Pagpaniid sa Kalibotan

Kinaulahiang Taho Bahin sa Kagutom sa Kalibotan

“Ang World Health Organization (WHO) nagbanabana nga duolan sa katunga sa populasyon sa tanang nasod​—adunahan ug kabos—​nag-antos sa lainlaing matang sa malnutrisyon,” nagtaho ang State of the World 2000. Gibanabana nga 1.2 ka bilyong tawo sa tibuok kalibotan ang nag-antos sa malnutrisyon. Dugang pa, pipila ka bilyon pang tawo ang gikaingon nga nag-antos sa ‘dili dayag nga kagutom,’ nga nagtumong niadtong kinsa morag husto sa kaon apan nagluya tungod sa kakulang sa gikinahanglang mga bitamina ug minerales. “Ang sayop nga ideya nagpadayon karong adlawa nga ang kagutom miresulta gumikan sa kanihit sa mga suplay sa pagkaon,” nag-ingon ang Worldwatch Institute, nga naghimog tinuig nga State of the World nga taho. “Ang tinuod mao nga ang kagutom miresulta tungod sa mga desisyon sa tawo . . . Kon kaha ang mga tawo adunay igoigong panginabuhi, kon unsay kahimtang nga gihatag sa kababayen-an, ug kon kaha ang gobyerno maoy responsable sa ilang katawhan​—kon kaha ang mga tawo adunay igong pagkaon o wala nagdepende ug dako niining mga butanga kay sa aktuwal nga gidaghanon sa pagkaon nga mabatonan diha sa usa ka nasod.”

Paghikog Didto sa Pransiya

“Trayenta porsiyento sa mga hamtong nga Pranses naghunahuna sa paghikog,” nagtaho ang mantalaang Le Monde. Sa mga tawong gipangutana niining unang surbi nga gihimo sukad bahin sa paghikog didto sa Pransiya, 13 porsiyento ang nag-ingon nga sila seryosong naghunahuna sa paghikog ug laing 17 porsiyento ang mitug-an nga sila medyo naghunahuna bahin niana. Apan, sumala pa ni Michel Debout, propesor sa forensic nga medisina sa ospital sa unibersidad sa Saint-Étienne, ang tinuod nga gidaghanon mas labaw pa kaayo, kay itago sa daghan ang maong mga hunahuna tungod kay sila mibating sad-an. Ang kadaghanan niadtong gisurbi nag-isip sa paghikog agig “buhat sa pagkadesperado” nga gipahinabo sa mga suliran sa katilingban inay kay sa mga kahimtang sa pamilya. Matag tuig, adunay 160,000 ka tawo nga misulay paghikog didto sa Pransiya ug duolan sa 12,000 ang namatay gumikan sa paghikog.

Pagpili ug Relihiyon Sumala sa Kon Unsay Gusto

Usa ka pagtuon nga gihimo sa tigsurbi nga si George Gallup, Jr., nagpakita nga ang kadaghanan sa mga tawo sa Tinipong Bansa nag-isip sa relihiyon ingong “inukay nga ensalada.” Inay kay sundon ang “tradisyonal nga mga sistema sa tinuohan, ang mga Amerikano [sa Norte] ‘mamili pag-ayo’ kon unsay buot nilang tuohan, nga kasagaran sagolon ang mga ideya gikan sa usa ka relihiyon o sagolon ang duha o daghan pang mga relihiyon aron mahimong usa ka personal nga sistema sa tinuohan,” nagtaho ang mantalaang National Post sa Canada. Ang pagtuon nagbutyag usab nga “adunay dayag nga kakulang sa kahibalo bahin sa Bibliya, sa paninugdang mga doktrina ug sa mga tradisyon sa kaugalingong relihiyon sa usa ka tawo” ug nga “kasagaran ang giangkong pagtuo maoy taphaw, nga ang mga tawo wala mahibalo kon unsay ilang gituohan o kon ngano,” nag-ingon ang mantalaan. Si Reginald Bibby, usa ka propesor sa sosyolohiya sa University of Lethbridge, sa Alberta, Canada, nag-ingon: “Ang kinabag-an nagpadayon sa paghunahunang nalangkit sila sa pangunang mga tradisyon sa Katoliko ug Protestante, apan namilig mga pagtulon-an, mga batasan, ug propesyonal nga mga serbisyo​—sama sa mga bawtismo, mga kasal ug paglubong.”

