Pagpaniid sa Kalibotan

Nangunang Tiggamit ug Tabako sa Kalibotan

Ang Tsina mao “ang kinadak-ang tiggama ug tigkonsumog tabako sa kalibotan,” nagtaho ang The Journal of the American Medical Association. “Sa 1.2 bilyones nga populasyon sa Tsina, kapin sa 300 ka milyong lalaki ug 20 ka milyong babaye ang mga hinabako.” Ang mga doktor sa Chinese Academy of Preventive Medicine ug ang Chinese Association on Smoking and Health, sa Beijing, lakip sa mga doktor sa Kasadpan nagpagula sa mga resulta sa tibuok-nasod nga surbi sa kapin sa 120,000 nga gipangutana. Ang ilang konklusyon? Ang Tsina anaa sa “unang hugna sa epidemya sa tabako,” ug “labing menos 50 milyones ka hinabakong Insek nga buhi karon gidahom nga ahat nga mamatay.” Ang aberids nga edad sa mga nagsugod pa sa pagtabako sa Tsina mius-os ug mga tulo ka tuig sukad sa 1984, gikan sa edad nga 28 ngadto sa 25, matod pa sa taho. Minoriya lamang ang miila nga ang pagtabako mahimong hinungdan sa kanser sa baga ug sakit sa kasingkasing.

Kon Magpakabana ang mga Ginikanan

“Ang mga siyentipiko karon nag-ingon nga ang yawi sa kalamposan sa bata mao ang ginikanan nga nagpakabana sa iyang pagtuon​—ug nagpasundayag niini,” matod pa sa The Toronto Star. Ang Statistics Canada ug Human Resources Development Canada nag-usa sa pagtuon bahin sa pagtubo ug panglawas sa 23,000 ka batang Canadiano nga nag-edad ug 4 ngadto sa 11 sukad sa 1994. Dayag, ang kadaghanang Canadiano nga mga ginikanan nagpakitag dakong kaikag sa pag-eskuyla sa ilang mga anak, ilabina sa unang mga grado. Ang taho nag-ingon nga “95 porsiyento sa mga bata nga may pangedarong 10 ug 11 nag-ingon nga ang ilang mga ginikanan nagdasig kanila sa tanang panahon o sa makanunayon nga maningkamot sa ilang pagtuon” ug nga 87 porsiyento sa mga ginikanan “mobasa uban sa ilang mga anak matag adlaw gikan sa Primero Grado ngadto sa Tersero Grado.” Si Mary Gordon, administrador sa mga programa sa pagkaginikanan alang sa Toronto District School Board, nag-ingon: “Karon amo nang nahibaloan nga dili kinahanglang dato o edukado ka aron mahimong maayong ginikanan apan kinahanglang presente, alisto ug interesado ka.” Siya midugang: “Ang relasyon nga nagpasiugda sa edukasyon mao ang makapaugmad sa mga utok, ug kini unang mahitabo diha sa panimalay.”

Mga Tin-edyer ug mga Telepono

Ilado ang mga tin-edyer sa pagpakig-estorya diha sa telepono. “Motawag sila sa telepono ingong kalingawan o kaha kon laayan sila,” nag-ingon ang Polakong magasin nga Przyjaciółka. Apan, daghan ang wala maghunahuna kon unsa ka dugay silang naggamit ug telepono o wala makaamgo sa bayranan sa pagtawag. Unsa ang solusyon? Ang magasin nagsugyot nga kinahanglang pabayron ang batan-on ug labing menos usa ka bahin sa bayronon sa telepono. Nagsugyot kini nga pahinumdoman ang mga tin-edyer nga “ang telepono angayng ipagamit ug nga ang uban gusto usab nga mogamit niini usahay.”

