Nabuhi ang “Patay”

Sinulat sa koresponsal sa Pagmata! sa INDONESIA

NIADTONG Hulyo 17, 1997, usa ka talagsaong pahibalo ang gihimo diha sa nasodnong panggabii nga balita sa Indonesia. Usa sa kinadak-ang kahan-ayan sa mga bulak sa kalibotan mibuswak. Nganong ang pagpamuswak lamang sa usa ka tanom isipon nga usa ka hinungdanong ulohan alang sa panggabiing balita? Tungod kay kining tanoma maoy lahi​—mahimong mobuswak kini sulod lamang sa duha o tulo ka adlaw ug tulo o upat ka beses sa 40-ka-tuig nga gitas-on sa kinabuhi niini. Human sa pahibalo ang gidaghanon sa mga bisita sa Bogor Botanical Garden, diin giatiman ang tanom, miuswag ug 50 porsiyento. Sa pagkamatuod, ang tanom dihay kapig 20,000 ka bisita sa usa lamang ka adlaw!

Ang kompletong botanikal nga ngalan sa tanom maoy Amorphophallus titanum. Ang uban nagtawag niini sa mubo nga titan arum, apan kadaghanang taga-Indonesia nagtawag niini nga ang patay nga bulak tungod kay ang baho nga ipatungha niini sa dihang kini mobuswak na magpahinumdom kanila sa patayng lawas sa nadunot nga isda o sa nadugta nga ilaga. Ang dili-masingo nga baho magpahibalo sa tigmalo nga mga buyog nga ang bulak mibuswak na.

Gawas pa sa lahing baho niini, ang laing butang nga nakapatalagsaon sa titan arum mao ang gidak-on niini. Ang gulang na nga tanom molabaw sa tanan gawas sa kinatas-an sa mga tawo. Usa ka tanom sa Bogor Botanical Garden mitubo hangtod sa 2.5 metros ang gitas-on ug mituybo gikan sa usa ka dakong pormag-plorera, pinilopilo nga dahon nga 2.6 metros ang diyametro. Kining higanteng bulak mitubo gikan sa usa ka bulbo nga mitimbang ug duolan sa 100 kilos!

Bisan pa sa hilabihang kadako sa bulak niini, ang titan arum dili makapasigarbo ingong ang kinadak-ang bulak sa kalibotan tungod kay ang tanom sa tinuoray gilangkoban, dili sa usa, kondili sa daghang gagmayng mga bulak.

Ang titan arum maoy laing panig-ingnan lamang nga naghulagway sa katinuoran sa pahayag sa salmista: “Daghang butang ang imong nabuhat, Oh Jehova nga akong Diyos, bisan ang imong katingalahang mga buhat . . . Walay usa nga ikatandi kanimo.”​—Salmo 40:5.