Pagpaniid sa Kalibotan

Mga Bata ug Relihiyosong mga Tigom

“Ang mga bata ba manambong ug relihiyosong mga tigom?” nangutana ang di pa dugayng edisyon sa publikasyong Canadian Social Trends. Kini mitubag nga sumala sa pagtuon sa Statistics Canada, “kapin sa un-tersiya, 36%, sa mga bata sa Canada nga wala pay 12 anyos ang mitambong ug relihiyosong mga tigom labing menos kausa sa usa ka bulan, ug ang kadaghanan nakigbahin kada semana. Ang laing 22% talagsa rang mitambong, apan mitambong labing menos kausa sa maong tuig.” Apan, ang artikulo naghisgot nga “ang pagkaregular sa pagpakigbahin sa mga bata sa relihiyosong mga tigom nag-agad sa kon unsay ilang relihiyon. . . . Ang mga bata diha sa giisip sa daghang tigpaniid ingong establisadong mga relihiyon, sama sa Anglikano ug United Church, nagtaho sa kinaubsang gidaghanon sa mitambong kada semana (18%).” Mas arang-arang ang mga batang Romano Katoliko, nga 22 porsiyento ang mitambong kada semana. Bisan tuod 44 porsiyento sa mga batang Muslim mitambong sa relihiyosong mga tigom sa Islam kada semana, “sila usab ang girekord nga may kinatas-ang gidaghanon sa wala manambong (39%) sa tuig una pa gihimo ang surbi.”

Pasidaan sa Paggamit ug Andador

Ang paggamit ug mga andador makaapektar sa pisikal ug intelektuwal nga pagtubo sa mga masuso, nagtaho ang mantalaang Independent sa London. Nakaplagan sa mga tigdukiduki sa State University sa New York nga ang mga andador nga dunay dakong butanganag-pagkaon sa atubangan nag-ali sa panan-aw sa mga masuso sa ilang mga tiil ug nagpugong kanila sa pagkab-ot aron mahikap ang mga butang sa ilang palibot. Ang mga bata nga naggamit ug mga andador napanid-ang molingkod ug tul-id, mokamang, ug molakaw kapin sa lima ka semana sa ulahi kon itandi niadtong wala gayod makagamit ug andador. Dugang pa, gipadayag sa imbestigasyon nga matag tuig 50 porsiyento sa mga masuso nga naggamit ug mga andador ang maangol tungod sa mga aksidente sama sa pagkahulog sa mga hagdan o ngadto sa mga kalayo o basta na lang matumba. Si Dr. Denise Kendrick, sa Nottingham University Medical School sa Britanya, miingon: “Delikado ang mga andador. Daw nagtagbaw kini sa mga panginahanglan sa mga ginikanan pinaagi sa paghimo sa ilang mga anak nga okupado imbes sa paghatag ug bisan unsang kaayohan alang sa bata.”

Mga Panakot Makasanta sa Bakterya

Ang kinagrabehang hitabo sa pagkahilo sa pagkaon sa kalibotan nahitabo sa Britanya sa 1996, nga nagpatay ug 18 ka tawo. Ang hinungdan mao ang E. coli O157 nga bakterya diha sa nahugawang karne. Di pa dugay, nakaplagan sa mga tigdukiduki nga ang pagbutang ug kaningag diha sa wala malunsay nga duga sa mansanas mipatay sa 99.5 porsiyento sa bakterya sulod sa tulo ka adlaw, sumala sa The Independent sa London. Sa laing okasyon, gibutangag mga panakot sa mga siyentipiko ang hilaw nga karneng baka ug soriso ug nakaplagan nga ang kaningag, mga klabo, ug ahos mao ang labing epektibong makapatay sa E. coli O157. Ang mga tigdukiduki nagtuo nga kining maong mga panakot mahimong epektibo sa pagsanta sa ubang bakterya, lakip sa salmonella ug campylobacter.

