Ang Pagpangita sa “Gene” sa “Imortalidad”

DAGHANG sibilisasyon ang dunay mga estorya ug mga kasugiran nga misulay sa pagpatin-aw kon nganong mamatay ang mga tawo. Sa Aprika, pananglitan, sumala sa usa ka leyenda usa ka tabili ang gipadala sa Diyos aron sa paghatod ug imortalidad ngadto sa mga tawo, apan kini hinay kaayong mipanaw mao nga laing tabili, nga nagdalag mensahe sa kamatayon, ang unang miabot. Ang matuotuohon nga mga tawo midawat sa mensahe sa tabili ug busa nawad-ag imortalidad.

Latas sa mga siglo ang mga pilosopo misulay usab sa pagtubag sa pangutanang, Nganong mamatay ang tawo? Sa ikaupat nga siglo W.K.P., ang Gregong pilosopo nga si Aristotle nagtudlo nga ang pagpadayon sa kinabuhi sa tawo nag-agad sa katakos sa lawas sa pagbalanse sa init ug bugnaw. Siya miingon: “Ang hinungdan sa kamatayon mao kanunay ang kakulang sa kainit.” Si Plato, sa laing bahin, nagtudlo nga ang tawo adunay imortal nga kalag nga magpabiling buhi pagkamatay sa lawas.

Karong panahona, bisan pa sa katingad-ang mga pag-uswag sa modernong siyensiya, ang mga pangutana sa mga biologo kon nganong kita matigulang ug mamatay sa dakong bahin nagpabiling wala matubag. Nag-ingon ang The Guardian Weekly sa London: “Usa sa dagkong mga misteryo sa medikal nga siyensiya maoy dili kon nganong mamatay ang mga tawo tungod sa sakit sa kasingkasing o kanser: kini maoy kon nganong sila mamatay bisag wala man untay diperensiya. Kon mabahin ang tawhanong mga selula, ug padayong magbag-o sa ilang kaugalingon pinaagi sa pagbahin sulod sa 70 ka tuig o kapin pa, ngano mang kalit ra silang magdungan ug hunong sa pagdaghan?”

Sa ilang panukiduki aron masabtan ang pagtigulang, ang mga henetiko ug mga biologo sa molekula miliso sa ilang pagtagad ngadto sa selula. Daghang siyentipiko mibati nga sa sulod niining mikroskopikong mga yunit, makaplagan ang yawi sa mas taas nga kinabuhi. Pananglitan, ang uban nagtagna nga ang henetikong inhenyeriya sa dili madugay magtugot sa mga siyentipiko sa pagbuntog sa kanser ug sakit sa kasingkasing. Apan hapit na bang matuman sa siyensiya ang pangandoy sa mga tawo nga mabuhi sa walay kataposan?

Pagtuki sa mga Misteryo sa Selula

Ang kanhing mga kaliwatan sa mga siyentipiko misulay sa pagtuki sa mga misteryo sa selula, apan sila kulang sa kinahanglanong mga himan sa pagbuhat niana. Niining ulahing siglo lamang nga ang mga siyentipiko nakabaton sa katakos nga masusi ang sulod sa selula ug mapanid-an ang daghang pangunang mga sangkap niini. Unsay ilang nakaplagan? “Ang selula,” matod sa magsusulat sa siyensiya nga si Rick Gore, “nadiskobrehang usa diay ka giming kaayong uniberso.”

Aron makakuhag gamayng ideya bahin sa hilabihang pagkakomplikado sa selula, hunahunaa nga ang matag usa gilangkoban sa trilyontrilyong mas gagmayng mga yunit nga gitawag ug mga molekula. Apan, sa dihang tun-an sa mga siyentipiko ang gambalay sa usa ka selula, makaplagan nila ang tumang kahapsay ug ebidensiya sa disenyo. Si Philip Hanawalt, luyoluyong propesor sa henetika ug biolohiya sa molekula sa Stanford University, miingon: “Ang naandang pagtubo bisan sa kinayanohang buhi nga selula nagkinahanglan nga ang tinagpulo ka libong kemikal nga mga reaksiyon mahitabo diha sa magkatukma nga paagi.” Siya miingon usab: “Ang naprogramang mga kahimoan niining gigming nga mga  pabrika sa kemikal molabaw pa kaayo sa mga katakos sa siyentipiko diha sa iyang laboratoryo.”

Nan, handurawa ang makalilisang nga tahas nga paningkamotang malugwayan ang gitas-on sa kinabuhi sa tawo pinaagig biolohikanhong mga paagi. Kini magkinahanglan dili lamang sa lalom nga pagsabot sa pangunang mga blokeng igtutukod sa kinabuhi kondili sa katakos usab sa pagmaniobra sa maong mga blokeng igtutukod! Molantaw kita sa makadiyot sa sulod sa tawhanong selula aron sa pag-ilustrar sa problema nga giatubang sa mga biologo.

