Ayaw Pabiktima sa Propaganda!

“Ang buang motuo sa bisan unsa.”—PROVERBIO 14:​15, TODAY’S ENGLISH VERSION.

DUNAY kalainan​—dakong kalainan​—tali sa edukasyon ug propaganda. Ang edukasyon magpakita kon sa unsang paagi ikaw maghunahuna. Ang propaganda mosulti kanimo kon unsay hunahunaon. Ang maayong mga edukador mopresentar sa tanang baroganan bahin sa usa ka isyu ug magdasig ug panaghisgot. Ang mga tigpropaganda way-puas nga magpugos kanimo sa pagpaminaw sa ilang panglantaw ug dili-magdasig ug panaghisgot. Kasagaran ang ilang tinuod nga mga motibo dili dayag. Ilang pilion ang mga impormasyon, gamiton ang mapuslanon ug itago ang uban. Sila usab magdaot ug magtuis sa mga impormasyon, nga nag-espesyalisar sa mga bakak ug mga pahayag nga sagol bakak ug tinuod. Ang imong mga emosyon, dili ang imong makataronganong mga katakos sa paghunahuna, mao ang ilang tumong.

Ang tigpropaganda magtino nga ang iyang mensahe morag mao ang husto ug subay sa moral ug nga kini mopabati kanimong importante ug dunay suod nga relasyon kon sundon nimo kini. Ikaw usa sa mga utokan, ikaw wala mag-inusara, ikaw may kalinaw sa hunahuna ug may kompiyansa​—matod pa nila.

Sa unsang paagi mapanalipdan nimo ang imong kaugalingon batok sa mga matang sa mga tawo nga gitawag sa Bibliya ug “mga tigsultig walay-pulos” ug “mga manlilimbong sa hunahuna”? (Tito 1:10) Sa dihang masinati ka na sa pipila sa ilang malipotong mga pamaagi, mas matimbangtimbang nimo ang bisan unsang mensahe o impormasyon nga itanyag kanimo. Ania ang pipila ka paagi sa paghimo niini.

Magmapilion: Ang bug-os bukas nga hunahuna mahimong ikatandi sa usa ka tubo nga motugot sa bisan unsa nga moagos niana​—bisan basura. Walay usa nga gustog kaisipan nga nasagolan ug hilo. Si Solomon, usa ka hari ug edukador sa karaang kapanahonan, nagpasidaan: “Si bisan kinsa nga walay-kasinatian motuo sa tanang pulong, apan ang maalamon magpalandong sa iyang mga lakang.” (Proverbio 14:15) Busa kinahanglang magmapilion kita. Kinahanglang susihon nato ang bisan unsang ipresentar kanato, nga mohukom kon unsay dawaton ug kon unsay isalikway.

Bisan pa niana, dili nato buot nga mahimong korto kaayog hunahuna nga dili nato konsiderahon ang mga impormasyon nga makapauswag sa atong panghunahuna. Unsaon nato pagkakaplag ang hustong panimbang? Pinaagi sa pagsagop sa usa ka sukdanan nga niana sukdon ang usa ka bag-ong impormasyon. Dinhi ang usa ka Kristohanon dunay tuboran sa dakong kaalam. Siya adunay Bibliya ingong seguradong giya sa iyang panghunahuna. Sa laing bahin, ang iyang hunahuna maoy bukas, ingnon ta, madinawaton sa bag-ong impormasyon. Siya magtimbangtimbang sa hustong paagi nianang bag-ong impormasyon sumala sa sukdanan sa Bibliya ug  ipahaom kon unsay matuod sa iyang sumbanan sa panghunahuna. Sa laing bahin, ang iyang hunahuna makakita sa kapeligrohan sa impormasyon nga bug-os nga dili-kaharmonya sa iyang pinasukad-sa-Bibliya nga mga prinsipyo.

Gamita ang panabot: Ang panabot maoy “hait nga panghukom.” Kini mao “ang gahom o katakos sa hunahuna nga pinaagi niana kini magpalahi sa usa ka butang gikan sa lain.” Ang usa ka tawo nga dunay panabot makaila sa pagkamalinglahon sa mga ideya o mga butang ug dunay maayong panghukom.

Naggamit ug panabot, kita makaila niadtong naggamit lamang ug ‘pag-ulog-ulog ug madayegong sinultihan’ aron ‘madaldal ang mga kasingkasing sa mga dili limbongan.’ (Roma 16:18) Ang panabot makapaarang kanimo sa pagdispatsar sa dili-hinungdanon o makapahisalaag nga impormasyon ug makaila sa unod sa usa ka butang. Apan sa unsang paagi masabtan nimo nga ang usa ka butang makapahisalaag?

