Pagpaniid sa Kalibotan

“Makaayo Kanato Kon Mugnaon Sila”

Si Propesor Anatoly P. Zilber, tsirman sa Department of Intensive Care and Anesthesia, sa Petrozavodsk University and Republican Hospital sa Karelia, Rusya, nagdayeg sa mga Saksi ni Jehova, nga nag-ingon: “Dili sila mag-abuso sa alkoholikong ilimnon, dili sila manigarilyo, dili sila agap ug kuwarta, motuman sila sa ilang mga saad, ug dili sila mosaksi ug bakak . . . Dili kini misteryosong sekta, kondili masinugtanon-sa-balaod nga mga lungsoranon.” Siya midugang “[Sila] talahoron, malipayong mga tawo, interesado sa kasaysayan, mga sinulat, arte, ug sa kinabuhi sa tanang bahin niini.” Dayon, human malista ang mapuslanong mga kausaban nga gipahinabo sa mga Saksi diha sa walay-dugo nga pagdisdis, ang propesor miingon: “Kon usbon ang mga pulong ni Voltaire, kita makaingon nga kon ang mga Saksi ni Jehova wala maglungtad, makaayo kanato kon mugnaon sila.”

Ang Kinapungkayan sa Uso?

Ang bagag-lapalapa nga mga sapatos, “usa ka hinungdanong gamit sa mga batan-ong mahiligon sa uso,” lakip sa tag-as nga mga takon mao ang hinungdan sa mga 10,000 ka kadaot kada tuig sa Britanya, nag-ingon ang The Times sa London. Si Steve Tyler, tigpamaba sa British Standards Institution, miingon: “Ang labing kasagaran nga mga kadaot mao ang nabikil o nalisa nga mga buolbuol ug nabali nga mga bitiis, apan kining mga sapatosa mahimong hinungdan usab sa mga sakit sa bukobuko, ilabina sa batan-ong mga babaye nga ang mga lawas nagtubo pa.” Sa Hapon ang bagag-lapalapa nga mga sapatos nalangkit pa gani sa kamatayon sa duha ka babaye sa di pa dugayng mga bulan. Sa usa ka hitabo usa ka 25-anyos nga nagtrabaho sa nursery nga eskuylahan nga nagsul-ob ug singko-pulgadas ka bagag-lapalapa nga sandalyas ang napandol, nabuak ang iyang bagolbagol, ug namatay. Laing batan-ong babaye ang namatay sa dihang ang kotse nga iyang gisakyan nabangga sa sementong poste tungod kay ang drayber dili makaprenog husto samtang nagsul-ob sa iyang sayis-pulgadas ka bagag-lapalapa nga botas. Sa pagsulay nga malikayan ang mga kiha, ang ubang mga tiggama misugod sa pagbutang ug pasidaang mga marka sa ilang mga sapatos.

Mga Buluhaton Para sa mga Bata

“Ang puliki nga mga ginikanan karon di-mabalak-on maylabot sa pagpatabang sa ilang mga anak sa mga buluhaton sa sulod sa balay,” nagtaho ang The Toronto Star. Bisan pag ang mga buluhaton sa balay “dili gayod mahimong hinungdanon kaayong mga buluhaton para sa mga bata,” matod ni Jane Nelsen, awtor sa Positive Discipline, ang maong mga trabaho “magpaugmad sa pagsalig-sa-kaugalingon ug pagtamod-sa-kaugalingon.” Sumala sa usa ka pagtuon nga migula sa magasing Child, ang pipila ka posibleng mga buluhaton sa balay alang sa mga dos- ngadto tres-anyos mahimong maglakip sa pagpanghipos sa mga dulaan maingon man sa pagbutang sa mga bulingon diha sa butanganag labhonon. Ang mga bata gikan sa tulo ngadto sa lima ka tuig ang edad mahimong magpahimutang sa mga plato diha sa lamesa, magdala sa mga plato ngadto sa lababo, ug maghupot sa ilang mga dapit dulaanan nga hapsay. Kadtong 5 ngadto sa 9 ka tuig ang edad mahimong manghipos sa ilang higdaanan, mokahig ug mga dahon, ug mangibot ug sagbot, samtang ang mga 9- ngadto sa 12-anyos makahimo sa mga buluhaton sama sa paghugas ug pagtrapo sa mga plato, paglabay sa basura, pagputol sa mga sagbot sa lagwerta, ug pag-vacuum. Si Nelsen midugang nga “makatabang ang paghatag ug tagal kon kanus-a angayng matapos ang buluhaton.”