Nag-agad sa mga Gene

Sa sulod sa matag selula adunay komplikadong sentro sa pagkontrol nga gitawag ug nucleus. Ang nucleus mao ang modumala sa mga kalihokan sa selula pinaagi sa pagsunod sa usa ka hugpong sa mga instruksiyon nga ipasa pinaagig mga simbolo. Kining mga instruksiyona gitipigan diha sa mga chromosome.

Ang atong mga chromosome sa panguna gilangkoban sa protina ug deoxyribonucleic acid, o DNA sa mubo. * Bisan pag ang mga siyentipiko nahibalo bahin sa DNA sukad pa sa ulahing bahin sa katuigang 1860, niadtong 1953 lamang nasabtan sa kataposan ang molekular nga gambalay niini. Bisan pa niana, mikabat ug halos usa ka dekada una pa masabti sa mga biologo ang “pinulongan” nga gigamit sa mga molekula sa DNA sa paghatod ug henetikong impormasyon.​—Tan-awa ang kahon, panid 22.

Sa katuigang 1930, nakaplagan sa mga henetiko nga diha sa tumoy sa matag chromosome adunay mubong hagdanhagdan sa DNA nga motabang sa pagpalig-on sa chromosome. Ginganlang mga telomere, gikan sa Gregong teʹlos (tumoy) ug meʹros (bahin), kining gagmitoyng mga bahin sa DNA nagsilbi nga samag tigpugong nga tumoy sa liston. Kon walay mga telomere, ang atong mga chromosome may purohan nga mabadbad ug mangaputol sa mugbong mga tipak, motapot sa usag usa, o dili ba kaha mohuyang.

Apan, napanid-an sa ulahi sa mga tigdukiduki nga diha sa kadaghanang matang sa mga selula, ang mga telomere nagkamubo human sa matag sunodsunod nga pagbahin. Busa, human sa 50 o kapin pa nga mga pagbahin, ang mga telomere sa selula mahimong gigming nga mga tumoy, ug ang selula mohunong sa pagbahin ug sa ngadtongadto mamatay. Ang obserbasyon nga ang mga selula daw may limitadong gidaghanon sa pagbahin sa dili pa kini mamatay unang gitaho sa katuigang 1960 ni Dr. Leonard Hayflick. Busa, ang talagsaong panghitabo gitawag karon sa daghang siyentipiko ingong ang Hayflick nga sangkoanan.

Nadiskobrehan ba ni Dr. Hayflick ang katin-awan sa pagtigulang sa selula? Mao kini ang pagtuo sa uban. Sa 1975 ang Nature/Science Annual nag-ingon nga ang mga batid sa natad sa pagtigulang nagtuo nga ang “tanang buhing mga linalang nagbaton sa sulod nila ug mekanismo nga molaglag sa kaugalingon sa espesipikong panahon, usa ka orasan sa pagtigulang nga hinayhinayng magpaluya.” Sa pagkatinuod, milambo ang paglaom nga ang mga siyentipiko sa kataposan nagsugod na sa pagkahibalo bahin sa pagtigulang mismo.

Sa katuigang 1990, ang mga tigdukiduki nga nagtuon sa mga selula sa kanser sa tawo nakadiskobre ug laing importanteng ideya mahitungod niining “orasan sa selula.” Ilang nakaplagan nga ang makadaot nga mga selula sa usa ka paagi mahibalong mosanta sa ilang “orasan sa selula” ug way-hunong nga modaghan. Kini nga pagdiskobre mitultol sa mga biologo pabalik ngadto sa usa ka talagsaon kaayong enzyme, nga unang  nadiskobrehan sa katuigang 1980 ug sa ulahi nakaplagan nga makita diha sa kadaghanang matang sa mga selula sa kanser. Kana nga enzyme gitawag ug telomerase. Unsa man ang ginahimo niini? Sa yanong pagkasulti, ang telomerase ikatandi sa usa ka yawi nga magpaandar pag-usab sa “orasan” sa selula pinaagi sa pagpataas sa mga telomere niini.

Matapos na ang Pagtigulang?

Wala madugay ang panukiduki sa telomerase nahimong usa sa gikaikagan kaayong mga natad sa biolohiya sa molekula. Kini nagpasabot nga kon ang mga biologo makagamit sa telomerase sa pagsanta sa pagmubo sa mga telomere sa dihang mabahin ang normal nga mga selula, tingali ang pagtigulang mapahunong o labing menos mapalangan ug dugaydugay. Makaiikag nga ang Geron Corporation News nagtaho nga napasundayag na sa mga tigdukiduki nga nag-eksperimento sa telomerase diha sa laboratoryo nga ang normal nga mga selula sa tawo puwedeng mausab aron makabaton ug “katakos sa pagdaghan nga way-hunong.”

