Gihatagag Tinguha nga Mabuhi

NAG-ANTOS si Mary sa klinikal nga depresyon ug uban pang mga sakit. Hinunoa, wala siya mahilayo sa iyang pamilya, ni siya nag-abuso sa alkoholikong ilimnon o mga droga. Ang kahimtang ni Mary tin-awng nagpakita nga dili tanang posibleng nakaamot nga mga hinungdan ang kinahanglang presente aron mahitabo ang seryosong pagsulay sa paghikog.

Sa usa ka higayon si Mary daw mahilakip na sa estadistika nga magpamatuod sa kaepisyente nga niana gitapos sa mga tigulang ang ilang kinabuhi. Daghang adlaw nga siya way-panimuot, way-pagsanong, sa intensive care nga seksiyon sa lokal nga ospital, ang mga timailhan nga siya buhi nagkahinay. Ang iyang nalibog nga bana, si John, talagsa rang mobiya sa iyang kiliran. Gipahibalo sa mga doktor si John ug ang pamilya nga basig dili mabuhi si Mary ug nga magdahom silag permanenteng kadaot sa iyang utok bisan pag siya mabuhi.

Adlaw-adlaw nga giduaw si Mary sa usa ka silingan, si Sally, nga usa sa mga Saksi ni Jehova. “Gidasig ko ang pamilya nga dili mawad-ag paglaom,” matod ni Sally. “Ang akong mama, nga diabetison, way-panimuot sa ubay-ubayng semana pipila ka tuig kanhi. Giingnan sa mga doktor ang among pamilya nga dili na gayod siya mabuhi, apan siya nabuhi. Akong gunitan ang kamot ni Mary ug makigsulti kaniya, sama sa gibuhat ko sa akong inahan, ug daw akong namatikdan ang hinayng pagsanong.” Sa ikatulong adlaw, mas kusog na ang pagsanong, ug daw makaila nag mga tawo si Mary, bisag dili siya makasulti.

‘Mapugngan Ko Kaha Unta Kadto?’

“Gitulisok pag-ayo sa iyang tanlag si John,” matod ni Sally. “Segurado siyang sala niya ang tanan.” Komon kini nga reaksiyon sa paghikog o sa pagsulay paghikog sa usa ka hinigugma. “Ako siyang gipahinumdoman nga si Mary gitambalan tungod sa klinikal nga depresyon. Masakiton siya ug dili makapugong nga maguol sama nga si John dili usab makapugong nga masakit.”

Kadtong kansang mga minahal naghikog sagad nga gihasol sa pangutanang, Unsa kahay mahimo unta nako aron kadto mapugngan? Ang pagkamabinantayon sa mga timaan ug mga hinungdan mahimong makapugong sa pagsulay sa paghikog. Apan kon dili, hinumdoming ikaw dili responsable sa makamatay-sa-kaugalingong buhat sa laing tawo. (Galacia 6:5) Kini ilabinang importanteng hinumdoman sa mga kahimtang diin ang buot maghikog nga membro sa pamilya tinuyong magdahig sa uban nga mobating sad-an. Si Dr. Hendin, nga unaunang gikutlo, nag-ingon: “Angayng hinumdoman nga ang makamatayng mga pagsulay sa paghikog  sagad himoon sa mga tawong naglaom sa pag-impluwensiya o pagmaniobra sa pagbati sa ubang mga tawo bisan pag patay na sila aron sa pagsaksi sa kalamposan o kapakyasan sa ilang mga paningkamot.”

Si Dr. Hendin nagpadayon sa pag-ingon: “Sa kahimtang sa mga tigulang nga buot maghikog, sagad adunay dagko nang mga anak maingon man mga igsoon o mga kapikas sa kaminyoon nga buot impluwensiyahan, kontrolahon, o pugson sa pasyente nga moabaga sa mas bug-at nga katungdanan sa pagpanalipod. Ang mga pangayoon sa pasyente kasagarang imposibleng ikahatag, ang pasyente sagad dili mosugot nga kini dili ihatag, ug ang dili seryosong mga pagsulay sa paghikog sagad sundan sa mas seryoso.”

Ang mga membro sa pamilya niining mga kahimtanga tingali mobating sila gipig-otan pag-ayo, nga dili nila maagwanta. Apan, ayawg kalimot nga banhawon ni Jehova nga Diyos ang mga patay ug kini mahimong maglakip sa atong mga minahal kinsa gumikan sa depresyon, sakit sa utok, o kawalay-paglaom nanggihikog.​—Tan-awa “Ang Hunahuna sa Bibliya: Mga Paghikog​—May Pagkabanhaw?” sa Pagmata! sa Septiyembre 8, 1990, mga panid 22-3.

 Bisag ang paghikog dili mapakamatarong, makapahupay ang paghinumdom nga ang mga palaaboton sa atong mga hinigugma nahiluna diha sa Diyos kinsa bug-os nga nakasabot nga ang mga kahuyangan ug mga balatian mahimong magtukmod sa usa sa maong desperadong buhat. Ang Bibliya nag-ingon bahin kang Jehova: “Ingon nga ang mga langit hataas kay sa yuta, ang iyang mahigugmaong-kalulot labaw ngadto kanila nga nahadlok kaniya. Ingon sa kalayo sa sidlakan gikan sa kasadpan, sa maong gilay-on iyang gipahilayo gikan kanato ang atong mga kalapasan. Ingon sa usa ka amahan nga nagpakitag kaluoy sa iyang mga anak, si Jehova nagpakitag kaluoy kanila nga nahadlok kaniya. Kay siya nahibalo pag-ayo sa atong pagkaumol, nga nahinumdom nga kita mga abog.”​—Salmo 103:​11-14.