Personal nga Utang sa mga Britaniko

Ang mga Britaniko may utang nga $170 ka bilyon pinaagi sa personal nga mga utang, mga kredit kard, ug mga pinalit nga gidatadatahan ug nagbayad ug interes nga $5.5 ka bilyon kada tuig, sumala sa impormasyon nga gipatik sa People’s Bank ug gitaho diha sa The Times sa London. Kapin sa un-tersiya sa molupyo ang dunay usa ka matang sa walay-garantiyang utang, nga may aberids nga $10,400 kada tawo. Ang paggamit ug kredit kard sa pagpamalit didto sa Britanya midoble sulod sa tulo ka tuig, nga miabot ug $115 ka bilyon sa 1998. Nakaplagan usab sa surbi nga 13 porsiyento lamang ang nabalaka nga basin ug modako na kaayo ang ilang mga utang. Ug 1 sa 5 ang miangkon nga manghulam “aron mamentinar ang ilang estilo sa pagkinabuhi,” matod sa People’s Bank.

Supak sa Iyang Kabubut-on

Sa 304 ka batan-ong mga babaye nga gisurbi diha sa usa ka pagtuon nga gitaho sa Aleman nga magasing Psychologie Heute, halos un-kuwarto ang miingon nga gipugos sila sa usa ka matang sa pagpakigsekso nga supak sa ilang kabubut-on. Dugang pa, nag-ingon ang taho nga kapin sa un-kuwarto sa mga babaye ang mitaho nga ang mga lalaki misulay paggamit ug droga ug alkoholikong ilimnon aron sa pagpugos kanila nga makigsekso. Kini midugang: “Kon hunahunaon ang mga paningkamot sa batan-ong mga lalaki aron mapugos ang mga babaye pinaagi sa paggamit ug pagpit-os sa hunahuna, mga droga, o alkoholikong ilimnon, ang posibilidad nga ang batan-ong babaye sa mga pangedarong 17 hangtod 20 mapugos nga makigsekso supak sa iyang kabubut-on mouswag ug kapin sa 50 porsiyento.”

 Unang Ngitngit-nga-Langit nga Parke sa Kalibotan

“Dili makita tungod sa kasulaw sa mga suga sa siyudad, gisalipdan sa lubog nga polusyon sa hangin, mao ang usa ka talan-awon nga wala na gayod makita sa daghan karon​—ang matahom kaayong kalangitan sa kagabhion,” matod sa The Globe and Mail sa Canada. Ang magsusulat sa astronomiya nga si Terence Dickinson mimulo: “Posible alang sa mga tawo nga modako, bisan hangtod sa pagkahamtong, nga wala makakita sukad sa katahom sa langit sa kagabhion.” Pananglitan, siya miingon, sa dihang nawad-ag elektrisidad ang mga bahin sa California human sa usa ka linog pipila ka tuig kanhi, ang ubang mga residente mitawag sa polis aron isulti ang “bahin sa wala-maandi nga pagtungha sa mga bituon ug sa usa ka tabas sa gabon” diha sa langit. Aron ang mga Canadiano nga hilig motan-awg mga bituon makakita sa langit sa kagabhion nga wala salipdi ug halos walay artipisyal nga kahayag, usa ka 1,990-ektaryang luna sa publikong yuta diha sa distrito sa Muskoka Lakes amihanan sa Toronto ang gitudlo ingong “ngitngit-nga-langit nga parke.” Gitawag nga Torrance Barrens Conservation Reserve, kini gituohan nga mao ang unang ngitngit-nga-langit nga parke sa kalibotan.

Mga Amahan ug mga Anak nga Babaye

Ang di pa dugay nga pagtuon sa Health Canada nga gibase sa mga pagsurbi sa 2,500 ka tin-edyer nagpadayag nga dunay kal-ang sa komunikasyon tali sa mga amahan ug sa ilang mga anak, ilabina sa mga anak nga babaye, nagtaho ang mantalaang Globe and Mail sa Canada. Trayentay-tres porsiyento lamang sa mga babayeng nag-edad ug 15 ngadto 16 ang “gisayonan o gisayonan pag-ayo nga makig-estorya sa ilang mga amahan bahin sa mga butang nga nakatugaw gayod kanila,” kon itandi sa 51 porsiyento sa mga lalaki. Bisan pa niana, “gipabilhan pag-ayo sa mga babaye ang ilang mga amahan ug nagkinahanglan sa ilang pagpaluyo,” nag-ingon ang taho. Giila ni Propesor Alan King sa Queen’s University nga “malisdan ang mga amahan nga makig-estorya sa ilang mga anak, ilabina panahon nianang gubot nga mga tuig sa sayong bahin sa pagkatin-edyer,” sa dihang daghang amahan ang dili manumbaling sa seksuwal nga mga isyu ug peligrosong panggawi. Apan iyang giawhag ang mga amahan nga atubangon ang maong suliran, ilabina sanglit daghang inahan karon kay sa una ang gamay nag panahong igugol uban sa ilang mga anak.

