Nagkabarato ba ang Kinabuhi?

“Kini usa ka kalibotan diin barato ang kinabuhi. Ang kamatayon mahimong bayran sa pipila lamang ka gatos ka pound [sterling] ug wala magnihit sa mga tawo nga gustong mopatay.”​—The Scotsman.

Sa Abril 1999, sa usa ka pagpamatay nga nakapakurat sa tibuok kalibotan, duha ka batan-on ang mapintas nga miokupar sa Columbine High School, sa Littleton, Colorado, T.B.A., nga mikalas ug 15 ka kinabuhi. Ang imbestigasyon nagpakita nga usa sa mga mamumuno may Web page nga niana iyang gisulat: “ANG MGA PATAY DILI MAKIGLALIS!” Ang duha ka mamumuno nangamatay sa maong trahedya.

ANG pagbuno mahitabo bisan asa, ug daghan kaayong tawo ang mangamatay sa mapintas nga paagi kada adlaw. Ang Habagatang Aprika maoy nag-una sa kalibotan nga dunay gidaghanon sa gibuno nga 75 matag 100,000 ka molupyo sa 1995. Ang kinabuhi ilabinang barato diha sa usa ka nasod sa Amerika del Sur, diin kapin sa 6,000 ang gipamatay tungod sa politika niadtong 1997. Ang pagpanuhol ug mamumuno maoy normal nga paagi. Usa ka taho nianang nasora nag-ingon: “Makapakurat nga ang pagbuno sa mga bata misulbong usab: Sa 1996, 4,322 ka bata ang gipamatay, 40 porsiyentong pag-uswag sa duha lamang ka tuig.” Apan, bisan ang mga bata nahimong mga mamumuno​—sa ubang mga bata ug sa ilang kaugalingong mga ginikanan. Barato gayod diay ang kinabuhi.

Nganong Naglungtad ang “Kultura sa Kamatayon”?

Unsay gipakita niining maong mga impormasyon ug mga ihap? Usa ka nag-uswag nga kakulang ug pagtahod sa kinabuhi. Ang mahigugmaon-sa-gahom ug hangol-sa-salapi nga mga tawo mopatay nga walay pagpanuko. Ang mga lider sa sindikato sa droga magsugo nga ipapatay ang enterong mga pamilya. Ilang gipulihan ang pulong pagpatay sa mga ekspresyon sama sa “paghapak,” “pagpapha,” “pagwagtang,” o “pagtapos” sa mga biktima sa ilang gitawag ug giplanong mga pagpatay. Ang rasanhon ug etnikong  pagpuo nakadugang sa gidaghanon sa nakalas ug nakapabarato sa kinabuhi sa tawo. Ingong sangpotanan, ang pagpamatay nahimong adlaw-adlawng balita sa mga estasyon sa TV sa tibuok kalibotan.

Idugang niini ang kapintasan ug pag-ula ug dugo nga gihimaya diha sa telebisyon ug sa mga pelikula, ug ang atong katilingban morag okupado sa makalilisang nga kultura nga nasentro sa kamatayon. Bahin niini ang Encyclopædia Britannica nag-ingon: “Sa ulahing katungang bahin sa ika-20ng siglo, katingad-an nga ang kamatayon nahimong popular nga hilisgotan. Una pa niana, tingali medyo makapatingala, kini usa ka tema nga gilikayan pag-ayo diha sa seryosong siyentipikanhon, ug sa mas gamayng sukod, pilosopikanhon nga mga pamanabana.” Sumala kang Josep Fericgla, usa ka propesor sa kultural nga antropolohiya nga taga-Catalonia, “ang paghisgot sa kamatayon wala na idili diha sa atong mga katilingban, ug busa, kini maoy usa sa labing importanteng mga hinungdan karon sa pagmaniobra sa hunahuna.”

Tingali ang labing talagsaong bahin niining “kultura sa kamatayon” mao ang kaylap nga pagtuo nga ang gahom, pagkalabaw, salapi, ug kalingawan mas importante pa kay sa tawhanong kinabuhi ug sa moral nga mga prinsipyo.

Sa unsang paagi gipakaylap kining “kultura sa kamatayon”? Unsay mahimo sa mga ginikanan aron masumpo kining negatibong impluwensiya nga naglibot kanila ug nag-apektar sa ilang mga anak? Pipila kini sa mga pangutana nga pagatubagon sa mosunod nga mga artikulo.

[Kahon/Hulagway sa panid 4]

Pilay Kantidad sa Kinabuhi?

◼ “Ang mga batan-ong sakop sa mga gang [sa Mumbai, India] desperado kaayo, sila magpasuhol aron mopatay sa kubos nga kantidad nga 5,000 ka rupee [$115].”​—Far Eastern Economic Review.

◼ “Gipatay Niya ang Usa ka Lumalabay nga Wala Mohatag Kaniyag Sigarilyo.”​—Ulohang balita sa La Tercera, Santiago, Chile.

◼ “Nagkantidad ug mga $7000 ang paghikay sa kasagarang pagpanuhol ug mamumuno sa Rusya [sa 1995] . . . Ang mga pagpanuhol ug mamumuno miusbaw pag-ayo sa dihang miuswag ang ekonomiya sa dili na komunistang Rusya.”​—Reuters, pinasukad sa taho sa Moscow News.

◼ “Usa ka ahenteg yuta ug balay sa Brooklyn ang gidakop . . . ug gipasakaag sumbong nga nagbayad sa usa ka tin-edyer ug tipik sa $1,500 nga suhol sa pagpatay sa mabdos nga asawa sa maong lalaki ug sa iyang ugangang babaye.”​—The New York Times.

◼ ‘Ang bayad sa pagpatay sa Inglaterra mius-os. Ang mga presyo sa giplanong pagpapatay mius-os gikan sa 30,000 ka pound lima ka tuig kanhi ngadto sa mas maabot nga kantidad nga 5,000 ngadto sa 10,000 ka pound.’​—The Guardian.

◼ ‘Gilabwan sa bangis nga Balkan nga mga gang ang Mafia. Usa kini ka bag-ong matang sa kriminal, nga dunay bag-ong mga lagda ug bag-ong mga armas. Siya dunay mga eksplosibo ug mga masinggan ug dili magpanuko sa paggamit niana.’​—The Guardian Weekly.