Kape ug mga Hilo

Sumala sa di pa dugayng panukiduki, tangtangon sa kape gikan sa tubig sa gripo ang “78 hangtod sa 90 porsiyento nga natunawng bug-at nga mga metal, sama sa tingga ug tumbaga tungod kay ang mga linugdang nga kape, nga may mga molekula nga walay karga o negatibo ug karga, mobutad sa bug-at nga mga metal nga positibo ug karga,” nagtaho ang mantalaang Australian. “Kon mas isog ang kape, mas daghang metal ang matangtang,” miingon ang kemiko labot sa kalikopan nga si Dr. Mike McLaughlin. Ang susamang mga eksperimento gihimo ginamit ang mga puyo sa tsa, apan bisan tuod matangtang sa tsa ang halos un-tersiya sa tingga, morag wala kaayo kiniy epekto sa tumbaga.

Paggamag Tawotawong Niyebe sa Igpapahulay?

Tungod sa kusog nga pag-ulan ug niyebe sa Israel sa miaging tingtugnaw, daghan ang misukna sa lokal nga Ortodoksong mga Hudiyo ug pipila ka lisod nga mga pangutana: Ang mga dula ba nga labaylabay ug bola nga niyebe tugotan sa Igpapahulay? Komosta ang paggamag tawotawong niyebe? Sumala sa buhatan sa mga balita nga IsraelWire, ang kanhing Israeli nga pangulong rabbi nga si Mordehai Eliyahu nakamugna na karon ug pipila ka giya alang niadtong mga magtutuo nga wala makaseguro kon unsay gitugot ug kon unsay wala itugot. Ang rabbi  misaysay nga ang paggamag tawotawong niyebe maoy “trabaho,” bisan kon kana maoy lingawlingaw lamang. Busa kining maong kalihokan nalakip sa mga gidili sa Igpapahulay. Ang dula nga labaylabay ug bola nga niyebe, sa laing bahin, dili trabaho ug busa gitugotan. Apan, dunay usa ka kondisyon. Ang tanang entrante kinahanglang magkasabot nga maglabaylabay, apan dili labayon ug mga bola nga niyebe ang mga lumalabay.

Ang mga Utok sa Hingkod Magpatunghag Bag-ong mga Selula sa Nerbiyos?

“Sulod sa kasiglohan, naandang gihunahuna nga ang mga tawo nahimugso uban sa tanang selula sa utok nga ilang mabatonan sa tibuok kinabuhi,” nag-ingon ang The New York Times. Bisan pag sukad niadtong 1965, ang mga eksperimento nga gihimo diha sa pipila ka mananap nagpaila nga ang ilang mga utok nagpatungha ug bag-ong mga selula sa nerbiyos, daghang neurologo nagtuo nga kini wala mahitabo sa mga tawo. Apan, sulod sa miaging dekada, ang ebidensiya nagkadaghan nga nagpaila nga ang utok nagpatungha gayod ug bag-ong mga selula sa nerbiyos ug nga hayan kini mismo padayong nagbag-obag-o. Sa miaging tuig ang mga tigdukiduki nakadiskobre nga ang bag-ong mga selula naporma diha sa usa ka bahin sa utok sa tawo nga nalangkit sa dili-magdugayng panumdoman. Ang pipila ka siyentipiko karon nagtuo nga “ang utok lagmit nag-ayom-ayom sa kaugalingon niini sa tanang panahon.”