‘Dili Puwedeng Walay TV!’

Unsay imong dad-on kon kinahanglan nimong mogugol ug panahon sa usa ka mingawng isla? Gipangutana ang 2,000 ka batan-on sa Alemanya. Alang sa kadaghanan, ang labing importanteng mga butang mao ang mga TV ug radyo, lakip ang mga CD ug mga teyp sa casette, nagtaho ang mantalaang Westfälische Rundschau. Ang pagkaon ug mga ilimnon maoy ikaduha, samtang ang mga membro sa pamilya ug mga higala maoy ikatulo. Ang usa ka 13-anyos mipatin-aw sa iyang gusto: “Dili puwede para nako kon walay TV.” Un-tersiya lamang niadtong gipangutana ang nag-ingon nga ilang ilakip ang mapuslanong mga himan sama sa mga kutsilyo, sarol, ug gabas. Ang naghisgot nga magdalag Bibliya 0.3 porsiyento lamang. Ang kinabataang sumasalmot, usa ka siyete-anyos nga batang babaye, miingon: “Akong mama lang ang akong dad-on. Kon naa siya, walay daotang mahitabo nako.”

Hawod nga mga Magdudumog sa “Sumo”

Ang mga magdudumog sa sumo, nga inila sa kalibotan tungod sa ilang dagkong lawas, nahimo nang bug-at kaayo nga dili na madaog sa ila mismong mga bitiis, nag-ingon ang mga pisiologo sa esports sa Hapon. Ang magasing New Scientist nagtaho nga ang mga hitabo sa pagkaangol diha sa duha ka kinalabwang mga kategoriya sa sumo midoble sa milabayng lima ka tuig, nga nagtukmod sa usa ka grupo sa mga pisiologo sa pagtandi sa tambok sa lawas ug kusog sa bitiis sa 50 ka magdudumog. “Un-kuwarto kanila ang walay igong kalig-on sa kaunoran sa bitiis aron masuportahan ug husto ang ilang gibug-aton,” matod sa taho. Ang aberids nga timbang sa kinalabwang mga magdudumog sa sumo miuswag gikan sa 126 ka kilo sa 1974 ngadto sa 156 ka kilo sa 1999. “Sa usa ka bahin may kalabotan kini sa pag-uswag sa aberids nga gidak-on sa mga Hapon sa katibuk-an,” matod sa komentarista sa sumo nga si Doreen Simmonds. Apan ang mas bug-at nga timbang dili awtomatikong magpauswag sa kalidad sa pagpakigdumog. “Ang angayang sumo nga porma maoy pormang-abokado,” nag-ingon si Simmonds. “Ubos nga mga bat-ang, dagkong mga paa ug samag-tugas nga mga bitiis.”

Mga Bata Nameligro

Ang Angola, Sierra Leone, ug Afghanistan mao ang labing peligrosong mga dapit sa kalibotan alang sa mga bata, ug ‘gamay ra ang purohan sa usa ka bata nga mabuhi hangtod sa edad nga 18,’ matod sa taho sa United Nations Children’s Fund (UNICEF). Ang mga gubat, nagpadayong kakabos, ug ang pagkaylap sa HIV ug AIDS mas nagpameligro sa kinabuhi sa mga bata kon itandi sa kahimtang usa ka dekada kanhi. Sa paggamit ug “sukdanan sa kapeligrohan sa bata” sa sukod nga 1 hangtod 100, ang UNICEF nagkalkulo nga ang hinungdan sa kapeligrohan maoy 96 sa Angola, 95 sa Sierra Leone, ug 94 sa Afghanistan. Sa kasukwahi, ang aberids nga hinungdan sa kapeligrohan sa mga bata sa Uropa maoy 6, nagtaho ang The Times sa London.