Paghupot sa Pagtuo Samtang Gipiotan sa Diktador nga Pagmando

SUMALA SA GIASOY NI MICHAEL DASEVICH

“Didto sa Alemanya among pusilon ang mga Saksi ni Jehova. Nakita mo ba kanang pusila?” nangutana ang opisyal sa Gestapo samtang gitudlo niya ang pusil sa usa ka suok. “Ako makahimo sa pagbayoneta kanimo ug dili mobati sa pagkasad-an.”

Ako 15 anyos pa niadto sa miatubang ako sa maong panghulga panahon sa okupasyon sa Nazi sa akong yutang-natawhan sa 1942.

NATAWO ako sa Nobyembre 1926 sa usa ka gamayng balangay duol sa Stanislav (karon gitawag Ivano-Frankivs’k), sa bahin kaniadto sa Polandia. Panahon sa Gubat sa Kalibotan II, gikan sa Septiyembre 1939 hangtod Mayo 1945, ang among dapit giokupahan nga una sa Unyon Sobyet, dayon sa Alemanya sa taastaas nga panahon, ug sa kataposan sa mga Sobyet na usab. Human sa gubat kadto nahimong bahin sa Ukrainian Soviet Socialist Republic, ug sa dihang ang Unyon Sobyet nahanaw sa 1991, kana nahimong bahin sa Ukraine.

Ang akong Polakong amahan ug Belorussian nga inahan maoy mga membro sa Gregong Ortodoksong Iglesya. Apan niadto, sa 1939, duha ka babayeng sakop sa usa ka kongregasyon sa 30 ka Saksi ni Jehova sa haduol nga balangay sa Horyhliady nakapahimutang kanamo sa pulyetong Universal War Near. Nagbatbat kadto sa mga panghitabo nga akong nakitang nahitabo. Busa, sa dihang nangutana ang pulyeto, “Unsa ang tinuod nga hinungdang ang mga nasod nagadali sa pagpakiggubat?” gimatikdan ko pag-ayo ang binase-sa-Bibliya nga katin-awang gihatag niini.

Ang gubat dili mao lamang ang among suliran sa Ukraine. Dihay grabeng kagutmanan. Ang mga polisa sa Sobyet nga Primer Ministro nga si Joseph Stalin misangpot sa pinugos nga mga deportasyon ngadto sa Rusya. Ang pag-antos nga akong nasaksihan nagpahinabo nga gisusi ko pag-ayo ang Bibliya. Gihangyo ko ang usa ka Saksi sa Horyhliady sa pagtuon sa Bibliya uban nako.

Ang among balangay sa Odajiv maoy tabok sa Dniester River gikan sa Horyhliady, ug makadaghan sa usa ka semana, akong itabok ang usa ka gamayng baroto nianang subaa alang sa akong mga pagtuon sa Bibliya. Sa Agosto 1941, ang akong igsoong babaye nga si Anna ug ako nabawtismohan nianang subaa kauban sa duha pa.

Gisukitsukit sa Gestapo

Ang Alemang okupasyon nagsugod sa 1941, ug bisan pa sa nagpadayong hulga sa silot, wala kami mohunong sa among Kristohanong kalihokan. Sa pagkasunod tuig misugod ako sa pagpayunir, nga nagngadto-nganhi sakay sa usa ka bisikleta. Wala madugay human niadto nga ako nakaengkuwentro sa Alemang Gestapo nga gihisgotan sa introduksiyon. Mao kini ang nahitabo.

 Sa akong pagpauli gikan sa pagsangyaw usa ka adlaw, giduaw ko ang duha ka kaubang Kristohanon, usa ka inahan ug anak babaye. Ang bana sa anak babaye misupak sa among pagtuo ug ikag nga mahibalo kon hain niya makuha ang iyang literatura sa Bibliya. Niadtong adlawa ako nagdala dili lamang sa pipila ka literatura kondili mga taho usab bahin sa pagsangyaw sa isigka-Kristohanon. Nakit-an ako sa bana sa pagbiya ko sa balay.

“Hunong!” mihulbaw siya. Ako misakmit sa akong bag ug midagan.

“Hunong! Kawatan!” siya misinggit. Ang mga pahinante sa umahan naghunahuna nga may gikawat ako, mao nga gipugos nila ako sa pagpahunong. Gidala ako sa bana ngadto sa estasyon sa kapolisan, diin didto ang usa ka opisyal sa Gestapo.