Mga Batan-on ug Krimen

Usa ka surbi sa Scottish Executive nagpadayag nga sa Scotland 85 porsiyento sa mga lalaki ug 67 porsiyento sa mga babaye tali sa mga edad nga 14 ug 15 nag-ingon nga nakabuhat silag krimen sa miaging tuig. Ang mantalaan sa Glasgow nga The Herald nagtaho nga sa 1,000 ka estudyanteng gisurbi gikan sa unom ka eskuylahan, 12 porsiyento lamang ang miingon nga wala gayod sila makabuhat ug bisan unsang paglapas. Sa mga krimen nga giangkon, 69 porsiyento sa mga lalaki ug 56 porsiyento sa mga babaye ang nakaguba ug mga propiedad. Mga 66 porsiyento sa mga lalaki ug 53 porsiyento sa mga babaye ang nangawat sa mga tindahan, ug halos katunga ang nangawat sa eskuylahan. Ang ubang krimen naglakip sa pagsunog ug propiedad ug paggamit ug hinagiban aron makasamad. Ang mga batan-on gikan niining grupoha sa pangedaron miangkon nga ang pagpit-os sa isigkaingon mao ang pangunang hinungdan sa ilang mga krimen, samtang kadtong kapin sa 15 anyos, ang malagmit nga hinungdan maoy aron dunay ikagasto alang sa bisyo sa droga.

Magubtanong mga Estudyante

Naandan kanhi nga halos walay rebeldeng mga tin-edyer sa Hapon. Apan ang mga magtutudlo sa tibuok Hapon nagtaho karon nga nagkalisod ang pagmentinar sa kahusay diha sa klase tungod sa dili-mahimutang ug magubtanong mga estudyante. Gipangutana sa gobyerno sa siyudad  sa Tokyo ang 9-, 11-, ug 14-anyos nga mga estudyante aron mahibaloan ang ilang pagbati labot sa ubang tawo. Sumala sa The Daily Yomiuri, 65 porsiyento ang miingon nga naglagot sila ug gipul-an sa ilang mga higala, 60 porsiyento sa ilang mga ginikanan, ug 50 porsiyento sa ilang mga magtutudlo. Kuwarenta porsiyento ang miingon nga dili gayod o talagsa ra silang makapugong sa ilang kasuko. Ang pagpangguba ug mga butang mao ang paagi sa 1 sa 5 ka estudyante sa pagpahungaw sa iyang kasuko.

“Misteryosong Kagaw”

“Usa ka misteryosong kagaw ang naghugaw sa mga suplay sa dugo sa tibuok kalibotan,” nagtaho ang New Scientist. “Walay nasayod kon peligroso ba kining ‘TT’ nga kagaw, apan gikahadlokan nga basin makapahinabo kinig sakit sa atay.” Ang kagaw, nga ginganlag TT pinasikad sa sinugdanang mga letra sa ngalan sa pasyenteng Hapones nga sa iyang dugo una kining nakaplagan, nakita “diha sa mga nanghatag ug dugo ug sa mga pasyenteng may sakit sa atay nga giabonohan ug dugo.” Sa pagkatinuod, gipadayag sa usa ka pagtuon nga ang kagaw makaplagan diha sa 8 sa 102 ka nanghatag ug dugo sa California kansang dugo gisusi apan negatibo sa mga kagaw, lakip sa HIV ug hepatitis B ug C. Gibanabana nga ang sukod sa impeksiyon maoy 2 porsiyento sa Britanya, 4 ngadto 6 porsiyento sa Pransiya, 8 ngadto 10 porsiyento sa Tinipong Bansa, ug 13 porsiyento sa Hapon. Ang mga siyentipiko nga “nagtuon sa TT nga kagaw sa tibuok kalibotan nag-amping pag-ayo nga dili makapahinabog kalisang,” matod sa artikulo, apan naningkamot “sa pagsusi kon ang kagaw peligroso ba sa panglawas.”

