Aduna bay Gahom ang Bulan sa Imong Kinabuhi?

SA LIBOLIBO na ka tuig, ang mga tawo nagtuo nga ang bulan nagbuot sa mga bahin sa kinabuhi dinhi sa yuta. Gituohan nga ang mga dagway sa bulan dunay epekto diha sa mga tanom, mananap, ug bisan sa mga tawo. Samtang ang pipila ka dugay nang gidasig nga mga ideya wala mapamatud-i sa modernong panukiduki sa siyensiya, ang ubang mga patuotuo nagpabilin hangtod karong adlawa. Unsay gipakita sa mga hitabo?

Ang ubang mga tawo nagtuo gayod nga dunay koneksiyon ang mga dagway sa bulan ug ang pagtubo sa mga tanom. Busa, sila mogamit ug mga kalendaryo ug mga almanaki sa pagdesidir kon kanus-a mananom ug mga bulak, magbutang ug abono gikan sa hugaw sa mga mananap, magbutang ug bino diha sa botelya, o magkonselba. Ginahimo kini tungod sa pagtuo nga kon ang pipila ka buhat himoon panahon nga ang dagway sa bulan dili mahiangay, ang kalidad sa produkto madaot. Ang usa ka tuboran naghatag niining tambaga ngadto sa mga hardinero: “Ang mga utanon nga kaonong presko kinahanglang anihon panahon nga buhi ang bulan, samtang ang mga utanon nga konselbahon kinahanglang pupoon panahon nga himatayon ang bulan.” Duna bay siyentipikanhong basehanan niining batasana?

Ang pipila ka pagtuon nagpakita nga morag dunay koneksiyon ang pagtubo sa mga tanom sa mga dagan sa bulan. Apan, daghang siyentipiko ang wala makombinsir. Matod pa nila nga ang mga dagan sa bulan komplikado, kini nagausab-usab, ug ang mga epekto niini dili makita, busa lisod sublion ang mga eksperimento nga diha niana ipasukad ang mga pagtuon.

Hinunoa, napamatud-an ang pipila ka mga epekto sa bulan. Pananglitan, napamatud-an nga ang kalihokan, pagpangaon, pagsanay, ug biolohikanhong mga ritmo sa daghang buhing organismo dunay koneksiyon sa mga pagtaob, diin, kini sa baylo, direktang gigamhan sa puwersa sa grabidad sa bulan.

Ang uban moingon nga kon ang bulan makaapektar sa mga taob, klaro nga makaapektar usab kini sa mga tawo, sanglit tubig ang kadaghanan diha sa lawas sa tawo. Ug komosta ang ginaingong relasyon tali sa mga dagway sa bulan ug sa sakit sa pangisip, sa panahon sa imong pagkahimugso, ug bisan sa siklo sa pagregla, nga ang gidugayon niini hapit managsama sa usa ka lunar nga bulan?

Dihay gihimong mga pagtuon diha sa mga natad sa sikyatriya, sikolohiya, ug henekolohiya aron matugkad ang maong butang. Ang mga resulta walay katinoan. Ang pipila ka mga tigdukiduki nangangkon nga nakakaplag nga dunay gamayng koneksiyon ang mga kalihokan sa tawo ug ang mga dagan sa bulan, apan ang uban klarong miingon nga wala gayoy koneksiyon kini. Sila nangatarongan nga kon ang mga siklo sa bulan dunay dakong koneksiyon sa mga pagkahimugso sa mga tawo, ang koneksiyon angay nga dugay na untang nakita. Dugang pa, walay usa niining maong mga teoriya nga giduso aron sa pagpatin-aw sa ginaingong epekto sa bulan diha sa tawo ang nakapakombinsir sa mga siyentipiko sa katibuk-an. *

Bisan pag ang siyensiya nakapasundayag nga ang bulan dunay gamayng epekto sa nagkalainlaing mga matang sa kinabuhi sa yuta, ang sukod sa epekto dili daling matino. Ang atong pisikal nga uniberso komplikado, ug labing menos sa pagkakaron, daghan sa katingalahang mga mekanismo nga naggahom niana nagpabiling wala matugkad.

[Footnote]

[Hulagway sa panid 19]

Ang diyosang si Selene, gisimba sa karaang mga Grego ug Romano ingong larawan sa bulan

[Credit Line]

Musei Capitolini, Roma