Kinsa ang mga Ulipon Karon?

HUNAHUNAA lamang ang mga numero. Gibanabana nga tali sa 200 ug 250 ka milyong bata nga wala pay 15 anyos ang mogugol sa kadaghanan sa mga takna nga sila nagmata diha sa dapit-trabahoan. Un-kuwarto sa usa ka milyong bata, nga ang pipila sama ka bata sa siyete anyos, nahaylo sa armadong pakiggubat sulod lamang sa 1995 ug 1996, nga ang pipila kanila sa ingon nga paagi nahimong mga ulipon sa gubat. Ang gidaghanon sa mga babaye ug mga batang gibaligya ingon nga mga ulipon kada tuig gibanabana nga maoy kapin sa usa ka milyon.

Apan ang mga numero lang lagmit dili makapadayag sa pagkanawad-ag paglaom nianang mga tawhana. Pananglitan, sa usa ka nasod sa amihanang Aprika, ang magsusulat nga si Elinor Burkett nakahibalag kang Fatma, usa ka batan-ong babaye nga nakaeskapo sa iyang pintasang agalon. Bisan pa niana, human sa pagpakigsulti kaniya, si Burkett nakaamgo nga si Fatma “mahimong ulipon sa walay kataposan, diha sa iyang kaugalingong hunahuna.” Si Fatma makapangandoy kaha ug mas maayong kaugmaon? “Siya dili makaplano saylo sa banagbanag,” matod ni Burkett. “Ang kaugmaon maoy usa sa daghang pangagpas nga wala niya maangkon.”

Oo, niining gutloa mismo, minilyon sa atong isigkatawo maoy mga ulipon nga nawad-ag paglaom. Ngano ug sa unsang paagi kining tanang katawhan nahimong mga ulipon? Sa unsang mga matang sa pagpangulipon nahibalhog sila?

Mga Tigbaligyag Tawo

Ang brosyur nga pangturismo nga gipanagtag sa Tinipong Bansa prangka kaayo: “Seksuwal nga mga panaw ngadto sa Thailand. Tinuod nga mga babaye. Tinuod nga pakigsekso. Barato kaayo. . . . Nasayod ka ba nga makapalit kag usa ka babayeng donsilya nga sama ka barato sa $200?” Ang wala itug-an sa brosyur mao nga ang maong “mga donsilya” lagmit gikidnap o puwersadong gibaligya sa mga balay sa kahilayan, diin mag-aberids silag 10 ngadto 20 ka parokyano sa usa ka adlaw. Kon dili sila magpagamit sa seksuwal nga paagi, sila bunalan. Sa dihang nasunog ang usa ka balay sa kahilayan sa Phuket Island, usa ka lulinghayawang-dapit sa habagatang Thailand, lima ka pampam ang nasunog nga nangamatay. Ngano? Kay ang ilang mga tag-iya nagkadena  kanila sa ilang mga katre aron mapugngan sila pag-eskapo sa ilang pagkaulipon.

Diin gikan ang maong batan-ong mga babaye? Gikataho, ang maong seksiyon sa seksuwal nga industriya napunog minilyong dalagita ug mga babaye sa tibuok kalibotan nga gidagit, gipugos, ug gibaligya aron himoong mga pampam. Ang internasyonal nga patigayon sa sekso naglambo tungod sa kombinasyon sa kakabos diha sa nagkaugmad nga kanasoran, kabahandianon sa datong kanasoran, ug mga balaod nga dili manumbaling sa internasyonal nga pamaligya ug sa may-kontratang pagpanarbaho.

Ang mga organisasyon sa kababayen-an sa Habagatan-silangang Asia nagbanabana nga gikan sa tungatunga sa katuigang 1970 hangtod sa sinugdan sa katuigang 1990, 30 ka milyong babaye ang gibaligya sa tibuok kalibotan. Ang mga tigbaligyag tawo mosuroy sa mga estasyon sa tren, kabos nga mga balangay, ug kadalanan sa siyudad nga mangitag mga dalagita ug mga babaye nga daling mahaylo. Kasagarang ang mga biktima maoy walay-alamag, ilo, biniyaan, o timawa. Sila sa binakak saaran ug trabaho, dad-on tabok sa mga utlanan, ug dayon ibaligya ngadto sa mga balay sa kahilayan.

Sukad sa pagkabungkag sa Komunistang kanasoran sa 1991, ang bug-os bag-ong pundok sa kabos nga mga dalagita ug mga babaye namugna. Ang pagwagtang sa kalagdaan, pagpribado sa industriya, ug nag-usbawng kawalay-panag-angay diha sa katilingban misangpot sa midaghang krimen, kakabos, ug kawalay-trabaho. Daghang Ruso ug taga-Silangang Uropa nga kababayen-an ug mga dalagita ang karon nahimong tinubdan sa ganansiya sa internasyonal nga organisadong pagpamampam. “Adunay menos nga mga risgo sa dihang mamaligya kag mga tawo kay sa mamaligya kag mga droga,” matod sa kanhing Uropanhong Komisyonado sa Hustisya nga si Anita Gradin.