Mamumusil nga Bakukang

“Ang high-speed nga mga letrato nakatabang sa mga siyentipiko sa pagsabot sa mekanismo nga naghimo sa bombardier beetle nga hingigo kaayo nga naggamit sa labing epektibong mga hinagiban diha sa kalibotan sa mga insekto,” nagtaho ang mantalaang Independent sa London. Naggamit sa duha ka samag-taming nga himan sa pagpasirit ug likido sa tumoy sa tiyan niini, maigo gayod sa bakukang pinaagig sidlit sa mainit nga asido ang posibleng kaaway ug mamatay kini sa wala pay usa ka segundo. Sanglit ang bakukang dili madutlan sa mga epekto niini nga likido, madepensahan usab niini ang iyang kaugalingon pinaagi sa pagpasirit ug likido ngadto sa espesipikong mga bahin sa lawas mismo niini, apil ang likod niini, sa dihang atakehon sa mas gagmayng mga insektong modugok, sama sa mga hulmigas. Ang mga siyentipiko sa Cornell University, sa Ithaca, New York, kinsa nagkuha sa mga hulagway samtang nakig-away ang bakukang miingon: “Bisan pag nahibaloan na nga ang mga bombardier beetle makapuntirya sa ilang likido pinaagi sa pagpatuyok sa tumoy sa ilang tiyan, ang sukod sa pagkatukma sa ilang pagtiro sa mga likido wala mamatikdi sa una.”

Kapungot Diha sa Kosina

“Ang nagkaanam kakomplikado nga moderno kaayong mga kasangkapan sa balay maoy nag-aghat sa pagsulbong sa ‘kapungot diha sa kosina,’” nagtaho ang mantalaang Independent sa London. Ang nangasukong mga tagbalay “nakaamgo nga dili sila makalutog usa ka tasang sabaw diha sa microwave, makalaba ug usa ka paris sa medyas o makagamit sa blender-mixer kon dili sila mogugol ug daghang oras sa pagtuon ug maayo sa basahon sa instruksiyon.” Ang mga sikologo nag-ingon nga ang modernong teknolohiya nagpaposible sa mga tigdisenyo sa paglakip ug daghan kaayong kagamitan diha sa mga kasangkapan, ug ilang gihisgotan ang ordinaryong video player ingong pangunang pananglitan sa hilabihang pagkakomplikado. Si Cary Cooper,  propesor sa sikolohiya sa Manchester University, nagpatin-aw: “Ginaatubang sa mga tawo ang bag-ong teknolohiya bisan asa diha sa trabahoan, ug sa dihang mopauli sila sa balay gusto nila ang mas yanong kinabuhi nga dili magpahinumdom kanila sa trabaho.”

Kapeligrohan sa Hilaw nga mga Turok

Human modaghan ang taho bahin sa sakit nga makuha gikan sa pagkaon, ang Food and Drug Administration sa T.B. nagtambag sa mga tigkonsumo nga kon gusto nilang mamenosan ang kapeligrohan sa sakit nga makuha gikan sa pagkaon kinahanglang maglikay sila sa pagkaon ug hilaw nga mga turok sa liso, nagtaho ang magasing FDA Consumer. Daghang tawo ang ganahan ug hilaw nga alfalfa, clover, o tawgi. Apan, kini gilangkit sa pagdagsang sa impeksiyon tungod sa bakterya sa ubay-ubayng kanasoran, nag-ingon ang The New York Times. Ang gagmayng mga bata, mga tigulang, ug kadtong dunay luyang mga sistema sa imyunidad ilabinang dali nga madutlan. Gisulayan sa mga tigdukiduki ang nagkadaiyang mga paagi sa pagsanta sa bakterya, lakip sa paghugas sa mga turok diha sa tubig nga dunay chlorine o alkohol, apan wala gayoy usa nga epektibo. Sila nagpatin-aw nga “ang kaumog ug mainit nga mga temperatura sa proseso sa pagturok makapadaghan sa organismo,” nag-ingon ang Times.

Mga Pinulongan sa London

Ang mga batang nag-eskuyla sa London, Inglaterra, nagsulti sa labing menos ug 307 ka pinulongan, nagtaho ang The Times nga mantalaan nianang siyudara. Si Dr. Philip Baker, usa sa mga tigmugna sa unang surbi sa mga pinulongang ginasulti sa pagkakaron sa London, nakuratan sa pagkadaiya niini. Siya miingon: “Natino na namo nga ang London mao ang kinadaghanag pinulongan nga siyudad sa kalibotan, nga mas daghan pa kay sa New York.” Ang gidaghanon nga 307 wala maglakip sa ginatos ka diyalekto ug mahimong usa ka ubos nga pagbanabana. Dos-tersiya lamang sa 850,000 ka batang nag-eskuyla sa siyudad ang nagsultig Iningles sa balay. Ang kinadak-ang mga grupo sa nagsultig langyawng pinulongan naggikan sa sub-kontinente sa India. Labing menos 100 ka Aprikanhong mga pinulongan ang ginasulti. Sa usa lang ka eskuylahan, ang mga estudyante nagsultig 58 ka pinulongan.