Bisan pa sa maong pag-uswag, walay katarongan sa pagdahom nga sa dili madugay, ang mga biologo sa dakong bahin makapalugway sa gitas-on sa atong kinabuhi pinaagi sa telomerase. Ngano mang wala? Ang usa ka katarongan mao nga ang pagtigulang naglangkit ug labaw pa kay sa nagkadaot nga mga telomere. Tagda, pananglitan, ang mga komento ni Dr. Michael Fossel, awtor sa librong Reversing Human Aging: “Kon atong mabuntog ang atong nasabtan karon nga pagtigulang, motigulang gihapon kita sa lahi, dili naandan nga paagi. Kon atong patas-on nga way-hunong ang atong mga telomere, tingali kita dili makaagom sa mga sakit nga atong malangkit karon sa pagtigulang, apan sa ngadtongadto kita mahimo gihapon nga dili na mapuslan ug mamatay.”

Sa pagkatinuod, malagmit dunay ubay-ubay nga biolohikanhong mga hinungdan nga makaamot sa pagtigulang. Apan ang mga tubag sa pagkakaron nagpabiling dili makaplagan sa mga siyentipiko. Si Leonard Guarente sa Massachusetts Institute of Technology miingon: “Sa pagkakaron ang pagtigulang usa gihapon ka misteryo.”​—Scientific American, Tinghunlak 1999.

Samtang ang mga biologo ug mga henetiko padayong nagtuki sa selula aron masabtan kon nganong matigulang ug mamatay ang mga tawo, ang Pulong sa Diyos nagpadayag sa tinuod nga hinungdan. Kini miingon lamang: “Pinaagi sa usa ka tawo ang sala misulod sa kalibotan ug ang kamatayon pinaagi sa sala, ug sa ingon ang kamatayon mikaylap sa tanang tawo tungod kay silang tanan nakasala.” (Roma 5:12) Oo, ang kamatayon sa tawo maoy resulta sa kahimtang nga dili gayod matambalan sa siyensiya​—napanunod nga sala.​—1 Corinto 15:22.

Sa laing bahin, ang atong Maglalalang nagsaad sa pagpapas sa mga epekto sa napanunod nga sala pinaagi sa halad-lukat ni Kristo. (Roma 6:23) Makaseguro kita nga ang atong Maglalalang mahibalo sa pagbali sa pagtigulang ug kamatayon, tungod kay ang Salmo 139:​16 nag-ingon: “Ang imong mga mata nakakita bisan sa binhi pa ako sa tagoangkan, ug ang tanan nga bahin niini nahisulat diha sa imong basahon.” Segurado nga si Jehova nga Diyos mao ang nagmugna sa henetikanhong kodigo ug nagsulat niini, ingnon ta. Busa, sa iyang gitakdang panahon, iyang seguradohon nga ang atong mga gene motugot ug kinabuhing walay kataposan alang niadtong matinumanon sa iyang mga kinahanglanon.​—Salmo 37:​29; Pinadayag 21:​3, 4.

[Footnote]

[Kahon sa panid 22]

ANG “PINULONGAN” SA DNA

Ang pangunang mga yunit, o “mga letra,” sa DNA nga pinulongan maoy kemikal nga mga sangkap nga gitawag ug mga base. Dunay upat ka matang sa mga base: thymine, adenine, guanine, ug cytosine, nga kasagarang gipamubo ug T, A, G, ug C. “Hunahunaa kanang upat ka base ingong mga letra sa alpabetong upat ug letra,” nag-ingon ang magasing National Geographic. “Sama ra nga atong ihan-ay ang mga letra sa atong alpabeto aron mahimong mga pulong nga may kahulogan, ang mga A, T, G, ug C nga maoy naglangkob sa atong mga gene nahan-ay ngadto sa tulo-ug-letrang ‘mga pulong’ nga masabtan sa sistema sa selula.” Sa baylo, ang henetikanhong “mga pulong” mopormag “mga tudling-pulong” nga mosulti sa selula kon unsaon paggama sa usa ka espesipikong protina. Ang pagkasunodsunod sa pagkasumpay sa mga letra sa DNA maoy magtino kon ang protina moobra ba ingong enzyme nga motabang kanimo sa paghilis sa imong panihapon, usa ka antibody nga mosanta sa impeksiyon, o bisan unsa sa linibong protina nga makita diha sa sulod sa imong lawas. Dili ikatingala nga ang librong The Cell nagtawag sa DNA ingong “ang blueprint sa kinabuhi.”

[Hulagway sa panid 21]

Ang mga tumoy sa mga chromosome (gipakita dinhi nga nagdan-ag) motugot sa mga selula nga mabahin sa makadaghan

[Credit Line]

Courtesy of Geron Corporation