Sa pagkakita sa literatura diha sa akong bag, ang opisyal misinggit sa Alemang pinulongan: “Rutherford! Rutherford!” Wala ako magkinahanglan ug maghuhubad sa pagdiskobre kon unsay nakapadaot sa iyang buot. Ang ngalan ni Joseph F. Rutherford, kinsa niadto mao ang presidente sa Watch Tower Bible and Tract Society, nakita diha sa panid nga anaa ang titulo sa mga basahong gipatik sa mga Saksi ni Jehova. Unya gibutangbutangan ako sa bana nga kono laki sa iyang asawa. Ang kapolisan ug ang opisyal sa Gestapo nakasabot nga kataw-anan kadto, sanglit ang iyang asawa edaran na nga mahimo nang akong inahan. Unya gisugdan nila ako pagsukna.

Buot nilang mahibaloan kon kinsa ako ug tagadiin ako ug, ilabina, kon diin ko makuha ang mga basahon. Apan wala ko sila tug-ani. Gisumbag nila ako sa pipila ka beses ug gibugalbugalan ako, nga human niadto gitrangkahan ako sa lawak sa silong. Gisukitsukit ako sa sunod nga tulo ka adlaw. Unya gidala ako sa opisina sa opisyal sa Gestapo, diin gihulga niya ako nga duslakon sa iyang bayoneta. Sa makadiyot wala ako masayod kon idayon niya pagbuhat ang iyang panghulga. Giduko ko ang akong ulo, ug misunod ang daw dugay kaayong kahilom. Unya sa kalit siya miingon: “Makalakaw ka na.”

Sumala sa imong makita, ang pagsangyaw niadtong panahona lisod gayod nga buluhaton alang kanamo, apan ingon man usab ang pagpahigayon sa among mga tigom. Gisaulog namo ang tinuig nga Memoryal sa pagkamatay ni Kristo sa Abril 19, 1943, nga gigamit ang duha ka kuwarto sa usa ka balay sa Horyhliady. (Lucas 22:19) Sa hapit na namong sugdan ang among tigom, dihay usa ka singgit nga nagsingabot ang mga polis sa balay. Ang pipila kanamo mitago sa hardin, apan ang akong igsoong babaye nga si Anna ug tulo ka laing babaye nangadto sa lawak sa silong. Nakaplagan sila didto sa mga polis ug giguyod silang tinagsa aron masukitsukit. Nasinati nila ang pagdagmal sa daghang oras, ug usa kanila nakaagom ug grabeng kadaot.

Nabag-o ang Talan-awon sa Kalibotan

Sa ting-init sa 1944, ang mga Aleman nanibog ug ang mga Sobyet namalik sa among dapit.  Ingong mga alagad ni Jehova, gisunod namo ang samang mga prinsipyo sa Bibliya nga gisunod namo sa kinabuhi samtang nailalom sa okupasyon sa Nazi. Midumili kami sa pagpakigbahin sa militaryo o politikanhon nga kalihokan. Ang among pagkamaunongon sa mga prinsipyo sa Bibliya sa wala madugay nabutang sa pagsulay.​—Isaias 2:​4; Mateo 26:​52; Juan 17:14.

Sa pipila lang ka adlaw, ang mga Sobyet nagsugod sa pagpanguha sa tanang batan-ong lalaki alang sa serbisyo militar. Nga mas nakapalisod sa kahimtang, ang mga Sobyet dili mao lamang ang nangitag mga magsundalo. Gisiksik sa Ukrainianong mga gerilya ang dapit alang sa batan-ong mga lalaki, nga gidala nila sa lasang aron mabansay ingong mga manggugubat. Busa kaming mga Saksi nabutang sa lisod nga posisyon nga kinahanglang magpamatuod sa among neyutralidad sa duha ka magkaatbang nga mga partido​—ang mga Sobyet ug ang mga gerilya.

Kining duha ka pundok nagsangka sa among balangay mismo, nga nabilin ang duha ka gerilyang namatay sa dalan sa gawas sa among balay. Ang Sobyet nga mga awtoridad mianha sa among balay aron pagsusi kon nakaila ba kami sa mga namatay. Ang opisyales nga miadto mihukom nga ikuyog ako ug ipalista ako sa ilang kasundalohan, nga nagpormag usa ka rehimento sa Polakong mga sundalo. Tungod kay ako Polako ug kagikan, ipalista nila ako niana.

