Latas sa Unosong Kadagatan Paingon sa Malinawong Katubigan

Sumala Sa Giasoy Ni Hans Sturm

SULOD sa kapin sa 200 ka tuig, ang mga lalaki sa akong pamilya maoy mga sakayanon. Ang akong ambisyon mao ang pagsundog sa akong amahan, maingon nga siya misundog sa akong apohang lalaki, sa kinabuhi diha sa dagat.

Sa 1914, sa pagbuto sa Gubat sa Kalibotan I, ang akong amahan girekluta ngadto sa Alemang kasundalohan sa dagat aron molawig sakay sa barkong tighawan ug mina diha sa Baltic Sea. Sa 1916, si Papa giasayn sa usa ka barkong magpapatigayon, ug ang iyang barko gigamit sa pagpalit ug minerales nga tuboran sa puthaw gikan sa Sweden hangtod sa pagkatapos sa paggubatay. Namatay siya sa 1919, sa dihang ako otso anyos pa lamang, apan ang akong mahinumdoman bahin kaniya nagdasig kanako nga magpadayon.

Aron matuman ang akong tinguha nga mouswag diha sa akong piniling propesyon, kinahanglang moserbisyo ako diha sa dagat sulod sa upat ka tuig, ug 20 ka bulan nianang panahona kinahanglang himoon diha sa mga barkong linayagan. Human lamang niana nga ako makapalista sa usa ka kolehiyo sa nabigasyon. Busa sa dihang ako 15 anyos, gidala ako sa akong inahan gikan sa Stettin (karon Szczecin, Polandia), diin ako natawo, ngadto sa Hamburg, Alemanya. Nahibalo kami nga ang kompaniyang Laeisz nanag-iyag ubay-ubayng barkong linayagan, ug kami naglaom nga makasakay ako sa usa niana ingong aprentis. Dili kami makaarang pagbayad, apan tungod sa eksperyensiya sa akong amahan, gidawat ako sa Laeisz nga walay bayad.

Sa 1927, milawig ako sakay sa Padua, * usa ka upat-ug-palo nga aserong barko. Nagbiyahean kini gikan sa Hamburg paingon sa Chile aron sa pagkuhag mga kargamentong nitrate. Wala kiniy mga makina​—mga layag lamang. Kadtong maong mga biyahe tabok sa Atlantiko maoy kulbahinam nga kasinatian alang kanamong tanang batan-ong mga lalaki.

Sagad mosungasong kami sa unosong kadagatan. Nianang mga panahona, ang mga layag ius-os. Sama sa unsa ba ang pagkatkat sa mga harsiya aron ius-os ang mga layag sa dihang ang barko gituyatuya sa balod? Angkonon ko nga ako nahadlok! Apan sa dihang gibungat ang sugo, ang akong hunahuna nablangko ug basta na lang mikatkat ako ug mituman sa gisugo kanako.

Mga Puwersa nga Wala Nako Makontrolar

Ang akong inahan usa ka Romano Katoliko kanhi, apan wala madugay human sa kamatayon sa akong amahan, nagsugod siya pagpakig-uban sa Ernste Bibelforscher, o Sinserong mga Estudyante sa Bibliya, nga maoy pag-ila kaniadto sa mga Saksi ni Jehova sa Alemanya. Sa 1923 nabawtismohan siya. Wala gayod ako madani sa Katolikong relihiyon, ug ang giingon sa akong inahan daw makataronganon. Busa uban sa akong manghod nga babaye, si Margot, magkuyogan ako ni Mama sa iyang mga tigom sa pagtuon sa Bibliya.

Sa 1929, mibiya ako sa Padua aron gugolon ang mosunod nga tulo ka tuig diha sa lainlaing mga bapor. Kini nagdala kanako ngadto sa amihanang mga pantalan sa Uropa ug ngadto sa Mediteranyo. Sa usa ka biyahe, milawig ako sa tibuok kalibotan. Nalingaw ako niining kinabuhia ug naglaom nga makapalista sa kolehiyo sa nabigasyon sa Stettin, sama sa gihimo sa akong amahan. Sa 1933, nagsugod ako sa  18-ka-bulan nga kurso didto aron mokuwalipikar ingong opisyal sa barko. Apan, ang akong mga plano nababagan sa mga puwersa nga wala nako makontrolar.