Sulayi ang maong impormasyon: “Mga hinigugma,” matod ni Juan, usa ka Kristohanong magtutudlo sa unang siglo, “ayaw ninyo tuohi ang matag inspiradong pahayag, hinunoa sulayi ang mga inspiradong pahayag.” (1 Juan 4:1) Ang pipila ka mga tawo karon sama sa mga espongha; sila mosuhop sa bisan unsang makita nila. Sayon gayod kaayo ang pagdawat sa bisan unsang anaa sa atong palibot.

Apan mas maayo pa alang sa matag usa nga mopili mismo kon unsay iyang ipasulod sa iyang hunahuna. Gikaingon nga madayag diha kanato kon unsay atong gikaon, ug kini ikapadapat sa pagkaon sa lawas ug hunahuna. Bisan unsay imong ginabasa o ginatan-aw o ginapaminaw, sulayi aron matino kon kini nagsugyot ba ug propaganda o maoy kamatuoran.

Dugang pa, kon buot natong mahimong dili-mapihigon, kinahanglang andam natong ipailalom ang atong mga hunahuna sa padayong pagsulay samtang nagadawat kita ug bag-ong impormasyon. Kinahanglan kitang makaamgo nga kini maoy mga hunahuna lamang. Ang pagkakasaligan niini nagdepende sa pagkabalido sa atong mga impormasyon, sa kalidad sa atong pangatarongan, ug sa mga sukdanan o mga prinsipyo nga atong gipiling ipadapat.

Pagsuknag mga pangutana: Sa ato nang nasabtan, dunay daghan karon nga buot ‘molingla kanato pinaagi sa makapaagning mga argumento.’ (Colosas 2:4) Busa, sa dihang ipresentar kanato ang maagnihong mga argumento, kinahanglang mosukna kitag mga pangutana.

Una, sutaa kon duna bay pagpihig. Unsay motibo sa mensahe? Kon ang mensahe daghag panginsulto  ug mapihigong mga pulong, nganong ingon man niana? Gawas pa sa mapihigong mga pulong, unsay kalidad sa mensahe mismo? Dugang pa, kon posible, sulayi pagsusi ang kaagi niadtong nagsulti. Sila ba ilado sa pagsultig kamatuoran? Kon ang “mga awtoridad” gigamit ingong mga reperensiya, kinsa o unsa man kana sila? Nganong isipon nimo kining tawhana​—o organisasyona o publikasyona​—ingong dunay ekspertong kahibalo o kasaligang impormasyon bahin sa isyu? Kon duna kay namatikdan nga pagsulay sa pagpukaw sa emosyon, pangutan-a ang imong kaugalingon, ‘Sa dihang lantawon nga dili malangkit ang pagbati, unsay kapuslanan sa mensahe?’

Ayawg pasignunot lamang sa panon: Kon imong maamgohan nga ang gihunahuna sa tanan dili kanunayng husto, makabaton kag kaisog sa paghunahuna nga lahi. Bisan tuod morag ang uban naghunahuna sa samang paagi, nagpasabot ba kini nga ikaw maghunahuna usab sa ingon? Ang hunahuna sa kadaghanan dili kasaligang sukdanan sa kamatuoran. Latas sa kasiglohan ang tanang matang sa mga ideya kaylap nga gidawat, nga napamatud-an lamang nga sayop sa ulahi. Bisan pa niana, ang hilig sa pagpasignunot sa panon nagpadayon. Ang sugo nga gihatag sa Exodo 23:2 nagsilbing maayong prinsipyo: “Kinahanglang dili ka mosunod sa panon alang sa daotang mga katuyoan.”

Tinuod nga Kahibalo Kontra Propaganda

Sa miagi, gihisgotan nga ang Bibliya maoy seguradong giya alang sa tin-awng panghunahuna. Ang mga Saksi ni Jehova sa walay duhaduha nagtuo ug miuyon sa gipahayag ni Jesus sa Diyos: “Ang imong pulong maoy kamatuoran.” (Juan 17:17) Tungod kini kay ang Diyos, ang Awtor sa Bibliya, mao “ang Diyos sa kamatuoran.”​—Salmo 31:5.

Oo, niining panahon sa modernong propaganda, masaligon kitang makadangop sa Pulong ni Jehova ingong tuboran sa kamatuoran. Sa kataposan kini manalipod kanato gikan niadtong buot ‘magpahimulos kanato pinaagig mini nga mga pulong.’​—2 Pedro 2:3.

[Hulagway sa panid 9]

Ang panabot makapaarang kanimo sa pagdispatsar sa dili-hinungdanon o makapahisalaag nga impormasyon

[Mga hulagway sa panid 10]

Sulayi ang bisan unsa nga imong ginabasa o ginatan-aw, aron matino kon matinud-anon ba kini

[Hulagway sa panid 11]

Ang hunahuna sa kadaghanan dili kanunayng kasaligan

[Hulagway sa panid 11]

Masaligon kitang makadangop sa Pulong sa Diyos ingong tuboran sa kamatuoran