Ako, uban sa upat pa ka laing Saksi, midumili nga magsundalo, mao nga gidala kami sakay sa tren ngadto sa Dnipropetrovs’k, usa ka siyudad nga mga 700 kilometros pasilangan. Didto, human isaysay nga dili kami makaalagad sa militar tungod sa among binase-sa-Bibliyang mga pagtuo, kami gibilanggo samtang giandam ang mga sumbong batok kanamo. Sa pag-atubang namo sa korte, among nasayrang ang sibilyan nga imbestigador maoy Hudiyo. Sa among depensa, nga niana namatig maayo ang imbestigador, among gisaysay ang among mga tinuohan. Gihisgotan namo ang mga butang nga nasayran namong makapaikag kaniya, lakip ang pagkadinaogdaog sa mga Israelinhon ug ilang pagkaluwas gikan sa Ehipto pinaagi ni Moises.

Sulod sa mga bulan nga milabay una ang korte makapakanaog ug sentensiya kanamo, gibutang kami sa usa ka atob nga kauban sa mga 25 ka laing binilanggo. Sa nasayran nilang kami midumili sa pag-anib sa kasundalohan, sila mipatugbaw: “Kamo maoy among mga igsoon!” Ugaling, sa wala madugay among nadiskobrehang sila dili mga Saksi kondili mga Baptist. Sila masinugtanong mianib sa kasundalohan, apan gidakop sila sa midumili sila sa pagpas-an ug armas.

Sa Mayo 1945, samtang gibilanggo pa sa Dnipropetrovs’k, nahipugwat kami sa tungang gabii tungod sa mga buto sa pusil ug singgit nga naggikan sa mga baraks ug sa kadalanan sa gawas. Nahibulong kami kon kadto rayot, panagbugno, o selebrasyon. Sa pagkabuntag panahon sa pamahaw, among nadungog ang balita gikan sa barberya: Natapos na ang gubat! Wala madugay human niadto, gipahibalo sa korte ang among mga sentensiya. Ang samang sentensiya gihatag sa mga Baptist ug kanamo​—napulo ka tuig sulod sa mga kampong bilanggoan.

Kampong Bilanggoan sa Rusya

Kaming lima ka Saksi gipadala ngadto sa usa ka kampong bilanggoan sa Rusya. Human sa duha ka semanang biyahe sa tren, sa kataposan nanganaog kami sa Sukhobezvodnoje, mga 400 kilometros silangan sa Moscow. Ang Sukhobezvodnoje mao ang administratibong sentro sa 32 ka kampo sa pinugos nga pagtrabaho nga nag-ubay sa riles sa tren. Ang matag kampo nasudlan ug libolibong binilanggo. Human sa unom ka bulan sa Sukhobezvodnoje, ako gipadala ngadto sa Kampo Num. 18. Ang kadaghanang binilanggo didto maoy mga kriminal o politikanhong mga tagsala.

Gipatrabaho kami sa mga awtoridad sa pagpamutol  ug mga kahoy, nga lisod kaayong tahas. Usahay kinahanglang moubog kami sa tagahawak nga niyebe, magputol sa mga kahoy pinaagig gabas, ug unya magguyod sa mga troso agi sa niyebe. Kausa sa usa ka semana, sa Dominggo human sa pamahaw, ako may higayon sa paghisgot ug butang nga Biblikanhon uban sa upat ka laing Saksi sa kampo. Kadto mao ang among mga tigom. Gisaulog usab namo ang Memoryal, nga naghimo niana diha sa balay-kaligoan usa ka tuig niadto. Migamit kamig duga sa blackberry tungod kay wala kamiy bino nga magamit ingong emblema sa dugo ni Jesus.

Ang pagbati sa pag-inusara dili maantos. Gipahayag ko ang sulod sa akong kasingkasing ngadto kang Jehova, kinsa nagpalig-on kanako sama nga iyang gipalig-on si Elias sa dihang ang manalagna nabug-atan sa susamang mga pagbati. (1 Hari 19:​14, 18) Gitabangan ako sa Diyos sa pagsabot nga kami wala mag-inusara. Siya gayod usa ka di-mabalhinon, malig-ong sandiganan sa akong kinabuhi, bisan ilalom nianang lisod nga mga kahimtang.