Wala Makapahimulos sa Yugto sa Pagkabata

Sa usa ka gamayng pabrika ug alpombra sa Asia, ang mga bata nga tag-singko anyos nagatrabaho gikan sa alas 4 sa buntag hangtod sa alas 11 sa gabii nga walay suweldo. Sa daghang kaso ang mga batang obrero nga sama kanila nag-atubang ug seryosong mga kapeligrohan sa panglawas: dili-luwas nga makinarya, daghang oras sa dapit nga kulang ug kahayag ug igang, ug pagkaladlad  sa peligrosong mga kemikal nga gigamit sa pabrika. *

Nganong ang mga bata pinangita kaayo ingong mga obrero? Tungod kay barato ang suhol sa bata ug kay ang mga bata kinaiyanhong masinundanon, sayong disiplinahon, ug mahadlok kaayong moreklamo. Ang ilang gamayng lawas ug abtik nga mga tudlo nakita sa walay-konsensiyang mga amo ingong maayong mga hiyas sa pagbuhat sa tinong mga matang sa trabaho, sama sa paghablon ug alpombra. Subsob nga kanang mga bataa mahatagan ug mga trabaho, samtang ang ilang mga ginikanan magpuyo lamang sa balay, nga walay trabaho.

Sa pagdugang sa ilang pag-antos, ang mga batang sulugoon sa balay ilabinang naladlad sa seksuwal ug pisikal nga pag-abuso. Daghang bata ang gikidnap, gihuptan diha sa hilit nga mga kampo, ug gikadena sa magabii aron dili sila makaeskapo. Sa maadlaw, sila tingali patrabahoon sa paggamag mga karsada ug pagkubkob ug bato.

Ang laing paagi nga dili mapahimuslan ang yugto sa pagkabata maoy pinaagi sa kaminyoong mauliponon. Ang Anti-Slavery International nagsaysay sa usa ka kasagarang kaso: “Ang usa ka 12-anyos nga dalagita gisuginlan nga gihikay sa iyang pamilya ang iyang kaminyoon ngadto sa usa ka 60-anyos nga lalaki. Dayag nga siya may katungod nga mobalibad, apan sa naandan wala siyay higayon sa paggamit sa maong katungod ug siya wala mahibalo nga mahimo niya kana.”

Mga Ulipon sa Utang

Ginatos ka libong obrero ang naulipon sa ilang mga amo ug sa mga dapit-trabahoan tungod sa mga gipautang kanila o sa ilang mga ginikanan. Sa naandan, ang mga obrerong nagapos sa utang anaa ilabina sa mga dapit sa uma, diin ang mga obrero nagtrabaho ingong mga pahinante o ingong mga mag-uuma. Sa pipila ka kaso, ang mga utang ipasa gikan sa usa ka kaliwatan ngadto sa sunod, nga magseguro nga ang mga sakop sa pamilya magpabilin nga utangan. Sa ubang mga kaso, ang mga amo nga giutangan magbaligya sa utang ngadto sa usa ka bag-ong amo. Sa hingaping mga kaso, ang mga obrerong nagapos sa utang dili makadawat ug suweldo sa tanang trabaho nga ilang ginahimo. O tingali sila magapos tungod sa ginagmayng mga bale sa ilang mga suweldo, nga sublion nga walay hunong, mao nga maulipon sila sa ilang amo.

Rituwal nga Pagpangulipon

Si Binti, nga taga-Kasadpang Aprika, maoy 12 anyos ug usa sa libolibong dalagita nga nag-alagad ingong trocosi, nga sa Ewe nga pinulongan nagkahulogang “mga ulipon sa mga diyos.” Siya napugos sa pagkinabuhi ingong ulipon ug manunubos tungod sa usa ka krimeng wala niya buhata​—ang panglugos nga misangpot sa iya mismong pagkatawo! Ang iyang mga responsibilidad  karon maoy mga buluhaton sa panimalay alang sa lokal nga okultong pari. Sa ulahi ang mga katungdanan ni Binti modaghan nga maglakip sa pagtaganag seksuwal nga mga serbisyo alang sa pari, kinsa maoy tag-iya niya. Unya sa pagkaedaran na, ilisan si Binti​—ang pari mangitag laing matahom nga mga dalagita aron mag-alagad kaniya ingong trocosi.

