Aspirin Kada Adlaw—Motomar ba Ako o Dili?

Ang mosunod maoy tinuod nga hitabo nga gihubit sa usa ka doktor. Nagbanaag kini sa kasagaran kaayong suliran.

ANG tibuok pamilya nabalaka. Niining tungora bisan ang doktor nabalaka usab. “Kon dili dayon mohunong ang iyang pagdugo,” matod sa doktor, “basin konsiderahon nato ang pag-abono ug dugo.”

Ang lalaki inanayng nagkalibang ug dugo sulod sa ubay-ubayng semana, ug ang suliran gidayagnos ingong paghubag sa estomago, o gastritis. “Segurado ka ba nga wala kay gitomar nga tambal?” nangutana ang nahigawad nga doktor.

“Oo. Kini lamang kinaiyanhon mapalit bisag walay reseta nga tambal para sa akong artraytis,” matod sa lalaki.

Sa kalit lang mitingkag ang mga dalunggan sa doktor. “Patan-awa kono ko ana.” Nagsusi pag-ayo sa mga sangkap niana, iyang nakaplagan ang iyang gipangita. Acetylsalicylic acid! Nasulbad ang suliran. Sa dihang ang pasyente mihunong pagtomar sa dunay aspirin nga tambal ug gihatagag iron ug medisina nga makapaalim sa estomago, ang pagdugo mihunong ug ang ihap sa iyang mga selula sa dugo inanayng mibalik sa normal.

Pagdugo Gumikan sa Tambal

Ang pagdugo sa estomago ug tinai tungod sa tambal maoy usa ka bug-at nga suliran sa medisina karon. Bisan tuod daghang tambal ang mahimong maoy hinungdan, ang kadaghanan sa maong mga suliran naggikan sa mga tambal nga gitomar para sa artraytis ug kasakit. Naglakip kini sa matang sa mga tambal nga gitawag ug nonsteroidal anti-inflammatory drugs, o NSAIDS. Ang mga ngalan magkalainlain tingali sa lainlaing nasod.

Ang aspirin anaa sa daghang tambal nga mapalit bisag walay reseta, ug sa daghang nasod ang adlaw-adlawng pagtomar sa mga tawo ug aspirin miuswag sa di pa dugayng katuigan. Ngano man?

Kadasig Alang sa Aspirin

Sa 1995 ang Harvard Health Letter nagtaho nga ang “kanunayng pagtomar ug aspirin makaluwas ug mga kinabuhi.” Naghisgot sa ubay-ubayng tibuok-kalibotang mga pagtuon, nga kadaghang gisubli sukad niadto, ang mga tigdukiduki mihinapos: “Halos tanan nga giatake sa kasingkasing o naestrok, nag-antos sa angina, o nakaagom sa seryosong operasyon sa kaugatan sa kasingkasing kinahanglang moinom ug katunga hangtod usa ka tabletas nga aspirin kada adlaw gawas lang kon sila alerdyik sa maong tambal.” *

Ang ubang mga tigdukiduki nangangkon nga dunay mga benepisyo ang pagtomar ug aspirin kada adlaw alang sa mga lalaki nga kapin sa 50 anyos kinsa nameligrong atakehon sa kasingkasing ug sa mga babaye nga nameligro usab. Dugang pa, dunay mga pagtuon nga nagpakita nga ang adlaw-adlawng pagtomar ug aspirin makapamenos sa risgo nga makanser sa dakong tinai ug nga ang dagkong dosis sulod sa dugaydugayng panahon makatabang sa pagpaus-os sa mga sukod sa asukar diha sa dugo sa mga diabeteson.

Sa unsang paagi nagaobra ang aspirin aron sa pagtagana niining gisugyot nga mga benepisyo? Bisan tuod wala mahibaloi ang tanan, ang ebidensiya nagpakita nga himoon sa aspirin ang mga platelet sa dugo nga dili kaayo pilit, sa ingon mopugong sa pagtibugol sa dugo. Gihunahuna nga kini motabang aron dili masampongan ang gagmayng mga arteriya paingon sa kasingkasing ug utok, niining paagiha malikayan ang pagkadaot sa hinungdanong mga organo.

Tungod niining tanang gihunahunang mga benepisyo sa aspirin, nganong dili tanan ang nagatomar niini? Usa ka hinungdan mao, daghan pa  gihapon ang wala mahibaloi. Bisan ang angayng dosis dili tin-aw. Ang mga rekomendasyon maoy gikan sa usa ka naandang tabletas kaduha sa usa ka adlaw ngadto sa ingon ka diyutay sa usa ka aspirin para sa bata nga tomaron kas-a sa duha ka adlaw. Angay bang magkalahi ang dosis sa mga babaye ug sa mga lalaki? Ang mga doktor wala makaseguro. Bisan tuod ang aspirin nga sa tinai na mahilis giisip tingali nga medyo makatabang, ang bentaha sa aspirin nga gisagolag pangontra sa asido kontrobersiyal pa gihapon.