Ang ubang mga kampo duol sa Sukhobezvodnoje matag usa nasudlan sa pipila ka Saksi, ug kami nakapadayon sa pagkontak kanila matag karon ug unya pinaagi sa usa ka Saksi kansang trabaho nagtugot kaniya sa pagbisita sa tanang kampo. Nagsilbi siyang usa ka tigpataliwala, nga nagyuhot ug literatura pasulod ug pagawas sa mga kampo. Kadto nakapaarang kanamo sa pagpakig-ambit sa pipila ra ka basahong among nabatonan. Pagkamakapadasig gayod kadto!

Balik sa Ukraine

Pinaagi sa usa ka amnestiya nga gipahibalo sa Estado, ang akong sentensiya gikunhoran gikan sa napulo ka tuig ngadto sa lima. Busa, sa Abril 1950, ako nakapauli sa akong kaugalingong kongregasyon sa Horyhliady. Ang among buluhaton sa Ukraine gidili pa, ug dagko ang mga risgo sa pagpakigbahin sa ministeryo. Apan dagko usab ang mga balos.

Wala madugay sa akong paghibalik, nakigsulti ako sa usa ka tawong ginganlag Kozak, kinsa nagpuyo sa Zhabokruky, usa ka balangay nga mga 20 kilometros gikan sa akong balay. Gisukna ko siya kon sa unsang paagi nabuhi siya ug ang iyang pamilya. Nasayod ako nga ang mga trabahante sa kooperatibong mga uma nga gidumala sa gobyerno mabalak-on kon unsaon pagtagana sa mga kinahanglanon sa kinabuhi, busa nahibalo ako nga ang maong pangutana maoy usa ka maayong paagi sa pagsugod sa kabildohay. Gisaysay ko nga gitagna sa Bibliya ang mga kanihit sa pagkaon ug mga gubat alang sa atong panahon. (Mateo 24:​3-14) Buot niyang mahibalo ug dugang pa. Busa giduaw ko siya pag-usab. Sa sunodsunod nga semana gibaktas ko ang 40 kilometros o labaw pa ngadto-nganhi sa Zhabokruky aron sa pagtuon sa Bibliya uban sa pamilyang Kozak. Ang mga risgo, nga dili na hisgotan ang dakong panahong nalangkit, nahikalimtan sa dihang ang mga Kozak nabawtismohan sa Agosto 1950.

Bag-o pang nabawtismohan ang mga Kozak sa dihang gihinginlan sila uban sa libolibong laing mga Saksi. Kini sila gitigom sa kalit sa armadong mga sundalo sayo sa Abril 1951 ug​—nga walay husay o bista​—gihinginlan ngadto sa Siberia. Didto ang mga Kozak ug daghan pa sa akong ubang mga higala napugos sa paghimo sa ilang bag-ong puy-anan. *

Sa 15 ka pamilyang mga Saksi sa Horyhliady, 4 lamang ang gidestiyero. Hinunoa, sa ubang mga kongregasyon, labi pang daghang Saksi ang gidestiyero. Giunsa paghikay ang maong dinaghan nga mga pagdestiyero? Aw, ang mga awtoridad adunay mga listahan sa mga Saksi ug sa ingon nakatigom sa daghan kanila sumala sa gusto nila. Mopatim-aw nga ang mga listahan nahipos sa 1950, sa dihang nabilanggo pa ako sa Rusya,  mao nga ang akong ngalan wala diha. Usa ka bulan nga sayosayo, sa Marso 1951, naminyo ako kang Fenia, usa ka maunongong alagad ni Jehova. Ang pamilya ni Fenia tanan gidestiyero, apan nakaikyas siya sa samang dulnganan tungod kay siya naminyo kanako ug sa maong higayon nagdala sa akong ngalan, nga wala didto sa listahan.

