Usa ka Nahiusang Uropa—Nganong Hinungdanon Kini?

ANG sungsong sa bino nga champagne gipasulpot. Ang mga kuwitis midan-ag sa kalangitan. Unsa ba kadtong okasyona? Usa ka bag-ong milenyo? Dili, kining hitaboa dili ikalalis nga mas hinungdanon pa kay sa yanong pag-usab sa mga numero diha sa mga kalendaryo sa kalibotan. Kadto maoy Enero 1, 1999. Opisyal nga gigamit sa maong adlaw ang usa ka bag-ong matang sa salapi alang sa European Union (EU)​—usa ka matang sa kuwartang gitawag ug euro.

Nasabtan sa daghang taga-Uropa ang paggamit sa usa ka komon nga salapi ingon nga makasaysayanhong tikang ngadto sa dugay nang gipangandoyng panaghiusa sa Uropa. Ang Olandes nga mantalaang De Telegraaf nagbayaw sa paggamit sa euro ingong “kadungganan sa Uropanhong panaghiusa.” Sa pagkatinuod, human ang mga dekada sa mga damgo, diplomasya, ug mga kalangan, ang panaghiusa sa Uropa daw dili na gayod kapugngan.

Itugot ta, ang mga tawong nagpuyo sa gawas sa Uropa tingali mahibulong kon unsay ipasabot niining tanang kahinam. Ang pag-abot sa euro ug ang mga panikaysikay ngadto sa Uropanhong panaghiusa tingali diyutay rag epekto sa ilang matag adlawng kinabuhi. Bisan pa niana, ang Uropanhong panaghiusa magpatungha sa usa sa kinadak-ang ekonomikanhong mga pundok sa kalibotan. Busa ang usa ka nahiusang Uropa lisod ibalewala​—walay sapayan kon asa magpuyo ang usa ka tawo.

Pananglitan, ang Luyoluyong Kalihim sa Estado sa T.B. nga si Marc Grossman di pa dugay miingon ngadto sa usa ka grupo sa mamiminaw sa Amerika del Norte: “Ang atong tingusbawan nalangkit sa Uropa.” Ngano? Lakip sa mga rason nga iyang giingon mao nga “usa sa matag 12 ka mamumuo sa pabrika sa T.B. nagtrabaho diha sa usa sa 4,000 ka negosyo sa T.B. nga gipanag-iya ug taga-Uropa.” Gikataho, usab, nga ang bag-ong salapi sa Uropa mahimong makaapektar sa presyo sa giimportar nga mga manggad​—o bisan sa mga kantidad sa prenda​—diha sa mga nasod nga layo sa Uropa.

Ang nagakaugmad nga mga nasod mahimong makabenepisyo. Sa unsang paagi? Usa ka pagtuon nag-ingon: “Ang pag-ilis sa nagkalainlaing Uropanhong mga salapi pinaagi sa euro magpayano sa mga koneksiyon sa negosyo sa nagakaugmad nga mga nasod ug sa EU.” Dugang pa, gibanabana sa uban nga makabenepisyo ang mga kompaniya sa Hapon ug T.B. nga nagnegosyo sa Uropa. Inigkalig-on sa euro, dili na unya mag-usab-usab ang kantidad sa iilis nga salapi tali sa Uropanhong mga nasod. Ang paghimog negosyo sa Uropa mahimong mas madaginoton.

Kon nagplano kang mopanaw sa Uropa, mahimong bation mo usab ang mga kaayohan sa panaghiusa sa Uropa. Sa dili madugay mahimong makapalit ka ug mga manggad ug mga serbisyo diha sa nagkalainlaing Uropanhong mga nasod pinaagi sa usa ka matang sa salapi, ang euro, nga halos samag kantidad sa dolyar sa T.B. Matapos na unya ang mga adlaw sa nalibog nga mga turistang magkabuang pagpailis ug mga gulden, franc, lire, deutsche mark, ug paggamit ug de-bulsang mga kalkuletor.