Si Hitler nakahupot ug gahom nianang tuiga, ug ang nasyonalismo mikuyanap sa Alemanya. Ang mga estudyante nalipay sa pagsinggit ug “Heil Hitler!” Apan nahibalo ako sa akong nakat-onan gikan sa akong inahan nga dili gayod mahimong buhaton nako kana. Gipatawag ako aron mopatin-aw sa akong pagdumili, apan wala kini dawata. Gipalagpot ako sa eskuylahan. Ang prinsipal maoy maluloton nga tawo ug naghatag kanakog sulat nga nag-ingong ako nakatuon sulod sa usa ka tuig. Sanglit dili nako makompleto ang kurso, mibiya ako nga walay mga kuwalipikasyon. Daw nahugno palibot nako ang akong kalibotan.

Nagkagrabe ang Pagpit-os

Tungod sa akong neyutral nga baroganan, nalakip na ako sa listahan sa mga kaaway. Dili lang kay dili ako makalawig sakay sa bisan unsang barko kondili dili gayod ako makatrabaho, busa nagpabilin ako sa balay nga mitabang sa akong inahan. Nagmantinil lang siya pinaagi sa pagkahimong kosinera sa mga tawo, ug andam akong manghugas sa plato ug mag-andam sa mga utanon alang kaniya. Sa 1935, upat ka tuig una pa sa Gubat sa Kalibotan II, dihay laing kausaban sa akong kinabuhi.

Ang akong uyoang si Oskar nagpuyo sa Danzig (karon Gdansk). Sa dihang nasayran niya ang akong mga kalisdanan, gidapit niya ako nga motrabaho alang kaniya sa iyang restawran. Ang akong uyoan ug iyang asawa, si Rosl, maoy mga Saksi ni Jehova. Nalipay kong midawat sa ilang malulotong tanyag. Bisan tuod dili sila makahatag nako ug regular nga suhol, mibati akong mas may kasegurohan uban kanila.

Human sa Gubat sa Kalibotan I, ang Danzig nahimong independenteng siyudad konohay, nga nagdumala sa usa ka dakong luna ubos sa direksiyon sa Liga sa Kanasoran. Ang tuyo mao ang paghatag sa Polandia ug agianan ngadto sa dagat, apan ang maong kahikayan sa pagkatinuod nagpalain sa Sidlakang Prussia gikan sa ubang dapit sa Alemanya. Kining kahimtanga wala mauyoni ni Hitler. Sa pagkatinuod, ang iyang pagsulong sa Polandia ug ang iyang pagsakop niining yutaa mao ang nakaingon sa Gubat sa Kalibotan II.

Usa niana ka higayon human sa akong pag-abot, ang akong uyoan ug iyaan nag-atiman sa usa ka batan-ong lalaki nga gibalhog sa kampong konsentrasyon tungod kay usa siya sa mga Saksi ni Jehova. Gisuginlan ko niya bahin sa mangil-ad nga pagtratar kaniya. Wala madugay, ang akong uyoan ug iyaan gidakop tungod sa pagdumili nga mosaludo kang Hitler, apan sila gibuhian. Niining tungora gisukitsukit usab ako sa Gestapo, bisan tuod wala nila ako bilanggoa.

Kasamtangan, balik sa Stettin ang akong inahan nakadawat ug mga papeles nga nagrekluta kanako sa pag-anib sa Alemang kasundalohan. Dihadiha misulat siya ug mapanagan-ong sulat, nga naghangyo kanako sa pagduaw sa akong giisip nga iyaan nga si Naomi, kinsa nagpuyo sa amihanang Sweden. Akong nasabtan ang iyang gipasabot​—mogawas sa nasod!

