Tungod sa Tanlag

ANG 1944 nga klasikong pelikula nga Arsenic and Old Lace naghulagway sa dihadihang pagkamatay sa ubay-ubayng tigulang nga mga lalaki human moinom ug bino nga gikan sa elderberry nga sinambogan ug arsenic. Ang pelikula naglarawan sa kaylap nga ideya nga ang arsenic mao gayoy hilo nga moepekto-dayon ug makamatay. Sa pagkatinuod, ang kalit nga mga pagkamatay nga gihulagway diha sa pelikula gipahinabo, dili sa arsenic, kondili sa strychnine ug cyanide nga gisambog usab sa daghag-sagol nga bino.

“Ang mga epekto sa pagkahilo sa arsenic kasagarang dili grabe,” misulat si Dr. Robert E. Gallagher sa The New England Journal of Medicine. Apan, siya midugang nga ang “pagkahilo sa arsenic tungod sa nahugawang tubig nga imnonon ug sa mga hugaw gikan sa mga industriya maoy ugdang nga suliran sa panglawas sa publiko diha sa daghang bahin sa kalibotan, diin nagpahinabo kini nga ang mga tawo daling mataptan sa lainlaing mga sakit, lakip na ang mga kanser sa panit, pantog, baga, ug atay.”

Tungod sa impormasyon sa ibabaw, masabtan nga ang mga tig-atiman sa panglawas kasagarang dili mag-isip sa arsenic ingong matang sa pagtambal. Apan tagda pag-ayo kining eksperyensiya gikan sa Canada. Matikdi kon sa unsang paagi naugmad ang panagsumpaki sa mga tanlag sa usa ka pasyente nga ginganlag Darlene ug sa iyang mga doktor, mga nars, ug sa parmasista nga nalangkit, sa dihang giduso ingong mga tambal ang pag-abono ug dugo ug dayon ang arsenic. Mao kiniy pag-asoy ni Darlene sa iyang sugilanon.

“Sa Mayo 1996, nakaagom ako sa grabeng pagpanglagom, pagdugo, ug talagsaong pagdugo sa mga lagos. Ang akong espesyalista sa dugo, si Dr. John Matthews, sa Kingston, Ontario, nagdayagnos sa sakit ingong talagsaong matang sa kanser nga gitawag ug acute promyelocytic leukemia (APL). Human sa sunodsunod nga mga pagsusi, lakip na sa pag-eksamin sa utok sa bukog, si Dr. Matthews sa maluloton kaayong paagi misaysay kon unsay APL ug kon sa unsang paagi tambalan ang maong sakit. Ang kasagarang sistema sa pagtambal naglakip ug blood exchange duyog sa chemotherapy, apan ang akong nabansay-sa-Bibliya nga tanlag dili motugot kanako sa pagdawat ug mga pag-abono ug dugo.

“Inay mag-usik ug bililhong panahon sa pagpaningkamot nga usbon ang akong hunahuna, sa kamaalamon ang mga doktor nangita ug laing paagi sa medikal nga pagtambal. Ang gibag-ong pagtambal naglakip sa paggamit ug substansiya nga gikuha sa bitamina A, nga ikombinar sa igoigo lang nga chemotherapy. Ang akong leukemia wala mograbe sulod sa tulo ka bulan, apan mibalik nga mas grabe pa. Ang kasakit sa akong ulo, tungod sa paghubag sa utok, dili maantos. Dugang pa, dili na maminaw sa tambal ang akong lawas. Niadtong tungora nga ang doktor nagpahibalo kanamo nga kon walay pag-abono ug dugo wala nay laing tambal alang nako. Gitagalan niya ako ug halos duha ka semana.

“Ang misunod nga pipila ka adlaw puliki kaayo, nga may dugang pang mga pagsusi sa dugo, pagpakigkita sa abogado bahin sa akong testamento, ug mga kahikayan sa paglubong. Niining maong yugto gisuginlan kami ni Dr. Matthews bahin sa usa ka talagsaong medikal nga terapiya nga malamposong gigamit sa medikal nga mga doktor sa Tsina alang sa APL, nga gitaho sa tinamod nga siyentipikanhong mga magasin sama sa  Blood ug Proceedings of the National Academy of Sciences. Samtang nanukiduki, ang doktor ug usa pa ka kaubang doktor nakabasa diha sa usa ka medikal nga magasin nga ‘lagmit matingala ang daghan nga ang arsenic trioxide malamposong gigamit sa matang nga iineksiyon sa ugat, nga dili kaayo makahilo, sa pagtambal sa acute promyelocytic leukemia (APL).’