Atake sa “Fungus”!

Ang alipunga, usa ka masakit nga impeksiyon gumikan sa fungus diha sa mga tudlo ug mga lapalapa sa tiil, kusog nga nagkaylap sa Alemanya, nagtaho ang magasin sa balita nga Der Spiegel. Usa sa matag lima ka Aleman ang nag-antos gumikan niini, ug sa ubang mga nasod sa Uropa, dunay mas taas nga sukod sa impeksiyon. Dako ang purohan nga maimpeksiyon kon ang mga tawo maglakawlakaw nga magtiniil sa lugar nga sirado​—sama sa mga sauna, swimming pool, o bisan sa pipila ka relihiyosong mga tinukod. Sanglit ang mga selula sa fungus lig-on kaayo, ang mga himang pang-espri nga igpapatay ug kagaw sa tiil o ang mga palanggana​—diin ang mga kemikal idapat sa tiil sa pipila lang ka segundo​—sagad nga mopasamot sa pagkaylap sa alipunga imbes nga mosanta niini. Sa unsang paagi imong mapanalipdan ang imong mga tiil? Ang espesyalista sa fungus nga si Dr. Hans-Jürgen Tietz nagsugyot sa paggamit ug sinelas diha sa tanang dapit nga lakawlakawan sa uban. Labawng hinungdanon mao nga himoang mala kanunay ang imong mga tiil. Ang pagtrapog maayo niini, ilabina taliwala sa mga tudlo sa tiil, makasanta sa pagpuyo ug pagdagsang sa fungus.

Pagkuha sa Asin Gikan sa Tubig sa Dagat

Ang tubig sa dagat ginahimong tubig nga mainom sa plantang tigkuha sa asin diha sa gamayng isla duol sa baybayon sa Habagatang Australia, nagtaho ang mantalaang The Australian. Bisan tuod dugay nang ginahimo ang pagkuha sa asin gikan sa tubig sa dagat, “ang teknolohiya gidayeg ingong usa ka dakong kauswagan sa pagkuha sa asin gikan sa tubig sa dagat tungod kay wala kini magkinahanglan ug mga kemikal,” matod pa sa taho. Aron matagan-an ug abiyo sa tubig ang komunidad sa Penneshaw nga may 400 ka molupyo, sa Kangaroo Island, “ang tubig kuhaon gikan sa dagat ug ipaagi diha sa morag salaan pinaagig kusog kaayong presyur aron makuha ang asin. Dayon ang nahibilin nga likidong parat kaayo, o brine, ikabalik na nga walay peligro ngadto sa dagat.” Bisan pag dunay dagkong mga pagdahom alang sa mas kaylap nga paggamit sa bag-ong sistema, kini mahal gihapon, bisan tuod barato kini kay sa naandang mga paagi sa pagpadalisay sa tubig, matod pa sa The Australian.

“Atua Siya sa Miting”

Sa surbi sa 148 ka sekretarya nga nagtrabaho alang sa mga ehekutibo sa dagkong mga kompaniya, 47 porsiyento ang nag-ingon nga gisugo sila sa ilang mga boss sa pagpamakak usahay sa uban, nagtaho ang The Wall Street Journal. Usa ka sekretarya, luyoluyo sa departamento sa pamaligya nga taga-Texas, nag-ingon nga aron dili mapahawa sa iyang trabaho sa 30 na ka tuig, mapugos siya sa pagsulti sa mga tawong nangita sa iyang boss nga “atua siya sa miting,” bisag nag-inusara lang siya diha sa iyang opisina. Ang ubang pagpamakak ilabinang mahimong hinungdan sa kagubot, sama sa pagsulti ngadto sa asawa nga ikaw wala mahibalo kon hain ang iyang bana. Usa ka sekretarya gipapahawa sa trabaho human nga gitug-anan niya sa tinuod ang usa ka tawong mitawag sa telepono nga wala pa ikapadala sa koreyo ang tsekeng milapas na sa gitagal nga panahon.