Sama kang Binti, ang libolibo nga maoy mga biktima sa rituwal nga pagpangulipon gitanyag sa ilang mga pamilya sa pagtrabaho ingong tinuod nga mga ulipon sa paningkamot nga mapasaylo ang usa ka buhat nga gisabot nga maoy usa ka sala batok sa balaang lagda. Sa ubay-ubayng mga bahin sa kalibotan, ang mga dalagita o mga babaye giobligar sa pagtuman ug relihiyosong mga buluhaton o sa pagtaganag seksuwal nga mga serbisyo alang sa mga pari o sa uban pa​—pinasukad sa pasangil nga kanang mga bayhana naminyo sa usa ka diyos. Sa daghang kaso ang mga babaye nagabuhat ug walay-bayad nga mga serbisyo. Sila walay kagawasan nga mobalhin sa ilang puy-anan o trabaho ug kasagaran nga magpabilin sa pag-alagad sa daghang katuigan.

Naandang Pagbaligya-Pagpalit ug mga Ulipon

Bisan pag ang kadaghanang nasod nangangkon nga legal nga nagpapas na sa pagpangulipon, sa pipila ka dapit migimaw sa bag-o pa ang naandang pagbaligya-pagpalit ug mga ulipon. Kasagarang mahitabo kini diha sa mga rehiyong nagubot tungod sa pakigbisog sa mga lungsoranon o sa armadong panag-away. “Sa mga dapit nga may away, ang paagi sa balaod aktuwal nga nahunong,” taho sa Anti-Slavery International, “ug ang mga sundalo o ang armadong puwersang pang-emerhensiya makapugos sa mga tawo nga motrabaho alang kanila nga walay bayad . . . nga walay kahadlok sa panimalos; kanang mga kalihokana gitaho ilabina sa mga dapit nga kontrolado sa armadong mga pundok nga wala pa makaangkon ug internasyonal nga pagkainila.” Bisan pa niana, sumala sa samang organisasyon, “may bag-ong mga taho usab bahin sa mga sundalo sa gobyerno nga nagpugos sa mga sibilyan sa pagtrabaho ingong mga ulipon, nga gawas sa mga utlanan sa balaodnong kahikayan. Ang mga sundalo ug mga armadong puwersang pang-emerhensiya gitaho usab nga nagbaligya ug mga ulipon, nga nagbaligya niadtong ilang nadakpan sa pagtrabaho alang sa uban.”

Ikasubo, ang tunglo sa pagpangulipon naghasi gihapon sa katawhan diha sa daghang matang ug mga takoban. Hunong ug hunahunaa pag-usab ang mga gidaghanong nalangkit​—ang milyonmilyong katawhan nga nag-antos ingong mga ulipon sa tibuok yuta. Unya hunahunaa ang usa o duha sa mga ulipon karon kansang mga sugilanon imong nabasa niining mga panira​—tingali si Lin-Lin o si Binti. Buot ba nimong makita nga mahanaw ang krimen sa pagpangulipon karon? Ang pagpapas sa pagpangulipon matuman ba gayod? Sa dili pa kini mahitabo, kinahanglang mahitabo ang dagkong mga kausaban. Palihog basaha ang mahitungod niana sa mosunod nga artikulo.

[Footnote]

[Kahon/Hulagway sa panid 6]

PAGPANINGKAMOT ALANG SA MGA SOLUSYON

Ang nagkalainlaing opisyal nga mga ahensiya, sama sa United Nations Children’s Fund ug ang International Labor Organization, makugihong nagahimo ug nagapatuman sa mga estratehiya aron mapapas ang pagpangulipon karon. Dugang pa, ang daghang dili-sa-gobyernong mga organisasyon, sama sa Anti-Slavery International ug Magbalantay sa Tawhanong mga Katungod, naningkamot gayod sa pagpausbaw sa kaamgohan sa publiko bahin sa pagpangulipon karon ug sa pagpagawas sa mga biktima niini. Pipila sa maong mga organisasyon nagtinguha sa pagpailaila ug espesyal nga mga etiketa nga magpaila nga ang mga butang dili ginama sa mga ulipon o sa mga bata. Aron ang mga tawong nakigsekso sa mga bata magukod sa balaod sa pagkauli nila sa ilang nasod, ang ubang mga ahensiya nag-awhag ug mga balaod diha sa kanasoran nga gigikanan sa “seksuwal nga mga panaw.” Ang pipila ka aktibista bahin sa tawhanong mga katungod nagbayad pa gani sa mga tigbaligyag ulipon ug sa mga agalon ug dagkong mga kantidad sa salapi aron matubos ang daghang ulipon kutob sa ilang maarangan. Kini nakapahinabog diyutayng panaglantugi, sanglit ang maong mga buhat basin magmugnag dakog-sapi nga baligyaag mga ulipon ug makapamahal kaayo sa ilang bili.

[Hulagway sa panid 7]

Daghang batan-ong babaye ang napugos sa pagminyo

[Credit Line]

UNITED NATIONS/J.P. LAFFONT

[Hulagway sa panid 8]

Linya sa pagkaon alang sa mga ulipong nagapos sa utang

[Credit Line]

Ricardo Funari

[Hulagway sa panid 8]

Usahay ang gagmayng kabataan pugson sa pagsundalo

[Credit Line]

UNITED NATIONS/J.P. LAFFONT