Patmos—Ang Pulo sa Apokalipsis

SINULAT SA KORESPONSAL SA PAGMATA! SA GRESYA

MATAG karon ug unya, ang mga tawo sa Patmos magtan-aw sa Aegean Sea diha sa nagpid-okpid-ok nga kahayag sa daplin sa mga bakilid sa usa ka bukid sa duol nga pulo sa Samos. Ang pipila miingon nga ang katingalahang kahayag maoy static electricity, apan ang relihiyosong mga residente sa Patmos moinsistir nga dili kini static electricity. Sila managan sa pagsulti sa mga tawo nga sila nakadawat ug laing ilhanan gikan sa labing iladong residente kanhi sa pulo, kinsa gidestiyero niining gamayng pulo sa Gresya nga dili kaayo layo sa baybay sa Asia Minor halos 1,900 ka tuig kanhi.

Ang maong iladong tawo gihukman, lagmit sa Romanong Emperador Domitian, sa pagpuyo sa Patmos ‘tungod sa pagsulti bahin sa Diyos ug sa pagpamatuod bahin kang Jesus.’ Didto iyang nadungog ang tingog sa Diyos, “sama nianang sa trumpeta,” nga nag-ingon: “Ako mao ang Alfa ug ang Omega . . . Ang imong makita isulat sa usa ka basahong linukot.”​—Pinadayag 1:​8-​11.

Kana nga linukot, o basahon, mao ang panapos nga bahin sa labing himalitan nga basahon. Gihubit kini sa uban ingong usa sa wala kaayo hisabti nga sinulat nga nasulat sukad​—ang basahon sa Bibliya nga gitawag ug Pinadayag, o Apokalipsis, ang kataposang basahon sa Bibliya. Ang magsusulat mao si Juan, nga apostoles ni Jesus. Ang mga panan-awon nga nadawat ni Juan bahin sa kataposang kalaglagan sa daotang kalibotan nakapaikag sa mga magbabasa sa daghang siglo. *

Ang Patmos Karon

Daghang bisita mouyon nga ang Patmos​—ang halayong-amihanang bahin sa Dodecanese Islands​—nagsilbing maayong esena alang niining basahona. Ang tag-as bolkanikong mga pangpang ug laglom nga mga bung-aw nag-abot sa hagdanhagdang lunhawng kabungtoran ug punog-kabulakan nga kabalilihan nga napagba sa naglagiting nga kainit sa adlaw sa Aegean.

Aron makita kon unsa nay hitsura karon sa Patmos, mipanaw ako gikan sa Piraievs, ang kinadak-ang pantalan sa Gresya. Lapas sa tungang-gabii, sa dihang midunggo na ang lansa sa luok nga mulye sa Skála​—ang dunggoanan ug kinadak-ang lungsod sa Patmos​—ang mga panganod miiway ug nahikyad ang isla tungod sa kahayag sa takdol nga bulan.

Pagkabuntag, samtang naghigop ako sa pait nga Gresyanhong kape, nangandam ako aron makasugod sa pagtan-aw sa tibuok isla. Sayo sa buntag makita ang mga apohang babaye, nga nagsul-ob ug itom nga sinina gikan sa ulo hangtod sa tiil, nga naningkamot sa pag-agpas sa nanagan nga gagmayng mga bata. Usa ka bungotong mangingisda nga naglingkod sa duol nagdukdok sa iyang pagkaon para sa paniudto​—kugita nga nakuha sa pana​—diha sa semento sa pantalan aron mohumok kini.

 Imbes mosakay ug barko, midesidir ako sa pagtungas sa bakilid likod sa Skála aron matan-aw ang tibuok isla. Nindot kaayo ang talan-awon. Ang isla nangawankawan samag dakong mapa nga naglutawlutaw sa dagat. Ang Patmos samag tulo ka gagmayng mga pulo nga giusa​—mga lawis nga nasumpay sa ubos nga hiktin nga yuta. Usa niining hiktin nga mga yuta anaa sa Skála. Ang lain nahimutang nianang haom nga pagkangalang Diakofti, nga nagkahulogang “Gitabas,” duol sa habagatang tumoy sa pulo nga walay nagpuyo. Ang Patmos hapit 13 kilometros ang gitas-on, ug sa usa ka lugar duol ra kaayo ang tabok niini.

