Pagpaniid sa Kalibotan

Mga Karneng Dili-Naandan Gibaligya

Bisan pa sa internasyonal nga mga balaod nga nagdili sa pagbaligya niini ug paggamit niini ingong pagkaon sa Uropa, ang karne sa kabog ginabaligyang ilegal sa Britanikong mga tindahan ug mga restawran. “Usa gayod ka dakong suliran nga ang gipanalipdang espisye sa kabog ginapatay ug ginaimportar nga dili himatikdan, dugang pa sa kapeligrohan sa panglawas sa publiko sa pagkaon sa wala-masusi nga karne,” matod ni Richard Barnwell, sa World Wide Fund for Nature. Sa mga bahin sa Aprika, ang kabog nga tigkaon ug prutas dugay na nga usa ka bililhong tinubdan sa pagkaon, ug sa Malaysia ug Indonesia, ang gidaghanon sa pipila sa talagsaong mga espisye sa mga kabog nga tigkaon ug prutas mikunhod pag-ayo tungod sa pagbaligya sa ilang karne. Unya, sa Seychelles, ang kabog nga tinimplahan ug curry powder giisip nga usa ka maluhong pagkaon. Ang The Sunday Times sa London nagtaho, hinuon, nga ang mga kabog “dili mao lamang ang nameligrong mapuo nga kahayopan nga pinangita sa Uropa.” Ang mga restawran sa Brussels, ang kaulohan sa Belgium, nagadulot ug karne sa unggoy.

Naghigwaos Ka Ba?

Mga 15 porsiyento sa katibuk-ang populasyon ang adunay mga kinaiya sa pagkanerbiyoso, matod sa mantalaang Globe and Mail sa Canada. Ang mga tigdukiduki nag-ingon nga ang pipila naghigwaos pinaagi sa “paglukotlukot sa buhok, pagpataguktok sa tiil, pagpakilingkiling sa mga batiis, pagpaakpaak sa kuko ug ang susama.” Nganong naghigwaos ang mga tawo? Si Peggy Richter, usa ka sikyatrista sa Sentro sa Pagkagiyan ug Maayong Pangisip sa Toronto, nagtuo nga ang maong gibalikbalik nga mga mga lihok makapahupay. Sa laing bahin, ang klinikal nga sikologo nga si Paul Kelly nag-ingon nga ang paghigwaos maoy tungod sa kapit-osan ug maoy awtomatiko, dili-tinuyong sanong nga kinaiyanhong mahitabo ug magpahuwas sa kahigwaos tungod sa kapit-osan. Sumala sa mga eksperto, “makakat-on ka sa pagbalda ug ngadtongadto paghunong sa batasan pinaagi sa terapiya sa pagpuli​—nga mao, pagtagad sa laing butang inigkamatikod nimong naghigwaos ka,” matod sa Globe.

Nagiyan sa Cola?

Ang mga Mexicano moinom sa aberids nga 40 ka galon sa mga ilimnong may cola kada tawo matag tuig, nagtaho ang Mexican Association of Studies for Consumer Defense. Matag tuig, mas daghang salapi ang magasto diha sa mga ilimnong may cola kay sa iponon nga napulo ka labing pangunang mga pagkaon. Ang dakong konsumo niining maong mga ilimnon giingon sa pipila nga usa sa pangunang mga hinungdan sa kakulang ug sustansiya sa Mexico. Ang pipila sa mga ingrediente sa cola makabalda sa pagkasuhop sa calcium ug iron. Ang mga sulirang gihunahuna usab nga konektado sa pag-inom ug cola naglakip sa mas lagmit nga pagbatog mga bato sa rinyon, mga lungag sa ngipon, pagkasobra ka tambok, ug alta presyon ingon man sa pagkadili-makatulog, mga ulser sa estomago, ug pagkabalaka. ‘Kami kaniadto maoy “katawhang tigkaon ug mais,”’ matod sa Consumer’s Guide Magazine, ‘apan karon makaingon ka nga kami maoy “cola” nga katawhan.’

Usa ka “Matarong nga Gubat”?

