Mga Patakpatak Atubangan sa Imong mga Mata?

Tingali nakakita ka na niini​—gagming nga abohong mga patakpatak nga morag naglutawlutaw nga wala kaayo matunong atubangan sa imong mga mata. Tingali nakamatikod ka na niini sa dihang nagbasa ka o sa dihang motan-aw ka sa bungbong nga hilaw ug kolor o sa kalangitan nga walay panganod.

KON nakasulay ka na sa pagtutok sa usa niining mga patakpataka, nahibalo ka nga dili nimo kini makita. Ang kinagamyang paglihok sa imong mga mata makapawalag kalit niini, ug bisan kon dunay usa nga moagi sa imong linya sa panan-aw, dili ka gihapon makasabot kon unsa kini.

Unsa ba kining mga patakpataka? Kini ba anaa sa ibabaw sa imong kalimutaw, o kini ba anaa sa sulod? Ikipatkipat ang imong mga tabontabon nga dili palihokon ang imong mga mata. Kon ang mga patakpatak mousab paglihok o mawala, kini anaa sa ibabaw ug dili mao ang pagahisgotan niining artikuloha.

Apan kon kini dunay gamay o walay kausaban, nan kini anaa sa sulod, nga naglutawlutaw diha sa vitreous humor, ang pluwido nga anaa sa sulod nga lawaklawak sa imong kalimutaw. Sanglit anaa man kini sa likod sa lente sa mata, kini magpabiling hanap. Ug sanglit ang vitreous humor lapot lang ug diyutay kay sa tubig, kini maanod, nga mosayawsayaw palayo kon mosulay ka sa pagtan-aw direkta sa usa niini. Gikan niini nga kini nakakuha sa medikal nga ngalan niini​—muscae volitantes, nga nagkahulogang “nanglupad nga mga langaw.”

Diin Kini Sila Gikan?

Diin man gayod gikan kining mga patakpataka? Ang uban maoy mga nahibilin gikan sa mga proseso nga nahitabo sa wala ka pa matawo. Sayo sa pagtubo sa bata, ang sulod sa mata daghag lanot. Inigkahimugso, kining mga lanota ug ang ubang mga selula mausab nga mahimong vitreous humor. Apan, ang ubang mga selula ug gigming nga mga lanot tingali magpabilin ug kini maglutawlutaw. Dunay kanalkanal usab gikan sa ugat sa mata ngadto sa lente nga diha sa wala pa matawo nga bata dunay usa ka ugat paingon sa lente aron sustinehan kana. Ang ugat mokupos ug matuhop, kasagaran una pa ihimugso, apan ang gagming nga mga tipik niini mahimong mabilin.

Apan dunay ubang mga hinungdan. Bisan diha sa hamtong, ang vitreous humor dili tanan malapot. Kini naputos sa humil nga hyaloid membrane. Kini napiit sa retina, ang eskrin sa tisyu nga sensitibog kahayag nga naghapin sa dakong bahin sa sulod sa imong mata ug nga modakop sa imong makita. Ang hyaloid membrane motapot sa retina sa tibuok nga kilid sa atubangan niini. Gikan niining kilira nagkatap ang gigming nga mga lanot diha sa tibuok vitreous humor.

Sa dihang kita magkatigulang, kining gigming nga mga lanot mosugod sa pagkuyos. Kini mopahinabo sa pipila niini sa pagkabungkag. Magkawala usab ang pagkalapot sa vitreous humor, busa ang nangabungkag nga mga piraso sa lanot maglutawlutaw na diha niana. Ang vitreous humor anam-anam nga mokupos usab ug diyutay ug mosugod sa pagbulag gikan sa retina, nga tingali magbilin ug ubang mga tipik sa selula ingong resulta. Busa, sa magkatigulang ka na makakita ka ug daghan niining “nanglupad nga mga langaw” nga naglutawlutaw ug nagliyoliyo sa imong natad sa panan-aw.

Laing hinungdan sa gigming nga mga nanglutaw tingali mao ang mga sapasapa sa dugo  diha sa retina. Ang hapak sa ulo o bisan unsang kusog nga pagkaipit sa kalimutaw mopahinabo sa gamayng sapasapa sa dugo sa pagpagawas ug tuhog sa mga selula sa pula nga dugo. Ang pula nga mga selula sa dugo pilitpilit, busa kini kiling nga magtapok o magtuhogtuhog. Ang wala magtapok o nagtapok nga mga selula mahimong mangadto sa vitreous humor, ug kon kini magpabilin duol sa retina, kini mahimong makita. Ang pula nga mga selula sa dugo suphon ug balik sa lawas, busa sa ngadtongadto kini mangawala. Hinunoa, sa teknikal nga pagkasulti kini dili muscae volitantes, sanglit resulta kini sa gamayng pagkabun-og.

Ang pagkaadunay muscae volitantes nagpaila ba nga dunay diperensiya ang mata? Sa kasagaran dili. Ang mga tawo nga normal ug mga mata, bisan mga batan-on, makakita niini, ug sa ngadtongadto sila makakat-on sa dili pagtagad niini. Apan ang pipila ka kondisyon mahimong magpaila ug kapeligrohan.