Lisod nga mga Pagsulay sa Pagtuo

Human sa mga pagdestiyero, kaming didto pa sa kaugalingong dapit kinahanglang mag-organisar na usab sa buluhaton. Gipaatiman kanako ang mga kongregasyon sa duol nga rehiyon sa Ivano-Frankivs’k, diin, bisan human sa mga pagdestiyero, may mga 30 pa ka Saksi nga nabilin sa matag usa sa 15 ka kongregasyon. Ingong nagkinaugalingon-pagpanarbaho nga panday, ako may mauyonon nga eskedyul, mao nga ako nakigtagbo nga sekreto sa mga igsoong lalaki gikan sa matag kongregasyon kas-a sa usa ka bulan.

Kasagarang nagtagbo kami sa magabii sa usa ka sementeryo diin nakapaneguro kami nga kamikami lamang. Ang pangunang hisgotan mao ang pagtino nga ang tanang kongregasyon adunay pipila ka literatura sa Bibliya. Panagsa makadawat kamig bag-ong magasing Bantayanang Torre sa Polako o Romaniano ug hubaron kana ngadto sa Ukrainiano. Ugaling lang, ang mga awtoridad kanunayng nagbantay kanamo, nga naninguha sa pagpangita ug paglaglag sa among karaang mga makinang tigkopya.

Apan ang among kinadak-ang suliran mao nga kami nabulag gikan sa among Kristohanong mga igsoon sa ubang mga yuta, lakip kadtong atua sa Brooklyn, New York, kinsa maoy nanguna sa among Kristohanong kalihokan. Ang resulta mao nga ang among mga kongregasyon kanunayng gisakit sa kawalay-panaghiusa, mga hungihong, ug intriga. Ang pipila ka Saksi mibiya sa organisasyon ug nagpormag mga masupakong pundok. Ang bakak ug negatibong mga estorya milapnag pa mahitungod niadtong nanguna sa Brooklyn.

Busa, nadiskobrehan sa daghan kanamo nga ang among labing lisod nga mga pagsulay sa pagtuo mao ang resulta dili sa paglutos sa mga magsusupak kondili sa mga panagbangi sulod sa mga kongregasyon. Bisan pag ang pipila mipalabi nga dili na makig-uban kanamo sa pagsimba, among nasayran nga hinungdanon ang pagpangupot sa organisasyon ug paghulat nga husayon ni Jehova ang mga butang. Ikalipay, ang kinabag-an sa mga Saksi sa among dapit naghimo gayod niana. Malipay usab ako sa pag-ingon nga daghan niadtong mibiya sa organisasyon nakaila sa ilang sayop ug sa ulahi mibalik aron makig-uban kanamo sa pag-alagad kang Jehova.

Bisan nianang lisod nga kapanahonan sa pagkanalain, kami nagpabiling puliki sa publikong ministeryo ug tugob nga gipanalanginan. Ug pagkatalagsaong mga balos ang among nakita! Matag higayon nga ako karon motambong sa among Pagtuon sa Libro sa Kongregasyon, mahinumdom ako sa mga panalangin ni Jehova. Matag usa sa 20 o kapin pa sa among grupo sa pagtuon natabangan sa pagkat-on sa kamatuoran pinaagi sa mga membro sa akong pamilya.

Namatay na ang akong mga ginikanan ug igsoong si Anna, nga nagpabiling matinumanon kang Jehova. Si Fenia ug ako aktibo gihapon kutob sa mahimo sa pag-alagad kang Jehova. Tinuod nga milupad ang panahon. Sulod sa miaging 30 ka tuig, ang mga Saksi ni Jehova sa Ukraine nakasinatig kulbahinam nga mga panghitabo nga imposibleng iasoy niining mubong sugilanon. Apan kontento ako nga maghinumdom sa daghan kong katuigan sa pag-alagad kang Jehova, masaligon nga siya magpabiling akong malig-ong haligi ug tukod, kay siya nag-ingon bahin sa iyang kaugalingon: “Ako si Jehova; ako wala mausab.”​—Malaquias 3:6.

[Footnote]

[Blurb sa panid 21]

Buot nilang mahibaloan kon kinsa ako ug tagadiin ako ug, ilabina, kon diin ko makuha ang mga basahon. Apan wala ko sila tug-ani

[Blurb sa panid 22]

Ang pagbati sa pag-inusara dili maantos. Gipahayag ko ang sulod sa akong kasingkasing ngadto kang Jehova, kinsa nagpalig-on kanako

[Hulagway sa panid 20]

Si Fenia ug ako sa 1952

[Hulagway sa panid 23]

Uban ni Fenia karong adlawa