“Ang gubat sa Yugoslavia nakapatunghag tinuod nga mga panagkabahin sa mga iglesya, tungod sa paghubad sa naandang ideya bahin sa usa ka ‘matarong nga gubat,’” nag-ingon ang Pranses nga mantalaang Le Monde. Ang ideya bahin sa usa ka matarong nga gubat (jus ad bellum) maoy balik pa kang Augustine, kinsa nagkinabuhi sa ikalimang siglo. Sumala sa Le Monde, ang “moral” nga mga katarongan ingon nga gihan-ay sa usa ka Katolikong pilosopo sa ulahing panahon, si Thomas Aquinas, alang sa maong gubat naglakip sa mosunod: Kinahanglang adunay “matarong nga hinungdan,” ang gubat angay nga “kataposang dangpanan,” ang usang magapakiggubat kinahanglang adunay “angayan nga awtoridad,” ug “ang paggamit ug armas [angay] nga dili mosangpot sa labawng kadaot ug kagubot kay sa kadaotang pagawagtangon.” Ang usa pa ka kondisyon nga gidugang sa ika-17ng siglo maoy “purohan nga molampos.” Bisan pag ang kadaghanang iglesya karon nagsalikway na sa ideya bahin sa usa ka “balaang gubat,” sila nagpadayon sa paglantugi kon unsay pagaisipong usa ka “matarong nga gubat.”

Mga Batan-ong Aktibo sa Pakigsekso sa Brazil

Sa Brazil, “33% sa batan-ong mga babaye ug 64% sa batan-ong mga lalaki nakigsekso sa unang higayon sa dihang sila tali sa 14 ug 19 anyos ang edad,” taho sa O Estado de S. Paulo. Dugang pa, ang gidaghanon sa Braziliana nga nag-edad ug 15 ngadto 19 nga nagsugod sa pagpakigsekso una magminyo midoble sa napulo lang ka tuig. Sumala sa usa ka batid sa estadistika labot sa katawhan nga si Elizabeth Ferraz, may “dakong kausaban sa tinamdan bahin sa seksuwalidad.” Pananglitan, ang laing pagtuon nagpakitang 18 porsiyento sa Brazilianong mga tin-edyer labing menos may usa na ka anak o karon nagpaabot ug usa ka anak.

 Unsa ka Layo sa Peligro ang Inyong Ospital?

“Ang mga pasyente adunay kapin sa usa-sa-10 nga purohang makakuhag mga impeksiyon diha sa usa ka ospital sa Irlandia,” taho sa The Irish Times. Ang hospital acquired infection (HAI), sumala sa pagtawag niini, nagkinahanglag ekstrang pagtambal ug mas taas nga pag-estar sa ospital. Sa aberids, ang usa ka kaso sa HAI mahimong mokostar ug $2,200 matag pasyente ug nagkinahanglan ug ekstrang 11 ka adlaw diha sa ospital kon ang impeksiyon maoy sa sapasapa sa dugo. Ilabinang makapabalaka mao ang mga impeksiyong dili-madutlag tambal, nga “mausbawong masuklanon sa nagkalainlaing mga antibiotiko,” matod sa mantalaan. Kadtong labing daling hitakdan sa HAI mao “ang mga tigulang, ang bata pa kaayo, kadtong tigdugay ug estar sa ospital, [ug] kadtong may dili-dayag nga mosugmatsugmat nga mga sakit sama sa mga sakit sa kasingkasing o brongkitis.”

Midakong Pagbanabana sa Gidaghanon sa “Gene”

Ang mga tigdukiduki karong bag-o nag-usob sa gibanabanang gidaghanon sa mga gene diha sa matag tawhanong selula nga maoy 140,000, nagtaho ang The New York Times. Ang nangaging mga banabana naggikan sa 50,000 ngadto 100,000 ka tawhanong mga gene. Nagkahulogan kini nga ang tawhanong lawas labi pang komplikado kay sa gihunahuna kaniadto. Ang matag gene magsugo sa mga selula sa lawas sa paggamag mga amino acid, nga, sa baylo, gamiton sa paggamag mga protina. Ang dakong pag-uswag sa numero “mopunting sa pagkadaghan pa nga kat-onan bahin sa pagprograma sa gene sa tawo,” nag-ingon ang mantalaan.