Baliog Alang sa Kinabuhi

Ang mga tigbuhig kahayopan sa pipila ka dapit sa Habagatang Aprika mawad-ag 40 porsiyento sa ilang bag-ong-himugso nga kahayopan tungod kay kan-on sa irong ihalas inig-tingpanganak. Dili lamang kini makapaalkanse kondili misangpot usab kini sa pagdaghan sa irong ihalas. Ang mga paningkamot sa pagwagtang sa mga irong ihalas wala magmalamposon ug nakadaot pa gani sa ubang ihalas nga kinabuhi. Apan, usa ka maayong solusyon ang namugna ug gigamit sa di pa dugayng katuigan. Kini maoy usa ka gahion nga baliog sa karnero nga mapasibosibo ug sublisubli nga magamit ug dili maglimite sa paglihok sa karnero o makadaot sa irong ihalas. Magsanta lamang kini sa irong ihalas sa paghimog makapatay nga pagpaak. Sumala sa mantalaang Natal Witness, ang mga tigbuhig kahayopan nga naggamit niining mga baliog “nagtahog dihadiha ug permanenteng paghunong sa pagpamatay nga gihimo sa irong ihalas.” Ug tungod kay ang makaon sa mga irong ihalas mao na lamang ang ilang naandang pagkaon nga mga insekto, ilaga, ug dunot nga unod, sila nagkadiyutay.

Tigbangag-ug-Kahoy nga mga Tambuboan

Ang ichneumon nga tambuboan adunay organo sa pagdeposito ug itlog nga “gipagahi pinaagig ion nga manganese o zinc,” nagtaho ang National Geographic. Gamiton sa tambuboan ang metal nga himan niini sa pagbangag ug lalom diha sa mga punoan sa kahoy aron mangitlog diha o sa sulod sa mga lawas sa nagpuyong mga batod. “Ang uban makabangag ug ingon ka lalom sa tulo ka pulgada diha sa gahing kahoy,” matod ni Donald Quicke sa Imperial College sa Britanya. Sa dihang mapusa na ang mga itlog sa tambuboan, kan-on niini ang tiglungag-ug-kahoy nga mga batod ug mogawas sa kahoy pinaagig pagkitkit ginamit ang mga parte sa baba nga gipagahi sa mga minerales gikan sa mga batod nga ilang gikaon.

“Wala Mamatikdi nga Emerhensiya” sa India

“Bisan pa sa mga kauswagan sa panglawas ug kahimtang sa ulahing pipila ka tuig, ang malnutrisyon nagpabiling usa ka ‘wala mamatikdi nga emerhensiya’ sa India,” nagtaho ang The Times of India. Ang malnutrisyon mikostar sa India ug kapin sa $230 ka milyon diha sa pag-atiman sa panglawas ug nawalang katakos sa pagtrabaho. Sumala sa taho, kapin sa 50 porsiyento sa mga bata sa India ubos sa kuwatro anyos ang kulag-sustansiya, 30 porsiyento sa bag-ong-himugso nga mga bata ang “kulang kaayo sa timbang,” ug 60 porsiyento sa mga babaye ang anemik. Ang pangunang espesyalista sa katilingbanong kaugmaran sa World Bank, si Meera Chatterjee, nag-ingon nga ang “malnutrisyon wala lamang magdaot sa mga kinabuhi sa mga tawo ug mga pamilya kondili nagpamenos usab sa mga resulta sa puhonan diha sa edukasyon ug nagsilbing dakong babag sa katilingbanon ug ekonomikanhon nga kausbawan.”

Dili Malipayong mga Pari?

Tulo ka beses sa milabayng unom ka tuig, adunay gihimong surbi kon unsay hunahuna sa Pranses nga katilingban bahin sa mga pari. Ingon sa gipatik diha sa Katolikong mantalaan nga La Croix, gipadayag sa kinaulahiang surbi nga 45 porsiyento sa mga Pranses ang wala maglantaw sa mga pari ingong malipayon o matagbawon nga mga tawo. Ang mga tawo kasagaran gihapong nag-isip sa pari ingong suod sa uban ug ingong usa nga maminaw. Ugaling, ang mantalaan nag-ingon nga “nagkadiyutay ang mga Pranses nga nag-isip kaniya ingong usa ka tawo nga kinahanglan sa katilingban” ug nga 56 porsiyento lamang ang nag-isip kaniya ingong “usa ka saksi sa Diyos dinhi sa yuta.” Mas ubos pa sa 1 sa 3 sa kadaghanang tawo ug 51 porsiyento lamang sa regular nga mga tigsimba ang magdasig sa ilang anak nga lalaki o sa usa ka paryente nga magpari.