Linog!

SINULAT SA KORESPONSAL SA PAGMATA! SA TAIWAN

“Naghigda ko, nga nagbasa diha sa akong ikasiyam-nga-andanang apartment sa Taipei sa dihang ang mga suga misugod pag-awop. Unya ang lawak misugod pag-uyog ug kusog kaayo. Morag dunay higante nga misakmit sa tinukod ug nag-uyog niana. Mibalhin dayon ko sa ilawom sa lamesa kay nahadlok ko nga mahugno ang kisame tungod sa linagubo sa mga butang nga nangahagsa sa salog sa andana ibabaw nako. Morag wala kiniy pagkatapos.” —Usa ka magsusulat nga nagpuyo sa Taiwan.

LINOG. Ang paghisgot lang sa maong pulong makapahadlok, ug di pa dugay lagmit nadungog nimo kini sa makapatugaw nga kasubsob. Sumala sa Geological Survey sa T.B., kapin sa kasagarang gidaghanon sa dagkong mga linog ang nahitabo sa 1999, ug ang gidaghanon sa nangamatay maoy duha ka pilo sa tinuig nga aberids.

Ang kinadak-ang linog sa 1999 nahitabo sa Taiwan, diin nag-abot ang duha ka dagkong mga continental plate sa taklap sa yuta. Tanantanan, dunay 51 ka nahibaloang mga liki latas sa Taiwan. Busa, dili ikatingala nga mga 15,000 ka linog ang ginatala dinhi matag tuig. Apan, kadaghanan niini hinay kaayo nga dili mabatyagan.

Apan lahi ang nahitabo sa Septiyembre 21, 1999. Sa 1:​47 s.b., ang Taiwan giuyog sa usa ka linog nga kusog kaayo nga ginganlan kini ni Presidente Lee Teng-hui ingong “kinagrabehang linog sa isla sulod sa usa ka siglo.” Gidangtan lamang kinig 30 ka segundos apan may sukod nga 7.6 sa Richter nga sukdanan. * Ang giladmon sa linog maoy  usa ka kilometro lamang, ug ang pagkamabaw niini maoy hinungdan nga bug-os nga nabatyagan ang mga epekto niini. “Nakamata ko tungod sa kusog nga pag-uyog,” matod pa ni Liu Xiu-Xia, kinsa nagpuyo duol sa sentro sa linog. “Ang mga kasangkapan nangahulog, ug bisan ang suga sa kisame nahagsa. Dili ko makagawas kay ang pultahan naalihan sa nangahulog nga mga butang ug buak nga bildo.” Si Huang Shu-Hong, kinsa nalabay gikan sa katre tungod sa linog, nag-atubang ug laing suliran. “Napalong dayon ang koryente, busa ngitngit kaayo,” matod niya. “Nagkapandolpandol ko sa paggawas ug gigugol ang tibuok gabii uban sa mga silingan diha sa daplin sa karsada. Morag dili na mohunong pag-uyog ang yuta.”

Mga Pagpangluwas

Sa kadlawon makita na ang mga epekto sa linog. Abot ug 12,000 ka tinukod ang nangahugno, gikan sa usay-andana nga mga balay ngadto sa daghag-andana nga mga apartment. Sa dihang mikaylap ang balita bahin sa maong katalagman, ang mga batid nga tigluwas gikan sa 23 ka nasod nangabot sa Taiwan aron pagtabang sa lokal nga mga boluntaryo. Daghang biktima ang natanggong pa tungod sa mga gun-ob.

Hinungdanon nga mangitag mga naluwas sulod sa unang 72 ka oras human sa usa ka katalagman, apan niining kasoha ang mga tigluwas natingala. Pananglitan, usa ka sayis-anyos nga batang lalaki ang giluwas human matanggong sulod sa 87 ka oras. Ug sa Taipei, samtang ang mga tigluwas naggamit ug dagkong kasangkapan aron sa paghinlo sa mga gun-ob sa usa ka nahugno nga 12-andanas nga puy-anang tinukod, usa ka batan-ong lalaki ang kalit lang mitungha. Siya ug ang iyang igsoong lalaki natanggong ug kapin sa lima ka adlaw, ug ang duha nakalabang-buhi sa maong kalisdanan!

Apan, ikasubo nga dili tanan ang maabtan, ug ang mga tigluwas nakasinati ug pipila ka makapaguol nga mga yugto. Pananglitan, usa ka lider sa tem ang mimulo: “Nakadungog mi ug bata nga naghilak sulod sa milabayng walo ka oras. Apan unya kini mihunong.” Sa kataposan, ang gidaghanon sa nangamatay sa Taiwan milapas sa 2,300, ug kapin sa 8,500 ka tawo ang nasamdan.