Mga Katarongan sa Pagbantay

Bisan tuod sa estriktong pagkasulti ang aspirin maoy kinaiyanhong substansiya​—ang mga Amerikanong Indian nagkuha sa mga sangkap sa aspirin gikan sa panit sa usa ka kahoy nga willow—daghan kinig segundaryong mga epekto. Gawas pa sa kamatuoran nga magpahinabo kinig mga abnormalidad sa pagdugo diha sa pipila ka tawo, dunay daghang ubang lagmit nga mga komplikasyon sa aspirin, lakip na ang pagkaalerdyik niini sa mga tawong sensitibo sa aspirin. Dayag, ang adlaw-adlawng pagtomar ug aspirin dili alang sa tanan.

Hinunoa, ang usa ka tawo nga peligrong atakehon sa kasingkasing o maestrok o dunay dayag nga mga risgo buot tingaling mangutana sa iyang doktor bahin sa mga risgo ug mga benepisyo sa adlaw-adlawng pagtomar ug aspirin. Tinong seguroon sa pasyente nga siya walay mga abnormalidad sa pagdugo, makaagwanta sa aspirin, ug walay mga abnormalidad sa estomago o sa tinai. Ang ubang lagmit nga mga abnormalidad o mga epekto sa tambal kinahanglang hisgotan pag-usab uban sa doktor una pa mosugod sa terapiya.

Sumala sa giingon sa sinugdan, ang aspirin ug samag-aspirin nga mga tambal peligroso kaayong magpahinabog pagdugo. Ug kanang maong pagdugo mahimong dili-mamatikdan, dili dayon madayag, ug inanayng magkagrabe sa paglabay sa panahon. Ang ubang mga tambal kinahanglan usab nga konsiderahon sa mainampingong paagi, ilabina ang ubang kontra-panghubag nga mga tambal. Seguroa nga pahibaloon ang imong doktor kon naggamit ka ug bisan hain niana. Sa kadaghanang kaso maalamon nga hunongon ang pagtomar sa tambal una pa sa operasyon. Tingali bisan ang regular nga pagsusi sa laboratoryo sa ihap sa mga selula sa dugo makatabang.

Kon buot natong panalipdan ang atong kaugalingon batok sa umaabot nga mga suliran, gituman nato ang proverbio sa Bibliya: “Maalamon ang usa nga nakakita sa katalagman ug nagtago sa iyang kaugalingon, apan ang walay-kasinatian milabay lamang ug magaantos sa silot.” (Proverbio 22:3) Niining bahina maylabot sa medisina, hinaot nga mahilakip kita sa mga maalamon aron nga dili kita mag-antos sa silot maylabot sa atong panglawas.

[Footnote]

[Kahon/Hulagway sa panid 20, 21]

Kon Kinsa ang Mahimong Maghunahunang Motomar ug Aspirin Kada Adlaw

● Ang mga tawo nga dunay coronary heart disease o sigpit nga carotid nga mga arteriya (ang dagkong mga sapasapa sa dugo sa liog).

● Ang mga tawo nga dunay thrombotic stroke (ang matang nga gipahinabo sa mga tibugol sa dugo) o transient ischemic attack (usa ka daklit samag estrok nga kahimtang).

● Ang mga lalaking kapin sa 50 anyos nga dunay usa o labaw pa sa mosunod nga mga kapeligrohan nga maugmad ang sakit sa kasingkasing ug sa kaugatan: pagtabako, taas nga presyon, diabetes, taas nga katibuk-ang sukod sa kolesterol, ubos nga sukod sa HDL nga kolesterol, grabeng katambok, hinobrang pag-inom ug alkoholikong mga ilimnon, kasaysayan sa pamilya sa sayong sakit sa kasingkasing (atake sa kasingkasing una pa sa edad nga 55) o sa estrok, ug kanunay-naglingkod nga estilo sa kinabuhi.

● Mga babaye nga kapin sa 50 anyos nga dunay duha o kapin pa nianang maong mga kapeligrohan.

Basin buot nimong mokonsulta sa imong doktor una pa mohimog mga desisyon maylabot niining butanga.

[Credit Line]

Tinubdan: Consumer Reports on Health