Hinunoa, ang lihok sa Uropa ngadto sa pagkahimong nahiusang kontinente nagtanyag ug butang nga mas makapadani​—ang paglaom. Hunahunaa lang, pipila ka dekada kanhi ang Uropa nalimin sa gubat. Gikan sa maong panglantaw, ang Uropanhong panaghiusa maoy makapahinganghang hitabo. Namatikdan kini sa mga tawo sa tibuok kalibotan.

Dili tuyoon nga daghan ang mahibulong kon kaha ang panaghiusa sa kalibotan mahimo ra diayng madahom sa realistikanhong paagi. Kini maoy makapahinam gayod nga palaaboton! Ang mga tikang ba sa paghiusa sa Uropa magpaposible nga hapit nang mapahimuslan sa tawo ang usa ka nahiusang kalibotan? Sa dili pa tubagon kanang pangutanaha, kinahanglang susihon nato sa matinud-anong paagi ang Uropanhong panaghiusa. Unsang mga babag diha sa dalan sa panaghiusa ang kinahanglan pa gihapong kuhaon?

 [Kahon/Chart sa panid 4]

NAGAKAUGMAD NGA PANAGHIUSA?

Dili bug-os bag-o ang ideya sa panaghiusa sa Uropa. Dihay usa ka sukod sa panaghiusa panahon sa Romanhong Imperyo, dayon ilalom sa pagmando ni Carlomagno, ug sa ulahi ilalom ni Napoléon I. Sa maong mga kahimtang ang panaghiusa gipasukad sa puwersa ug paglupig. Apan, human sa Gubat sa Kalibotan II daghang nadaot-sa-gubat nga mga nasod mibatig panginahanglan sa panaghiusa pinasukad sa pagtinabangay. Gilaoman niining mga nasora nga ang maong pagtinabangay mosangpot dili lamang sa pagbangon sa ilang ekonomiya kondili sa pagdili usab sa gubat. Ang mosunod maoy pipila sa makasaysayanhong mga tikang nga mitultol sa presenteng kahimtang:

• 1948 Ginatos ka lider sa politika nga taga-Uropa nagtigom sa The Hague, sa Netherlands, ug nanaad: “Dili na gayod kita maggubatay pag-usab.”

• 1950 Nagsugod pagtinabangay ang Alemanya ug Pransiya aron panalipdan ang ilang mga industriya sa karbon ug puthaw. Dugang kanasoran miduyog kanila, ug misangpot kini sa pagkatukod sa European Coal and Steel Community (ECSC). Nagsugod paglihok ang ECSC niadtong 1952 ug naglakip sa Belgium, Italya, Kasadpang Alemanya, Luxembourg, Netherlands, ug Pransiya.

• 1957 Ang unom ka membro sa ECSC nagpormag duha ka lain pang organisasyon: ang European Economic Community (EEC) ug ang European Atomic Energy Community (Euratom).

• 1967 Ang EEC giipon sa ECSC ug Euratom aron maporma ang European Community (EC).

• 1973 Gidawat sa EC ang Denmark, Irlandia, ug ang United Kingdom.

• 1981 Ang Gresya miapil sa EC.

• 1986 Ang Portugal ug Espanya miapil sa EC.

• 1990 Midako pag dugang ang EC sa dihang nagkahiusa ang Kasadpan ug Sidlakang Alemanya, nga nagdala sa kanhing Sidlakang Alemanya ngadto sa organisasyon.

• 1993 Ang mga paningkamot ngadto sa mas dakong ekonomikanhon ug politikanhon nga panaghiusa sa mga membro sa EC misangpot sa pagkatukod sa European Union (EU).

• 2000 Ang EU gilangkoban ug 15 ka membrong mga nasod​—Austria, Alemanya, Belgium, Denmark, Espanya, Gresya, Irlandia, Italya, Luxembourg, Netherlands, Pinlandia, Portugal, Pransiya, Sweden, ug United Kingdom.

[Hulagway sa panid 3]

Pulihan sa euro ang daghang Uropanhong mga salapi

[Picture Credit Line sa panid 3]

Mga euro ug mga simbolo sa euro sa mga panid 3, 5-6, ug 8: © European Monetary Institute