sa purohan. Ang WHO nag-awhag sa pag-edukar sa mga ginikanan bahin sa panglawas aron matabangan sila sa pagkaamgo sa kapeligrohan sa ilang bisyo sa panabako nganha sa pamilya ug sa pagbando sa pagpanabako diha sa mga tunghaan ug sa ubang mga dapit nga ginaanhaan kanunay sa mga bata.

Kadaogan sa Turismo

Sumala sa mga panagna sa World Tourism Organization (WTO), “ang mangabot nga internasyonal nga mga turista mouswag gikan sa 625 milyon sa usa ka tuig karon ngadto sa 1.6 bilyon sa 2020,” taho sa The UNESCO Courier. Ang maong mga turista gidahom nga mogastog kapin sa duha ka trilyong T.B. nga dolyares, nga “maghimo sa turismo nga pangunang industriya sa kalibotan.” Sa pagkakaron, ang Uropa mao ang labing popular nga destinasyon. Ang Pransiya mao ang labing dinuaw nga nasod, uban ang 70 ka milyong bisita sa 1998. Bisan pa niana, sa pagkatuig 2020, ang Tsina gidahom nga maoy makakuha sa unang dapit. Hinuon, ang pagbiyahe sa laing nasod nagpabiling espesyal nga pribilehiyo sa diyutay rang tawo. Sa 1996, 3.5 porsiyento lamang sa populasyon sa kalibotan ang nakabiyahe sa laing nasod. Ang WTO nagtagna nga kining numeroha moabot ug 7 porsiyento sa pagka-2020.

Mga Kapeligrohan sa Hinapos-sa-Semanang Bakasyon?

Ang kadiyot nga pahulay, usa ka hinapos-sa-semanang bakasyon nga ginapasiugda pagkakaron sa industriya sa biyahe sa Uropa ingong dali ug sayon nga paagi aron makarelaks gikan sa mga kapit-osan sa kinabuhi, mahimong aktuwal nga “mas makadaot kay sa makaayo,” taho sa mantalaang Guardian sa London. Sumala sa espesyalista sa kasingkasing nga si Dr. Walter Pasini, sa World Health Organization, ang pag-empake, pagdali aron moadto sa erport, ug paglupad, uban ang mga kausaban sa temperatura, pagkaon, ug kausaban sa mga panahon, makaabag sa kakapoy ug lagmit peligroso. Ang lawas nagkinahanglag pipila ka adlaw sa pagrelaks ug pagpasibo ngadto sa lahing klima ug estilo-sa-kinabuhi, ug kon dili kini mahitabo, madaot pag-ayo ang mga paagi sa sirkulasyon ug pagkatulog. Ang pagtuon ni Dr. Pasini “nakadiskobreng kadtong mopahulay ug pipila ra ka adlaw maoy 17% nga mas lagmit atakehon sa kasingkasing ug 12% nga mas lagmit makabangga sa sakyanan kay niadtong nagpahulay sa usa ka semana o labaw pa,” matod sa mantalaan. “Ang akong mensahe dili kay ang kadiyot nga mga pahulay sa kinaiyanhon peligroso, kondili nga ang mga tawo angayng magbantay ug mangandam sa tukma,” matod ni Dr. Pasini, nga gikutlo diha sa Daily Telegraph sa London. “Ang mga tawo karon mokuhag mas mubo ug mas mubong mga bakasyon ug magdalidali paglibot sa pagsulay sa paghimo sa daghang butang sa pipila ra ka adlaw, apan kana dili maayong paagi sa pagrelaks. Ngani, kini makapapit-os kaayo.”

Pagpanimalos sa “Rattlesnake”

“Ang mga rattlesnake mahimong mowitik kanimo bisan human sa ilang pagkapatay​—ug kining talagsaong paagi sa tapos-pagkamatay nga pagpanimalos katingad-anan nga maoy kasagaran,” taho sa New Scientist. Sa 34 ka pasyenteng gitambalan sa mga pinaakan sa rattlesnake sa Arizona, T.B.A., latas sa yugto nga kapin sa 11 ka bulan, ang 5 miingon nga ang halas nag-atake kanila human nga kini napatay, matod sa duha ka doktor nga nagtuon sa katingalahang hitabo. Usa ka biktima nagpusil sa usa ka halas, nagputol sa lawas niini sa ubos sa ulo, naghulat nga kini mourong sa paglihok, ug unya nagpunit sa ulo. Kini miatake ug mipaak sa duha niya ka kamot. Ang nangaging mga pagtuon nagpakitang ang naputol nang ulo sa halas “mosulay sa pag-atake sa mga butang nga iwarawara sa atubangan niini sulod sa usa ka oras human mamatay,” matod sa magasin. Ang mga nagtuon sa mga halas nagtuo nga kini maoy “usa ka aksiyon ingong sanong, nga gidasig sa mga tigbatyag nga infrared diha sa ‘lungag nga organo’, usa ka estruktura tali sa bangag sa ilong ug sa mata nga maoy motiktik sa kainit sa lawas.” Si Dr. Jeffrey Suchard nagpasidaan nga ang naputol nang halas angayng isipong “mubo kaayong halas.” “Kon kinahanglang imo kining hikapon,” matod niya, “isugyot ko nga gamiton nimo ang hataas kaayong kahoyng pangkuhit.”