Nausob nga Hunahuna Bahin sa Impiyerno

Sulod sa mga siglo ang Iglesya Katolika nagtudlo nga ang impiyerno maoy usa ka dapit diin ang mga kalag sa daotang mga tawo magaantos sa walay-kataposang pagsakit. Kana lagmit nga nausob. Ang impiyerno “dili usa ka silot nga ipahamtang sa Diyos sa gawasnong paagi,” matod ni Papa Juan Paulo ll, “kondili usa ka kahimtang nga maoy sangpotanan sa mga tinamdan ug mga buhat nga gitino sa mga tawo niining kinabuhia.” Mao kanay taho sa L’Osservatore Romano. “Inay usa ka dapit,” matod sa papa, “ang impiyerno nagpaila sa kahimtang niadtong sa walay pag-ukon-ukon ug sa tino mobulag sa Diyos, ang tinubdan sa tanang kinabuhi ug kalipay.” Siya midugang nga “ang walay-kataposang pagkahinukman” dili buhat sa Diyos; hinunoa, “ang linalang mao ang nagpagawas sa iyang kaugalingon sa gugma [sa Diyos].”

Paglakaw Aron Mahimong Himsog

Dugang sa pagtabang kanimo nga makunhoran ang timbang ug mahuwasan sa kapit-osan, ang paglakaw motabang pagpaus-os sa “presyon sa dugo ug sa imong risgo nga makaagom ug atake sa kasingkasing,” matod sa The Globe and Mail, sa Toronto. Ang pagpabiling himsog nagkinahanglan sa pagkaandam mogahin ug panahon. Unsa ka dakong panahon? “Sumala sa Canada’s Physical Activity Guide to Healthy Active Living, kon nagalakaw ka sa kasarangang katulinon, kinahanglang maningkamot ka sa paglakaw ug kabug-osang 60 minutos sa usa ka adlaw​—sa mga yugtong labing menos 10 minutos matag higayon.” Ang kusog nga paglakaw o pagbisikleta sulod sa 30 ngadto 60 minutos sa usa ka adlaw o hinay nga pagdagan sulod ug 20 ngadto 30 minutos matag adlaw makapahimsog usab kanimo. Ang Globe nagrekomendar sa pagsul-ob ug gaang sapatos nga ang materyales kalutsan sa hangin ug adunay mapikopiko nga lapalapa, maayong sagang sa tiil, hinapinang lapalapa sa sulod, ug hayahayng lugar sa mga tudlo sa tiil.

Sayo nga Pasidaan

“Ang kalibotan makadahom sa usa ka dekada nga may ‘dagko kaayong mga katalagman,’” nagtaho ang World Press Review, nga gipasukad sa usa ka artikulo sa Financial Times sa London. Sa pagpunting sa kinaiyanhong mga katalagman sama sa mga bagyo ug mga linog, ang International Federation of Red Cross Society ug Red Crescent Society nagpasidaan nga ang daghang katawhan maapektahan sa katalagman. “Sa 50 ka labing-kusog-motubo nga mga siyudad sa kalibotan, 40 ang anaa sa mga sona sa linog, ug katunga sa populasyon sa kalibotan nagpuyo sa mga dapit sa kabaybayonan, nga walay salipod sa mga pagtubo sa dagat,” matod sa magasin. Ang laing makahadlok nga ilhanan mao nga samtang nagakadaghan ang mga katalagman, ang pondo sa gobyerno alang sa hinabang panahon sa emerhensiya mikunhod diha sa daghang nasod.

Taas nga Gabii

“Talagsaong kangitngit.” Kanay pagbatbat sa Norwegong tigpanuhid sa mga rehiyong polar nga si Fridtjof Nansen sa “Mörketid,” o ang panahon sa dihang ang adlaw dili gayod mosubang sa amihanang Norway. Sulod sa duha ka bulan, usa ka abohon-pula nga kilumkilom lang ang makita sa pipila ka oras sa maudto. Apan dili tanan ang mahinangop sa maong yugto sa kangitngit. Sumala sa mantalaang Ibbenbürener Volkszeitung, 21.2 porsiyento sa mga Norwego nga nagpuyo lapas sa polar circle nag-antos sa depresyon sa tingtugnaw. Ang hinungdan tingali mao ang kakulang sa melatonin, usa ka hormone nga gigama diha sa utok. Ang bugtong sulbad mao ang kahayag. Ang nagakadaghang mga turista, hinunoa, madani sa polar circle tungod sa nagkipatkipat nga taasong nag-arkong mga silaw sa kahayag, sa kasidlak sa niyebe nga nadan-agan sa bulan, ug sa malumong kahayag sa nakatag nga kabalangayan.