Paglutos sa Nazi

Nag-anam ka lisod ang kahimtang. Ang akong uyoan ug iyaan gidakop pag-usab. Niining panahona sila gidala sa kampong konsentrasyon sa Stutthof, duha-ka-oras nga biyahe sa bus gikan sa Danzig. Gibilanggo sila didto hangtod sa pagkatapos sa gubat, sa 1945. Ikasubo, akong nahibaloan nga ang akong uyoan namatay diha sa barko nga nagdala sa mga binilanggo  sa kampo pakasadpan aron moikyas gikan sa nagsingabot nga Rusong kasundalohan. Hinunoa, nakalabang-buhi ang akong iyaan, ug nahimong bug-os-panahong ebanghelisador.

Sa dihang ang akong uyoan ug iyaan gidala sa Stutthof, ang akong inahan gidakop sa Stettin, ug migugol siya ug pito ka bulan sa prisohan. Ang akong igsoong babaye naminyo sa anak nga lalaki sa usa ka Saksing magtiayon, ug siya napriso dungan sa akong inahan. Ang iyang bana ug ilang anak nga babaye gipadala ngadto sa mga kampong konsentrasyon. Ang iyang bana namatay didto, ug ang iyang anak nga babaye migugol ug walo ka tuig diha sa pipila sa labing ngil-ad ug dungog nga mga kampo, lakip na sa Belsen.

Sa usa ka higayon, tungod kay midumili sa pagtahi ug mga bakos nga taoranan sa bala alang sa kasundalohan, ang akong pag-umangkon nga babaye ug ang ubang mga Saksi gipugos pagbarog sa gawas nga nagsul-ob ug nipis nga sapot gikan sa alas sayis sa buntag ngadto sa alas sayis sa gabii​—ug kini nahitabo sa Nobyembre. Ang ilang adlaw-adlawng rasyon gikunhoran ngadto sa usa ka buok tinapay ug usa ka pitser nga tubig, ug gihatagan silag init nga sabaw matag ikatulo ka adlaw. Matulog sila sa sementadong salog nga walay hapin, wala gani bisan uhot. Gidangtan kinig unom ka semana, ug ang mga administrador sa kampo nahibulong nga silang tanan nakalabang-buhi.

Pag-ikyas​—Ngadto sa Unsa?

Human sa ikaduhang pagdakop sa akong uyoan ug iyaan, nahibalo ako nga kinahanglang mobiya ako sa Danzig una ako balikon sa mga Gestapo. Ang akong uyoan nagpahulam nako ug gamayng kantidad sa salapi, ug sa kataposan nakakuha akog tiket aron makasakay sa usa ka Polakong barko nga paingon sa Hull, sa sidlakang baybayon sa Inglaterra. Pagkanaog, gihatagan akog permiso nga moestar ug tulo ka bulan, ang kasagarang yugto nga itugot alang sa usa ka langyaw.

Dihadiha miadto ako sa 34 Craven Terrace sa London, ang adres sa sangang buhatan sa Watch Tower Society. Didto akong nahimamat si Pryce Hughes, ang magtatan-aw sa sanga nianang panahona. Gihikay niya nga moestar ako uban sa usa ka paryente, si Stanley Rogers, sa Liverpool, sa kasadpang baybayon sa Inglaterra. Maluloton kaayo si Stanley nako.

Sa tingpamulak sa 1937, nabawtismohan ako sa Liverpool, nga nagpasimbolo sa akong pahinungod kang Jehova. Apan, gusto gihapon nakong molawig, busa nagpalista ako sa Kolehiyo sa Nabigasyon sa Liverpool ug nakakuha ako sa akong lisensiya sa pagkasegunda opisyal human sa duha ka bulan. Ang akong permiso sa pag-estar sa Inglaterra hapit nang matapos, busa ang mga higala sa Liverpool mikontak sa ilang membro sa parliamento, ug ang akong pag-estar gilugwayan ug dugang tulo ka bulan​—gikinahanglan kaayong panahon sa pag-organisar sa akong kalihokan.

