Ang Kaguol Angay Bang Ipakita?

DIHA sa iyang librong On Children and Death, si Dr. Elisabeth Kübler-Ross miingon: “Daghan, daghang hamtong nag-antos tungod kay wala pa gayod maulii sa mga kasakit nga ilang naagian sa bata pa. Busa ang mga bata kinahanglang pasagdan sa paghilak nga dili nganlag himi o bayote, o padunggon sa walay hinungdang mga pulong ‘Walay lalaking mohilak.’”

Kini nga pamaagi kaatbang sa pilosopiya sa ubang kayutaan nga dili magpakita ug bisan unsang emosyon.

Ang Kasinatian sa Tagdumala sa Paglubong

Kini nga kalainan giilustrar sa gisulti ni Robert Gallagher, usa ka tagdumala sa paglubong sa New York nga giinterbiyo sa Pagmata! Siya gipangutana kon nakamatikod ba siya ug kalainan sa reaksiyon sa kaguol sa mga indibiduwal nga natawo sa Amerika ug sa mga lalin nga gikan sa Latin nga mga nasod.

“Oo. Sa nagsugod ako niining maong propesyon sa mga tuig 1950, daghan kami ug unang-kaliwatan nga mga pamilyang Italyano sa among lugar. Sila emosyonal kaayo. Karon ang ilang mga anak ug mga apo na ang among ginaatubang sa mga paglubong, ug nawala na ang ilang pagkaemosyonal. Dili na kaayo nila ipakita ang ilang emosyon.”

Ang mga Hebreohanon sa panahon sa Bibliya nagpakita sa ilang kaguol ug emosyon. Matikdi kon giunsa paghubit sa Bibliya ang reaksiyon ni Jacob sa dihang siya gipatuo nga ang iyang anak nga si Jose gikaon sa mapintas nga ihalas nga mananap: “Gigisi ni Jacob ang iyang besti ug nagsul-ob ug sako nga bahag, ug nagbangotan siyag dugay tungod sa iyang anak. Miabot ang tanan niyang mga anak nga lalaki ug mga anak nga babaye aron sa paghupay kaniya, apan midumili siya nga hupayon. ‘Dili,’ siya miingon ‘kay manaog ako nga magbangotan ngadto sa Sheol, tapad sa akong anak.’ Ug ang iyang amahan nagpadayon sa paghilak tungod kaniya.” (Genesis 37:​34, 35, The Jerusalem Bible; italiko amoa.) Oo, si Jacob wala maulaw sa paghilak tungod sa iyang nawalang anak.

Lahi nga Kultura, Lahi nga Reaksiyon

Siyempre, magkalahi ang mga kultura. Pananglitan, diha sa daghang bahin sa Nigeria, bisag ang mga pamilya hilig ug daghang anak ug kasagarang duna gayoy mamatay tungod sa lainlaing mga sakit, “grabe ang pagpahungaw sa kaguol sa dihang mamatay ang usa ka bata, ilabina  kon unang anak kini ug labi na kon lalaki,” miingon ang usa ka magsusulat nga 20 na ka tuig ang kasinatian diha sa Aprika. “Ang kalainan mao nga sa Nigeria ang kaguol dili magdugay ug grabe. Dili kini moabot ug mga bulan ug mga tuig.”

Sa kayutaan sa Mediteranyo o sa Latin-Amerika, ang mga tawo gipadako sa usa ka lugar diin ang kinaiyanhong mga reaksiyon gilantawng normal. Didto, ang kalipay ug kasubo dayag nga ipakita. Ang mga pangomosta dili limitado lamang sa paglamano; kini naglakip sa mainit nga paggakos. Sa susama, ang kaguol sagad dayag nga ipakita inubanan sa mga luha ug mga pagbakho.

Ang awtor nga si Katherine Fair Donnelly, nag-ingon nga ang namatyan nga amahan “mag-antos dili lamang sa sikolohikal nga epekto sa kamatayon sa iyang anak kondili sa kahadlok nga mawad-an sa iyang pagkalalaki tungod sa pagpakita sa dayag sa iyang kaguol.” Apan, siya nangatarongan, “ang kamatayon sa usa ka anak makabuntog sa babag sa mga lagda sa emosyonal nga paggawi. Ang matinud-anon kinasulorang pagbati sa paghinlo sa kalag pinaagig mga luha sa kaguol samag nagyasyas sa usa ka samad agig pagkuha sa impeksiyon.”

Busa kon bahin sa kaguol, ang pagpakita niini mas komon sa pipila ka kayutaan kay sa uban. Apan dili pagaisipon nga usa ka timaan sa kahuyang ang pagbatig kaguol ug ang paghilak. Bisan si Jesu-Kristo ‘mihilak’ sa kamatayon sa iyang higalang si Lazaro, bisan pag nahibalo si Jesus nga iya ra siyang pagabanhawon.​—Juan 11:35.

[Blurb sa panid 14]

Si Jacob wala maulaw sa paghilak tungod sa iyang nawalang anak