Grabeng Tensiyon Gilangkit sa Pag-abuso sa Bata

“Ang mga babaye nga sa pisikal o seksuwal nga paagi giabusohan sa bata pa tingali mag-antos sa tibuok kinabuhi sa dili-normal nga reaksiyon sa tensiyon,” nagtaho ang The Dallas Morning News. Ang mga tigdukiduki sa Emory University sa Atlanta nagtandi sa gidaghanon sa hormone nga mamugna gumikan sa tensiyon ug sa gikusgon sa pinitik sa kasingkasing sa mga babaye nga giabusohan kaniadto ngadto nianang sa mga babaye nga wala maabusohi, samtang ang mga babaye nagbuhat ug buluhaton nga makahatag ug tensiyon. Kadtong giabusohan sa bata pa nagpakita ug taas kaayong mga sukod sa mga hormone gumikan sa tensiyon ug kusog nga mga pinitik sa kasingkasing tungod sa tensiyon. Ang mga tigdukiduki nanghinapos nga “mahimong adunay permanenteng biokemikal nga kabaldahan sa reaksiyon sa ilang mga lawas ug sa pagkontrolar niini sa tensiyon,” nag-ingon ang mantalaan.

Bug-at nga mga Gikabibang Bag

Ang usa ka pagtuon sa American Academy of Orthopedic Surgeons nagpakita nga adunay suod nga kalangkitan tali sa mga problema sa bukobuko ug abaga diha sa mga bata ug sa bug-at nga mga gikabibang bag sa pipila ka bata. Human sudli ang ilang mga gikabibang bag ug mga libro sa eskuylahan, mga pagkaon ug ilimnon, mga instrumento sa musika, ug mga sinina, ang ubang mga bata nagkabibag mga karga nga abot ug 18 kilos. Ang mga doktor sa bata nagpasidaan nga ang mga batang nagtungha sa elementarya mahimong makaagom sa grabeng mga problema sa bukobuko, lakip ang pagkabako, kon sila adlaw-adlawng nagkabiba nianang bug-at nga mga karga paingon sa eskuylahan. Ang pipila ka espesyalista nagsugyot sa mga prinsipal ug mga magtutudlo nga ang gibug-aton sa mga gikabibang bag sa estudyante kinahanglang dili mokapin sa 20 porsiyento sa gibug-aton sa lawas sa bata o nga ang mga gikabibang bag ikarga “sa may ligid nga guyoranan, ibakos sa mga hawak, ug hapinan pa gani ang bahin nga modapat sa bukobuko,” mitaho ang mantalaang Excelsior sa Mexico City.

Bino​—Tulo ka Siglo ang Edad

Duha ka botelya sa bino ang nadiskobrehan diha sa kagun-oban sa usa ka tinukod sa London nga nalumpag niadtong 1682, nagtaho ang The Times sa London. Ang sungsong sa usa ka botelya nadunot na, ug ang bino sa sulod nahimong suka; apan ang laing sungsong, nga gipahugtan sa alambre ug talo, wala matangtang. Diha sa usa ka linaing pagtilaw ug bino nga gipahigayon sa Museyo sa London, mitilaw ug diyutay ang mga eksperto sa bino nianang nag-edad nag daghang siglo nga ilimnon nga gikuha gikan sa botelya ginamit ang heringgilya. Sila mihinapos nga kini lagmit usa ka dry Madeira, ug sila miingon nga kini “natural, suwabe, makapainit sa lawas ug lami kaayo.”

Mga Suba sa Kalibotan Nameligro Pag-ayo

“Kapin sa katunga sa dagkong mga suba sa kalibotan ang naughan o nahugawan,” nagtaho ang mantalaang USA Today. Daghang suba ang “grabeng nahubsan ug nahugawan” gumikan sa sobrang paggamit ug sayop nga paggamit sa yuta ug tubig, nag-ingon ang World Commission on Water alang sa ika-21ng Siglo. Ang paghugaw niining kinaiyanhong mga kahinguhaan “nagpameligro sa kahimsog ug mga panginabuhi sa katawhan nga nagdepende niini alang sa irigasyon, imnonon ug gamitonon sa industriya nga tubig,” nag-ingon ang komisyon. Makaiikag, sa 500 ka dagkong mga suba sa tibuok kalibotan, ang duha sa “kinalimpiyohan” nga mga suba mao ang Amazon sa Amerika del Sur ug ang Congo sa Aprika. Ang hinungdan? “Kanang duha ka suba diyutay rag mga sentro sa industriya duol sa mga tampi niini,” matod sa taho.