Malipayong Sangpotanan

Sulod sa duha ka adlaw si Mary nag-ungaw sa kamatayon, apan siya nabuhi. Inanay nga mitin-aw ang iyang panghunahuna, ug si John nagdala kaniya sa pinuy-anan, ngadto sa balay diin ang tanang tambal kinandadohan. Si Mary niadto regular nga gipaloap sa mga social worker bahin sa kahimsog sa panghunahuna ug nag-ingong dili siya makasaysay o kaha makahinumdom sa makaguol nga panukmod nga diriyot nang makakalas sa iyang kinabuhi.

Karon si Sally, nga silingan ni John ug Mary, adunay senemanang pagtuon sa Bibliya uban kanila. Ilang nakat-onan gikan sa Bibliya nga ang daw way-kasulbarang mga suliran, ilabina sa mga tigulang, duol na gayong sulbaron sa Diyos. “Siyempre, ang basta pagtuon lamang sa Bibliya dili makatambal sa tanan,” saysay pa ni Sally. “Kinahanglang mapamatud-an nimo sa imong kaugalingon gikan sa Kasulatan nga tinuod kining mga saara, ug dayon kinahanglang ipadapat nimo ang imong makat-onan. Apan sa akong hunahuna si John ug Mary nakabatog tinuod nga paglaom alang sa umaabot.”

Kon ang imong umaabot maorag way-kasegurohan ug gusto kag tinuod nga paglaom, nganong dili makigkontak sa mga Saksi ni Jehova? Sila mopamatuod kanimo, sama sa ilang gihimo kang John ug Mary, nga walay mga suliran nga dili masulbad ug dili sulbaron sa Diyos sa duol nga umaabot. Bisan pa tingalig unsa ka daotan ang mga kahimtang sa pagkakaron, aduna gayoy sulbad. Palihog tagda uban kanamo ang tinuod nga paglaom alang sa umaabot nga naghatag sa daghan ug nabag-ong tinguha nga mabuhi.

[Kahon sa panid 6]

Mga Hinungdan ug mga Timaan

“Ang mga hinungdan sa paghikog taliwala sa mga tigulang lahi kon itandi nianang iya sa mga batan-on,” matod pa sa The Journal of the American Medical Association. Kanang maong mga hinungdan naglakip sa “mas kaylap nga pag-abusar sa alkoholikong ilimnon ug depresyon, mas subsob nga paggamit sa daling makapatay nga mga metodo, ug pag-inusara. Dugang pa, ang mga tigulang . . . mas daghag sakit sa lawas ug emosyonal nga mga balatian.” Ang librong Suicide, ni Stephen Flanders, nagtala sa mosunod nga mga hinungdan, ang bisan hain niini angayang hatagan ug pagtagad.

Balikbalik nga depresyon:

“Ang mga tigdukiduki nagtaho nga 50% o kapin pa sa mga nagtubok adunay kasaysayan sa seryosong depresyon.”

Pagkawalay-paglaom:

Sa pipila ka pagtuon, bisan ang mga tawong daw walay kaguol dakog purohan nga maghikog kon sila walay paglaom sa umaabot.

Alkoholismo ug pag-abusar sa droga:

“Gibanabana nga tali sa 7% ug 21% [sa mga alkoholiko] ang nagtubok, kon itandi sa ubos sa 1% sa kinatibuk-ang populasyon.”

Impluwensiya sa pamilya:

“Ang mga pagtuon nagbutyag nga ang mga membro sa usa ka pamilya nga may naghikog mas dakong risgo nga maghikog usab.”

Sakit:

“Ang kahadlok tungod sa paghugo sa lawas, nga posibleng mosangpot sa pagpuyo sa nursing home, igo na alang sa hinanaling sanong sa paghikog taliwala sa ubang mga tigulang.”

Mga kapildihan:

“Ang kapildihan mahimong makita, sama sa usa ka kapikas o higala, trabaho, o panglawas sa usa ka tawo. Mahimo usab kining butang nga di-makita. Ang mga pananglitan maglakip sa pagtamod-sa-kaugalingon, katungdanan, o pagbati sa kasegurohan.”

Dugang pa niining maong mga hinungdan, ang libro ni Flanders nagtala sa mosunod nga mga timaan nga dili gayod angayng pakamenoson.

Pagsulay sa paghikog kanhi:

“Kini maoy pangunang tigpaila sa posibleng paghikog.”

Paghisgot bahin sa paghikog:

“Ang mga sinultihang sama sa ‘Wala na silay kahangawa kanako’ o ‘Mas maayo pa ang ilang kahimtang kon wala ako’ maoy mga pananglitan sa klarong mga hulga.”

Pangataposang mga kahikayan:

“Ang maong lihok naglakip sa paghimog testamento sa kabilin, pagpanghatag sa gimahal nga mga kabtangan, ug paghimog mga kahikayan alang sa mga binuhi.”

Kausaban sa personalidad o panggawi:

Kon kini “duyogan sa mga pulong sa pagkawalay-kapuslanan o pagkawalay-paglaom,” kini mahimong “timailhan sa depresyon nga grabe kaayo nga mosangpot ngadto sa makamatay-sa-kaugalingong panggawi.”

[Hulagway sa panid 7]

Ang mga nahibilin sagad nagkinahanglag tabang aron masagubang ang paghikog sa usa ka kapikas