Sa Malisod Kaayong mga Panahon

Ang Patmos giisip nga balaan halos sukad miabot ang unang mga pumoluyo didto mga 4,000 ka tuig kanhi gikan sa Asia Minor. Kadtong unang mga residente mipili sa ikaduhang kinatas-ang lugar sa pulo ingong luna alang sa ilang templo kang Artemis, diyosa sa pagpangayam.

Sa mga 96 K.P., sa dihang gituohang gidestiyero si apostol Juan sa Patmos, nailalom ang pulo sa pagmando sa imperyo sa Roma. Sa ikaupat nga siglo, ang pulo nahimong bahin sa “nahimong Kristohanon” nga Imperyo sa Byzantium. Dayon, sa mga ikapito ug ikanapulong siglo, kini gigamhan sa Islam.

Sa ngadtongadto, ang Patmos giabandonar na ug naawaaw. Unya, sa ulahing bahin sa ika-11ng siglo, usa ka Grego Ortodoksong monghe nagsugod pagtukod sa kinutaang monasteryo ni “San” Juan diha sa luna sa paganong templo ni Artemis. Ang mga pumoluyo anam-anam nga namalik ug nagtukod ug nagkalainlaing puti kuwadro-kuwadrong mga balay diha sa Hora, ang lungsod nga nagpaduol gihapon diha sa nagsalipod nga mga kuta sa monasteryo.

Ang pulo nakatagamtam ug daklit nga kahimayaan panahon sa ulahing mga tuig sa 1800, sa dihang ang pipila sa mga lungsoranon niini nakapanag-iya sa usa sa labing bahandianong mga panon sa barko sa Mediteranyo. Kadtong mga barkoha wala tuyoang nakatabang sa usa ka bag-ong pag-atake. Sa mga tuig 1970, daghan sa mga sapian sa kalibotan nakadiskobre sa katahom ug baratong balay ug yuta diha nianang nakalimtang pulo. Ilang gibag-o ang daghang karaang mga mansiyon sa mga negosyante sa kadagatan, ug kini uban sa bag-ong mga pasilidad sa pantalan nakatabang sa pagkahimo sa Patmos nga atraksiyon sa mga turista.

Ang Patmos nakalingkawas sa pagdugok sa mga turista nga hapit nakahatag ug kadaot sa ubang mga pulo sa Gresya. Ang pangunang mga katarongan mao ang pagkawalay erport niini ug ang pag-insister sa mga monghe nga kini ipabilin gayod nga usa ka balaan nga distrito.

Gihiusa ang Kasaysayan ug Tradisyon

Aron matabangan ako sa pagplano sa akong pagtan-aw sa pulo, gitudlo ako sa akong serbidor ngadto sa 400-anyos nga dalan nga gama sa bato luyo sa lungsod sa Skála, nga maagian ang humot nga lasang sa pino ngadto nianang gituohan nga langob ni Juan ug usab sa monasteryo ni “San” Juan. Sa gawas sa lungsod, naagian nako ang makahahadlok nga sulatsulat nga bag-o pang gisulat sa pintal nga pula diha sa paril nga bato: “Ohi sto 666” (Pagbantay sa 666), usa sa wala hisabting mga simbolo sa Pinadayag.

Ang Monasteryo sa Apokalipsis, nga dunay gamayng kapilya ni “Santa” Ana, gitukod sa 1090 aron matakpan ang entrada sa groto diin sumala  pa sa tradisyon, dinhi nadawat ni Juan ang iyang mga panan-awon. Gitan-aw nako ang nag-inusarang babaye nga nagluhod ug nagbutang ug tama (halad) sa rebulto ni “San” Juan. Ang mga sumusunod sa Ortodokso, kinsa nagtuo nga makahimog milagro ang rebulto, nagtanyag niana ug tamata​—gagmayng metal nga mga larawan sa mga tawo, mga bahin sa lawas, mga balay, ug bisan mga awto ug mga barko. Nahinumdom ko nga nakakita ug samang mga halad nga gama sa yutang kulonon duol sa Corinto sa templo sa karaang Grego nga diyos-mananambal nga si Asclepius. Sulagma lang ba?