Kon Dunay Kapeligrohan

Kon kalit nga makamatikod ka nga mas midaghan ang patakpatak kay sa kaniadto, tingali timaan kini nga dunay nahitabo nga dili normal. Ilabina kon makakita ka usab ug gagmayng mga kilab sa kahayag gikan sa sulod sa imong mga mata. Kining kondisyona nagagikan sa retina, diin ang kahayag gihimo nga mga signal sa nerbiyos. Ang pag-ulan sa mga nanglutaw ug ang pagkilab sa mga kahayag sagad maoy tungod sa pagkaukang sa retina. Sa unsang paagi kini mahitabo?

Ang retina maoy sama ka lapot ug kabaga sa usa ka basa nga tissue paper ug daling matata usab. Ang sensitibog-kahayag nga lut-od niini natapot pag-ayo diha sa lut-od sa likod niini ug sa vitreous humor nga anaa lamang sa atubangang kilid ug diha sa ugat sa mata, nga luag nga natapot diha sa sentro sa pagtan-aw. Ang vitreous humor nagtabang nga dili maukang ang tibuok retina. Ang mata lig-on kaayo nga bisan ang kusog nga mga hapak dili kasagarang  makagisi sa retina o makatukas gikan sa gitaptan niini.

Apan, ang usa ka hapak mopahinabog kadaot nga makapahuyang sa retina diha sa usa ka dapit o mopahinabog gamayng gisi o lungag. Ang maong lungag mahimong nagagikan usab sa pagpilit sa vitreous humor ug sa retina: Mainat sa vitreous humor ang retina gumikan sa kalit nga paglihok o pagkabun-og, nga moresulta ug gamayng gisi. Unya ang pluwido gikan sa lawaklawak sa vitreous makalusot sa likod sa retina, nga mag-ukang niini gikan sa gitaptan niini. Kini nga pagkatugaw mopahinabo sa sensitibog-kahayag nga mga selulang nerbiyos sa pagsiga, ug kini gisabot ingong mga pagkilab sa nerbiyos.

Ang mga pagdugo, hinay o kusog, usahay moduyog sa pagkatukas, tungod kay ang sulod nga nawong sa retina dunay iyang kaugalingong nagsanga nga mga sapasapa sa dugo. Ang mga selula sa dugo molusot ngadto sa vitreous humor, ug kini makita ingong kalit nga pagkisaw sa mga nanglutaw. Dili magdugay human niini, sa dihang maukang ang retina, usa ka tabil, o kortina, sa pagkabuta mosulod sa natad sa panan-aw.

Busa, kon makamatikod ka gani ug kalit nga pagdaghan sa mga patakpatak, ilabina kon ubanan ug mga pagkilab sa kahayag, adto dayon sa usa ka espesyalista sa mata o sa ospital! Basig ang retina naukang. Ang mga pamaagi sa pagpatin-aw sa panan-aw basin imposible nang mahimo human nga naukang na ug dako ang retina.

Nakakita ka na ba ug mga patakpatak atubangan sa imong mga mata sa daghan nang tuig apan walay mokilab nga mga kahayag? Dili kinahanglang mabalaka. Halos tanan makakita usab niining maong mga patakpatak. Kon dili nimo kini balebalehon, dili kini mawala, apan ang utok makakat-on sa paghanaw sa mga larawan samtang ginahimo mo ang imong adlaw-adlawng mga buluhaton. Ang kamatuoran nga kini mahimong maglungtad nga walay bisan unsang tinuod nga kadaot sa panan-aw maoy pamatuod sa kalig-on sa disenyo sa mata ug sa pagkamapasiboon sa utok.

Apan, una pa sila makaingon gayod nga walay angayng ikabalaka, ang mga tawo nga dunay mga nanglutaw nga makita sa panan-aw kinahanglang magpatan-aw ug espesyalista sa mata o optometrista.

[Kahon/Hulagway sa panid 25]

Sinugdanan sa Modernong “Refractive Correction”

Kon nagsul-ob ka ug antipara nga dunay grado o mga contact lens, sa usa ka diwa ikaw dunay muscae volitantes. Tungod sa kaikag bahin niini nga si Frans Cornelis Donders, usa ka iladong doktor nga Olandes sa ika-19ng siglo, nagsugod sa paghimog siyentipikanhong panukiduki sa katukoran sa mata ug mga sakit sa mata. Dugang pa sa pag-ila sa pipila sa mga hinungdan sa muscae volitantes, iyang nadiskobrehan nga ang pagkalayog panan-aw maoy tungod sa pagmubo sa kalimutaw ug nga ang hanap nga panan-aw sa astigmatismo gipahinabo sa dili-tupong nga mga nawong sa cornea ug sa lente sa mata. Ang iyang mga pagtuon nagpaposible sa pagkaugmad sa mga antipara nga de-grado.

[Hulagway]

Donders

[Credit Line]

Courtesy National Library of Medicine

[Diagram sa panid 24]

(Alang sa aktuwal nga pagkahan-ay, tan-awa ang publikasyon)

Naukang nga retina

Pulang mga selula

Gisi sa retina

Hyaloid membrane

Lente

Tawotawo sa mata

Iris

Ciliary body

Vitreous humor

Mga sapasapa sa dugo

Optic nerve paingon sa utok