Tungod sa akong eksperyensiya diha sa barkong linayagan nga Padua, ang akong instruktor sa nabigasyon sa kolehiyo nagpakitag linaing interes kanako. Sa dihang nasayran niya ang akong suliran, misugyot siya nga akong duolon ang Blue Funnel Line. Didto akong nahimamat ang usa sa mga direktor niini, si Lawrence Holt. Duha ka tuig sa ulahi sa dihang nahimamat nako siya pag-usab diha sa usa sa mga barko sa kompaniya sa Liverpool, iya kong gipangutana kon nakuha ba nako ang akong lisensiya sa pagkaprimera opisyal. Ako siyang giingnan nga nagkinahanglan ako ug duha na lang ka semanang eksperyensiya sa pag-abag sa kapitan sa pagnabigar, busa iyang gihikay nga molawig ako paingon sa Port Said, sa Ehipto.

Pagbalik nako sa Liverpool sa Hulyo 7, 1939, nagplano ko nga mokuhag pasulit alang sa akong lisensiya sa pagkaprimera opisyal, apan imposible kini, sanglit nagkaduol na ang gubat. Hinunoa, gipadala ako ngadto sa usa ka barko sa London. Sa dihang nadiskobrehan kini sa mga awtoridad sa kagamhanan, dihadiha gipugngan ako sa paglawig diha sa bisan unsang barko ug buot akong bilanggoon ingong kaawayng langyaw tungod kay ako Aleman. Apan mitabang si G. Holt, ug gipatrabaho ako ingong hardinero sa Liverpool. Apan, sa Mayo 1940 ako gidakop, ug sa Hunyo, ako gipadala sa Canada sakay sa S.S. Ettrick.

Paingon sa Canada

Sakay sa Ettrick ang mga 5,000 ka Aleman, katunga nila mga kagiw ug katunga nila mga priso sa gubat. Lakip sa mga kagiw mao si Konde von Lingen, sumala sa among pagkaila kaniya, apong lalaki sa kanhing Alemang kaiser. Ang tanan namong mga sulat gisusi, busa sa dihang ang opisyal sa ahensiya sa pagpaniktik nakakita sa usa ka sulat gikan kang Von Lingen nga giadres kang Rayna Mary, ang Raynang Inahan sa Inglaterra, nga may pangbukas nga timbaya nga “Minahal nga Tiya Mary,” gikuwestiyon niya kini. Apan, husto si Von Lingen​—partidos ang harianong mga pamilya sa Inglaterra ug Alemanya. Alang kanako, kining maong hitabo nagpasiugda lamang sa kabuangan ug kawalay-kapuslanan sa gubat.

 Si Stanley Rogers, nga gihisgotan sayosayo pa, nag-alagad ingong pilgrim (ingon sa pagtawag kanhi sa nagapanawng mga magtatan-aw sa mga Saksi ni Jehova) sa Canada sa panahon tali sa duha ka gubat sa kalibotan. Gikontak niya ang mga Saksi didto, ug gikontak nila ako ug ang kaubang Saksi nga si Tony Steffens, kinsa gipagawas usab sa nasod. Ang ilang mga sulat ug mga pakete nakapadasig gayod kanamo. Gibilanggo ako sulod sa duha ka tuig ug tunga diha sa walo ka lainlaing mga kampo, diin gigugol nako ang dakong bahin sa akong panahon sa paghimog tablang mga lamesa ug bangko.

Balik sa Inglaterra ug Kagawasan!