Pagsagubang sa Resulta sa Linog

Dakong paningkamot ang gihimo sa pagtaganag puy-anan alang sa gatosan ka libo nga nawad-ag balay  tungod sa linog. Sa sinugdan, ang pipila ka biktima medyo nagduhaduha sa pagsulod ug balik sa balay. Masabtan kini, kay sulod sa napulo ka adlaw human sa unang paglinog, duolan sa 10,000 ka hinayng mga linog ang gitala! Ang usa niini may sukod nga 6.8 diha sa Richter nga sukdanan, nga nakapahugno sa ubay-ubayng huyang na nga mga tinukod.

Bisan pa niana, nagpadayon ang pagtabang. Daghang organisasyon nga dili iya sa gobyerno​—lakip ang langyawng mga tem sa tigluwas, ang Budhistang grupo nga Tzu Chi, ug ang mga bombero​—ang mitampo sa ilang panahon ug katakos sa maong buluhaton. Mitabang usab ang mga Saksi ni Jehova. Sa diwa sa tambag sa Bibliya sa Galacia 6:​10, sila may duha ka tumong. Buot nilang (1) motagana alang niadtong iglabot nila sa pagtuo ug (2) mohimog maayo sa tanan, lakip niadtong dili nila pareho ug pagtuo.

Sa pagkatapos sa unang adlaw, ang mga Saksi ni Jehova nakahatod na ug pagkaon, tubig, mga tolda, ug mga kasangkapan sa pagluto diha sa gawas. Sanglit nangaguba ang tanang linya sa komunikasyon, ang mga ansiyano gikan sa unom ka kongregasyon sa dapit nga naapektohan mihimog hiniusang paningkamot sa pagpangita sa mga isigka-Saksi ug sa ilang mga paryente maingon man sa mga estudyante sa Bibliya ug sa mga interesado. Ang mga Saksi nga nawad-ag mga balay giawhag nga magpatindog sila ug tolda sa usa lang ka dapit aron ang tanan maatiman ug dali rang makontak. Ang nagapanawng mga magtatan-aw ug mga membro sa Komite sa Sangang Buhatan sa Taiwan miduaw sa matag grupo ug kongregasyon aron sa paghatag ug pagdasig.

Ang sunod nga lakang mao ang pag-ayo sa mga balay ug mga Kingdom Hall nga nangaguba. Ang matag kongregasyon naghimog listahan sa nanginahanglag tabang. Unya, ubos sa direksiyon sa Regional Building Committee, ang mga tem sa mga boluntaryo gipadala aron sa paghimog gikinahanglang pagpang-ayo. Sulod sa usa ka bulan human sa linog, nahuman ang trabaho.

Ang mga Saksi ni Jehova mitabang usab sa ilang dili-Saksi nga mga silingan. Pananglitan, ang mga Saksi miduaw sa mga ospital ug mga tawong namuyo sa mga tolda aron sa paghatag ug kahupayan. Nanagtag usab sila ug mga kopya sa artikulong “Kinaiyanhong mga Katalagman​—Pagtabang sa Imong Anak nga Makasagubang,” nga gipatik sa Hunyo 22, 1996 nga isyu sa Pagmata! Daghang tawo ang mapasalamaton sa pagdawat niining maong impormasyon ug nagsugod dayon pagbasa niana. Sa dihang nabuksan ang mga dalan, ang mga Saksi ni Jehova nagpadala ug mga trak sa mga suplay ngadto sa hilit nga mga dapit sa bukid nga grabeng naapektohan sa linog.

Kadtong nagtuon sa Bibliya nakaamgo nga dugay nang gitagna nga ang kataposang mga adlaw niining sistema sa mga butang pagatiman-an sa ‘mga linog sa lainlaing mga dapit.’ (Mateo 24:7) Apan ang Bibliya nagpasalig usab nga sa dili madugay, ilalom sa malinawong pagmando sa Gingharian sa Diyos, ang katawhan dili na magkinabuhi sa kahadlok sa kinaiyanhong mga katalagman. Nianang panahona ang yuta tinuod nga mahimong usa ka paraiso.​—Isaias 65:​17, 21, 23; Lucas 23:43.

[Footnote]

[Mga hulagway sa panid 26]

Ang mga Saksi ni Jehova nagpahigayon ug mga tigom samtang nagpuyo diha sa mga kampo

[Hulagway sa panid 27]

Daghang dalan ang nangaguba tungod sa linog

[Credit Line]

San Hong R-C Picture Company

[Picture Credit Line sa panid 25]

San Hong R-C Picture Company

[Picture Credit Line sa panid 27]

Seismogram sa mga panid 2, 25-7: Figure courtesy of the Berkeley Seismological Laboratory