Ang Propaganda Mahimong Makapatay

“Ang bakak makapanaw na sa katunga sa kalibotan samtang ang kamatuoran nagsul-ob pa lamang sa sapatos niini.”​—Giisip nga iya ni MARK TWAIN.

“MAKALAGOT kang Hudiyoa ka!” misinghag ang magtutudlo, samtang gisagpa niya ang iyang siyete-anyos nga estudyante. Dayon giagni niya ang mga estudyante nga maglinya paingon sa bata ug lud-an ang iyang nawong.

Ang magtutudlo ug ang estudyante​—iyang pag-umangkong lalaki​—nahibalo gayod nga ang batang lalaki ug ang iyang mga ginikanan dili kaliwat ug mga Hudiyo. Ni Hudaismo ang ilang relihiyon. Hinunoa, sila maoy mga Saksi ni Jehova. Nagpahimulos sa kaylap nga pagpihig batok sa mga Hudiyo, ang magtutudlo nag-awhag nga dumtan ang iyang estudyante. Sulod sa katuigan ang magtutudlo ug ang iyang mga estudyante giingnan sa ilang pari nga ang mga Saksi ni Jehova talamayon. Ang mga ginikanan sa batang lalaki gitawag ug mga Komunista ug mga ahente sa CIA (Central Intelligence Agency). Busa ang mga klasmet sa bata naglinya paingon niya, nga gustong lud-an ang nawong sa ‘makalagot nga Hudiyo.’

Kanang bataa nakalabang-buhi ug nakaasoy sa nahitabo kaniya. Apan nangamatay ang unom ka milyong Hudiyo nga nagpuyo sa Alemanya ug kasikbit nga mga nasod mga 60 ka tuig kanhi. Ang mapintas nga propaganda maoy nakaingon sa paghunos sa kinabuhi niadtong maong mga Hudiyo diha sa mga gas chamber ug mga kampong konsentrasyon sa Nazi. Ang kaylap, grabe, wala-usisaha, ug madinaoton nga pagkontra sa mga Hudiyo mitultol sa daghan sa pag-isip sa mga Hudiyo ingong mga kaaway nga dili lamang angayan kondili makataronganong patyon. Sa maong kahimtang, ang propaganda napamatud-ang usa ka hinagiban sa dinaghang pagpamatay.

Oo, ang propaganda mahimong ipadayag pinaagi sa paggamit sa mga emblema sa pagdumot sama sa swastika o dili dayon mamatikdan pinaagi sa pag-asoy ug dili-maayong komedya. Ang makapadaning mga pamaagi niini kanunayng gipadapat sa mga diktador, politiko, klerigo, tig-anunsiyo, tigbaligya, manunulat, inilang mga tawo sa radyo ug TV, mga tigpublikar, ug uban pa nga gustong moimpluwensiya sa hunahuna ug panggawi.

Siyempre, ang mga propaganda mahimong gamiton sa pagpalampos sa positibo ug katilingbanong mga tumong, sama sa mga kampanya sa pagpamenos sa gidaghanon sa mga tawong magdrayb nga hubog. Apan ang propaganda mahimong gamiton usab sa pagpasiugdag pagdumot alang sa etniko o relihiyosong mga minoriya o sa paghaylo sa mga tawo nga mopalit ug mga sigarilyo. “Kada adlaw nagpusotpusot ang pagpangdani,” matod pa sa mga tigdukiduki nga si Anthony Pratkanis ug Elliot Aronson. “Kining maong mga panghaylo himoon dili pinaagi sa minaayong pagbayloay ug argumento ug paglantugiay, kondili pinaagi sa pagmaniobra sa makapaaghat nga mga butang ug sa atong paninugdan gayod nga tawhanong mga pagbati. May benepisyo man kini o mga disbentaha, ang atoa maoy panahon sa propaganda.”

Sa unsang paagi gigamit ang propaganda sa pag-apektar sa panghunahuna ug mga lihok sa tawo latas sa kasiglohan? Unsay imong mahimo sa pagpanalipod sa imong kaugalingon batok sa peligrosong propaganda? Duna bay tuboran sa kasaligang impormasyon? Kini ug ang ubang mga pangutana pagahisgotan sa mosunod nga mga artikulo.

[Hulagway sa panid 3]

Ang propaganda gigamit aron mabiktima ang mga Hudiyo panahon sa Holocaust