Petra—Usa ka Siyudad nga Gikubkob Gikan sa Bato

DAGHANG siyudad sa karaang kalibotan gitadlasan ug dagkong mga suba, diin ang dagayang tubig niini nakapabuhi ug nakapanalipod kanila. Apan dihay usa ka siyudad sa amihanan-kasadpang utlanan sa Desyerto sa Arabia nga nabantog tungod sa kawalay-tubig. Kini ginganlag Petra.

Diha sa kayutaan sa desyerto nga duol sa utlanan sa Mediteranyo, ang mga dalan sa nag-ambahang mga biyahedor nagsumpay sa halayong mga siyudad sa paagi nga kaamgid ug diyutay sa atong modernong mga haywey nga nagtadlas sa mga kontinente. Apan sama ra nga ang mga awto nagkinahanglag gasolinahan, mao usab ang mga kamelyo​—bisan pa sa ilang gibantog nga pagkamalahutayon​—kinahanglang mohunong aron makainom ug tubig. Sa miaging duha ka libo ka tuig, ang Petra maoy usa sa labing iladong mga hunonganan aron makainom ug tubig diha sa Tungang Sidlakan.

Ang Petra nagbarog sa kinasang-an sa duha ka hinungdanong mga dalan sa negosyo. Ang usa nagsumpay sa Pulang Dagat uban sa Damasco, ug ang lain, sa Gulpo sa Persia uban sa Gaza, duol sa baybayon sa Mediteranyo. Ang nag-ambahan nga mga biyahedor gikan sa Gulpo, nga nagdala sa ilang mahal nga mga lulan nga mga lamas, kinahanglang mosungsong sa mga kalisod sa Desyerto sa Arabia sa daghang semana una pa sa kataposan moabot diha sa mabugnaw, hiktin nga dal-og​—ang Siq​—nga mao ang gikahinangpang entrada sa Petra. Diha sa Petra mabatonan ang pagkaon, kasak-an ug, labaw sa tanan, bugnaw, makatagbaw-sa-kauhaw nga tubig.

Siyempre, ang mga lungsoranon sa Petra dili mohatag niining mga butanga nga  libre. Ang Romanong historyano nga si Pliny nagtaho nga kinahanglang hatagan ug mga gasa ang mga guwardiya, mga magbalantay sa ganghaan, mga saserdote, ug bisan mga ulipon sa hari​—gawas pa sa bayad sa kompay ug kasak-an. Apan ang taas kaayong kantidad sa mga lamas ug mga agwa mokitag dako diha sa mauswagong mga siyudad sa Uropa nga nagpadugok sa nag-ambahang mga biyahedor ug nagpadato sa Petra.

Pagtigom sa Tubig ug Pagkubkob sa Bato

Mga 15 sentimetros lamang nga ulan ang mahulog diha sa Petra matag tuig, ug wala gayoy mga sapa. Sa unsang paagi ang mga tawo sa Petra nakakuhag bililhong tubig nga ikasustiner sa siyudad? Sila nagkubkob ug mga agianan sa tubig, mga pondohanag tubig, ug mga atabay gikan sa tibuok bato. Sa ngadtongadto, halos ang tanang tulo sa ulan nga mahulog sa Petra nasalod ug napondo. Ang ilang kahanas sa pagkonserbar sa tubig nakapaarang sa katawhan sa Petra sa pagpananom, pagbuhi ug mga kamelyo, ug pagtukod ug sentro sa negosyo kansang mga negosyante nangadato tungod sa insenso ug mira nga ilang gibaligya. Bisan hangtod karon, usa ka naglikoliko nga batong agianan sa tubig naghatod sa tubig diha sa tibuok gitas-on sa Siq.