Kultural nga mga Relikyas ug mga Manuskrito

Sa dihang misulod ako sa sawang sa monasteryo ni “San” Juan, usa ka mahigalaong lalaki migula gikan sa ngitngit nga naglikolikong mga pasilyo. Si “Papa Nikos” (Papa Nick) magarbohong nagpakita sa bahandi sa monasteryo ngadto sa daghan pang ubang mga turista ug kanako. Ang monasteryo, nga tag-iya sa dakong bahin sa Patmos, maoy usa sa labing bahandianon ug labing impluwensiyal sa Gresya.

Miagi kami sa bugnaw nga kapilya nga nangitom sa anuos sa kandila, diin gihaya ang patayng lawas sa tagtukod sa monasteryo, ug dayon mipaingon sa Kapilya sa Birhen, nga ang ubang bahin niini gitukod sa mga bato nga gikan sa templo ni Artemis. Diha sa museyo, nakita namo ang hilabihan ka daghang bulawan ug mga alahas nga gidonar sa mga emperador; ang ika-11ng-siglong dokumento sa mga monghe sa isla, nga gipirmahan ni Emperador Alexius I Comnenus sa Byzantium; ug usa ka nindot nga ika-6 nga siglong piraso sa Ebanghelyo ni Marcos, nga gisulat diha sa purpura nga panit sa karnero pinaagig plata imbes tinta. Dugang pa niini nga piraso, ang monasteryo dunay dakong koleksiyon sa Bibliya ug mga manuskrito sa teolohiya.

Mga Talan-awon sa Pulo

Ang pulo dunay kinaiyanhong katahom usab nga ikatanyag. Pipila ka kilometros habagatan sa Skála, usa ka tin-awng dagat mikurba ubay sa nasalipdang luok. Ang dagat patag ug hawan gawas sa Kalikatsou, sa ato pa “Cormorant,” usa ka dakong bato sa tunga sa dagat, nga singko o sayis ka andanang gitas-on ug puno sa mga langob samag usa ka dako nga kesong Swiso.

Ang labing maayong paagi nga kalingawan ang Patmos mao ang pagsuroysuroy lamang sa tibuok lugar. Basig gusto nimong molingkod ilalom sa naglagiting nga kainit sa adlaw taliwala sa wala-makalot nga mga kagun-oban sa karaang siyudad sa Kastelli ug mamati sa mga pagbagting sa mga tilingtiling sa karnero ug sa taliis nga taghoy sa magbalantay. O sa usa ka hapon sa dihang ibuklad sa Aegean ang samag-gasa nga gabon niini diha sa kalangitan, tingalig gusto nimong molingkod ug motan-aw sa dagat diin ang mga barko nagpaingon sa nagkawalang gabon nga maorag nanaka kini ngadto sa langit.

Sa akong kataposang adlaw didto, ang matahom nga pagkapula sa nagsalop nga adlaw naghimo sa lungsod sa ubos nga dakong tan-awon. Didto sa luok, giandam sa mga mangingisda nga nagdalag lamparilya ang gagmayng mga sakayan nga walay makina, nga nailhang gri-gri, mga piso sa itik, tungod kay giguyod kinig barko.

Ang tibuok pulo morag nagsiga. Ang bugnawng hangin ug dagkong mga balod naglambalamba sa gri-gri nga peligrong malunod. Sa pipila ka oras sa ulahi, nakita nako pag-usab ang mga sakayan, gikan sa kubyerta sa lansa nga miuli sa Piraievs samtang kusog nga miagi kini sa ilang gipangisdaan pipila ka kilometros gikan sa baybay. Gidagkotan sa mga lalaki ang sulaw kaayong mga suga nga ilang gigamit sa pagpadugok sa isda. Niadtong gabhiona, hangtod sila ug ang pulo sa likod nila nawagtang sa panan-aw, ang hulagway sa usa ka gidestiyero nga Juan nga nagsulat sa iyang mga panan-awon diha sa Patmos ang anaa sa akong hunahuna.

[Footnote]

[Hulagway sa panid 27]

Ang monasteryo ni “San” Juan

[Picture Credit Line sa panid 26]

© Miranda 2000