“Karon duna nay duha ka kapilian​—supakon ang akong tanlag ug magpaabono ug dugo o kaha dawaton kining wala kaayo mahibaloi nga pagtambal ginamit ang arsenic. Gipili nako ang pagtambal ginamit ang arsenic. * Wala nako maamgohi nga nakahasol kini sa tanlag sa mga doktor, mga nars, parmasista, ug bisan sa mga opisyal sa ospital.

“Dayon nagpakisusi ang ospital sa mga awtoridad nga maoy nagkontrolar niana aron matino nga ang arsenic trioxide mahimong idapat. Human lamang niana nga sila makatugot nga sugdan ang maong pagtambal. Sa sinugdan ang parmasista nagpanuko sa pagkooperar, sanglit sa pagkasinsero sa tanlag nagduhaduha siya sa kahilwas niini. Ang mga doktor nga nag-atiman kanako, si Dr. Matthews ug Dr. Galbraith, kinahanglang mohimog makapakombinsir ug dinawat nga mga presentasyon bahin niining maong pagtambal. Ngadtongadto, kay gipakitaan ug igong medikal nga ebidensiya bahin sa maong pagtambal, ang mga awtoridad sa ospital ug ang parmasista mibati nga makakooperar sila.

“Ang parmasista miuyon nga sagolon ang arsenic nga produkto ug esterilisahon kana alang sa dihadihang pag-ineksiyon. Apan niining tungora ang mga tanlag sa mga nars dili motugot kanila sa pagbitay sa intravenous bag sa maong kontrobersiyal nga substansiya. Sila nag-apong samtang ang mga doktor mismo nagbitay ug ubay-ubayng yunit sa maong solusyon. Ang mga nars mihangyo kanako nga magpaabono na lang ug dugo. Sila kombinsido nga ako mamatay, busa mihangyo ako pinasukad sa ilang pagkapropesyonal, nga tahoron ang akong matanlagong pagdumili sa dugo. Ako nagpasalamat, mihalog kanila, ug mihangyo kanila nga ihiklin ang ilang personal nga pagbati. Nagpabilin ang among maayong relasyon. Ang pagtambal ginamit ang arsenic trioxide nagpadayon sulod sa unom ka bulan, ug ako naulian. Dayon miuyon ang mga doktor nga mahimong tiwason sa balay ang pagtambal kanako.

“Ang mga kahikayan sa pagduaw sa balay gihimo uban sa Victoria Order of Nurses, kinsa moatiman sa masakiton diha sa balay. Sa makausa pa nalangkit na usab ang tanlag. Sila usab nagpanuko sa pagdapat sa solusyon. Ang mga miting, mga sulat, ug medikal nga mga artikulo gikan sa tinamod nga medikal nga mga magasin nag-usab sa kahimtang. Ingong sangpotanan ang mga nars miuyon na nga mokooperar. Sa Septiyembre 1997, nakompleto ang pagtambal kanako.

“Tinuod, ang akong matang sa kanser mahimong mosugmat. Ang doktor nag-ingon nga sama ra kinig paghulat sa usa ka peligrosong reaksiyon sa umaabot. Apan nakakat-on ako sa pagkaplag ug kalipay sa matag adlawng molabay, nga dili gayod talikdan ang akong dapit sa pagsimba ug padayong puliki nga makig-ambit sa pinasukad-sa-Bibliya nga paglaom sa usa ka panahon sa dihang ‘walay molupyo nga moingon: “Ako masakiton.”’”​—Isaias 33:24.

Ang medikal nga mga propesyonal dunay bug-at nga responsibilidad sa pagtagana ug dekalidad nga pag-atiman sa panglawas. Kasagaran seryoso nilang gihunahuna kini ug matanlagong mosugod sa pagtambal sumala sa ilang kabatid ug presenteng kahibalo. Sumala sa gipamatud-an niining maong eksperyensiya, ang mga doktor, nars, ug ubang propesyonal nga mga tig-atiman sa panglawas dakog malampos pinaagi sa pagkahimong mapasiboon ug sensitibo sa mga kombiksiyon ug tanlag sa may-kahibalong hamtong nga pasyente.

[Footnote]

[Hulagway sa panid 20]

Darlene Sheppard