Kon ang mga lungsoranon sa Petra nahibalo kon unsaon sa pagkonserbar sa tubig, sila hanas usab nga mga mason. Ang mismong ngalang Petra, nga nagkahulogang “Dakong Bato,” makapahunahuna bahin sa mga bato. Ug ang Petra sa pagkatinuod maoy usa ka siyudad nga bato​—dili sama sa bisan unsang ubang siyudad sa Romanhon nga kalibotan. Ang mga Nabataeano, nga mga magtutukod sa siyudad, mapailobong nagkubkob sa ilang mga balay, lubnganan, ug mga templo gikan sa tibuok nga bato. Ang pulang mga bukid nga bato nga nahimutangan sa Petra angay kaayo niini, ug sa unang siglo K.P., usa ka talagsaong siyudad mitungha sa tunga sa desyerto.

Gikan sa Negosyo Ngadto sa Turismo

Duha ka milenyo nang miagi, ang Petra nadato sa negosyo. Apan sa dihang ang mga Romano nakakitag mga agianan diha sa dagat sa Sidlakan, ang negosyo sa lamas diha sa mamala nawagtang ug ang Petra sa hinayhinay gipasagdan sa desyerto. Apan ang obra sa mga mason sa desyerto wala mawagtang. Karong mga adlawa, mga tunga sa milyong turista moduaw sa Jordan matag tuig sa pagtan-aw sa pulahong siyudad sa Petra, kansang mga tinukod nagpamatuod gihapon sa mahimayaong nangagi niini.

Human makalakaw ang mga bisita sa mabugnaw, usa ka kilometros nga gitas-ong Siq, inigliko diha sa kilid sa dal-og kalit nga makita ang Tipiganan sa Salapi, usa ka dakong tinukod nga ang pantalya niini gisilsil gikan sa usa dakong pangpang. Pipila lang ang makalimot sa ilang unang pagkakita niini, usa sa maayo kaayong pagkapreserbar nga mga tinukod sa unang siglo. Ang tinukod ginganlan gikan sa dakong batong urna nga napatong sa ibabaw sa tinukod ug ginaingon nga gipondohan sa bulawan ug mahalong mga bato.

Sa dihang magkalapad ang dal-og, ang turista mosulod sa dakong ampiteatro nga namugna sa kinaiyahan gikan sa batong mga pangpang nga puno sa langob. Apan mga lubnganan ang makapukaw sa iyang pagtagad​—mga lubnganan nga gisilsil gikan sa kilid sa pangpang, mga lubnganan nga tag-as kaayo nga mogamay ang mga bisitang maisogong mosulod sa ngitngit nga mga lawak niini. Ang naglinyang mga haligi ug teatro nagpamatuod sa presensiya sa Romano diha sa siyudad panahon sa una ug ikaduhang siglo.

Ang modernong-adlawng mga Bedouin, mga kaliwat sa mga Nabataeano, manghanyag sa mga turista nga dili kaayo liksi sa pagsakay sa mga kamelyo, manindag mga sobenir, o magpainom sa ilang panon sa mga kanding diha sa mga agayanag tubig sa Petra, nga makatagbaw sa kauhaw sa tawo ug sa hayop. Ang karaang bantok nga mga haywey sa Petra bug-os nga agianan lamang sa mga kamelyo, kabayo, ug mga asno. Busa, karon ang siyudad nagapalanog sa mao gihapong mga tingog nga madunggan sa kanhiayng panahon, sa dihang kamelyo pa ang hari sa dalan ug ang Petra pa ang hari sa desyerto.

Sa dihang mosalop ang adlaw sa siyudad, nga mopasamot pagkapula sa kolor sa habog kaayong mga pantalya, ang matinagdanong bisita makapalandong sa mga leksiyon nga gitudlo kanato sa Petra. Ang siyudad sa walay duhaduha nagpamatuod sa pagkamamugnaon sa tawo sa dili pag-usik sa limitadong mga kahinguhaan, bisan sa ingon niini ka lisod nga palibot. Apan kini nagsilbi usab ingong makapahinuklog nga pahinumdom nga ang materyal nga bahandi kalit lamang kaayong ‘molupad ngadto sa kalangitan.’​—Proverbio 23:​4, 5.

[Picture Credit Line sa panid 18]

Gisukip: Garo Nalbandian