Sa dihang natapos na ang Gubat sa Kalibotan II, gipabalik ako sa Inglaterra, ngadto sa usa ka kampo nga bilanggoan sa Isle of Man. Didto, si John Barr, nga gikan sa sangang buhatan sa Watch Tower Society sa London​—karon membro sa Nagamandong Lawas sa mga Saksi ni Jehova​—miduaw kanako, nga may kaubang pipila ka lokal nga mga Saksi. Gibuhian ako sa 1944 ug miduyog pag-usab kang Stanley. Sa kasamtangan, si Stanley naminyo kang Nita Thomas ug nagpuyo sa Birkenhead, ang pantalan sa suba sa Mersey atbang sa Liverpool. Didto nako nahimamat si Olive, igsoon ni Nita, ug naminyo kami pagkasunod tuig.

Sa dihang nakakuha kamig permiso, si Olive ug ako mibiyahe paingon sa Alemanya aron makigkita sa akong inahan. Makapaguol nga moagi sa nahapayng mga siyudad nga nasinati kaayo nako kanhi. Ilabinang gusto nakong moadto sa Hamburg aron moduaw sa opisina sa Laeisz. Natingala ako nga nahibalag didto si Kapitan Piening, ang kapitan sa Padua sa akong kataposang duha ka biyahe sa 1928 ug 1929! Panahon sa gubat bug-os-panahon siyang nag-alagad sa kasundalohan, ug ang iyang duha ka anak nga lalaki nangamatay sa maong gubat. Masulub-on kaayo siya nga tawo. Naguol ako pag-ayo sa akong nadungog ug nakita.

Ang Blue Funnel Line nagpadayon sa pagpakitag interes kanako panahon sa akong katuigan sa Canada, ug sila andam nga magpatrabaho nako sa akong pagbalik. Sa 1947, sa kataposan mikuwalipikar ako sa akong lisensiya sa pagkaprimera opisyal. Pagkasunod tuig, si Olive nahimong bug-os-panahong ebanghelisador.

Pagpangita sa Akong Katuyoan sa Kinabuhi

Milawig na usab ako, ug panahon sa akong mga biyahe nakahimamat ako ug ubay-ubayng Saksing mga misyonaryo sa mga nasod sa Layong Sidlakan. Apan usa ka kombensiyon sa London sa 1947 ang wala gayod nako makalimti, sanglit mitabang kini kanako sa pagtino nga ang pag-alagad kang Jehova nga bug-os-panahon mao nay akong tumong. Ang akong mga amo nahigawad. Apan sa 1952 maluloton silang mihatag nako ug dili-bug-os-panahong trabaho sa opisina aron makaduyog ako kang Olive sa bug-os-panahong buluhatong pagsangyaw. Ang akong dulot-sa-bukog nga tinguha sa paglawig napulihan sa usa ka mas maaghatong tinguha.

Si Olive ug ako nalingaw gayod sa pagsangyaw nga magkauban ug nakapribilehiyo sa pagtabang sa daghang tawo nga makadangat sa tukmang kahibalo sa mga kamatuoran sa Bibliya. (2 Corinto 3:​2, 3) Latas sa katuigan, nakapahimulos ako ug dugang mga pribilehiyo diha sa mga distritong kombensiyon ug sirkitong mga asembliya. Karon nagpadayon ako pag-alagad ingong ansiyano sa Wirral Peninsula, sa sulod ug palibot sa Birkenhead.

Ang akong pinalanggang Olive namatay sa 1997. Sa paghandom, makita nako nga sa unang bahin sa akong kinabuhi, nakalabang-buhi ako sa daghang unosong kadagatan. Apan ngadtongadto, ubos sa mahigugmaong pagtultol ni Jehova, ako milawig uban sa usa ka mahigugmaong kapikas diha sa malinawong katubigan sulod sa 50 ka tuig diha sa kinadak-ang karera sa tanan​—ang pag-alagad kang Jehova.

[Footnote]

[Hulagway sa panid 18]

Uban sa akong amahan ug inahan, sa 1914

[Mga gulagway sa panid 18, 19]

Aleman nga libro sa pagpaluwat kanako, nga nagrekord sa akong mga biyahe diha sa upat-ug-palo nga “Padua”

[Hulagway sa panid 21]

Uban sa akong asawa, si Olive, sa kombensiyon sa London sa 1974