Pagsusi sa Kapuli nga mga Terapiya

“Ang pagsugod ug propesyonal nga pagbayloayg mga ideya tali sa mga doktor ug sa mga mananambal nga mogamit sa kapuli nga pagpanambal mahinungdanon kaayo alang sa mas maayong pag-atiman sa panglawas sa mga pasyenteng mopili sa kapuli nga mga terapiya.”

KANANG pahayaga napatik sa The Journal of the American Medical Association (JAMA) sa isyu niini nga Nobyembre 11, 1998. Ang artikulo nag-ingon: “Madahom nga modako ang maong panginahanglan [sa pagbayloayg mga ideya] tungod sa paggamit sa kapuli nga mga terapiya, ilabina sa dihang ang mga sistema sa insyurans sa panglawas maglakip sa maong mga terapiya diha sa mga benepisyo nga ilang ginatanyag.”

Daghan ug daghang pasyente nagagamit sa kapuli nga mga terapiya samtang nagapahimulos sa mas naandang mga matang sa pagtambal. Bisan pa niana, ang pipila mapakyas sa pagpahibalo sa ilang doktor bahin sa ilang ginahimo. Busa, ang Tufts University Health & Nutrition Letter sa Abril 2000 miagda: “Ikaw kinahanglang molihok alang sa labaw nimong kaayohan pinaagi sa pagkooperar uban sa imong doktor inay kay sa pagkinaugalingon.” Midugang kini: “Kon mouyon siya o dili sa imong pamaagi, sa gihapon ikaw ang makabenepisyo  pinaagi sa pagpakig-ambit sa impormasyon.”

Kini gipahayag tungod sa posibleng mga risgo sa panglawas kon isagol ang tinong mga tambal nga tanom uban sa naandang mga terapiya. Kay nahibalo nga ang pipila sa ilang mga pasyente nagapili sa kapuli nga mga terapiya, daghang doktor naningkamot nga ang ilang kaugalingong mga opinyon sa pag-atiman sa panglawas dili mopugong kanila sa pagkooperar sa kapuli nga mga terapista sa kaayohan sa pasyente.

Aron kahatagan ug ideya ang among mga magbabasa bahin sa kapuli nga mga terapiya nga gigamit karon sa nagkadaghang tawo diha sa daghang nasod, among ginahatag ang mubong kabatbatan sa pipila kanila. Ugaling lang, palihog timan-i nga ang Pagmata! wala magduso sa bisan hain niini o sa ubang matang sa medikal nga pagtambal.

Mga Tambal nga Tanom

Kining mga tambala tingali mao ang labing kasagarang matang sa kapuli nga pagpanambal. Bisan pa sa paggamit ug mga tanom sa pagpanambal latas sa kasiglohan, diyutay rang espisye sa tanom ang gitun-an pag-ayo sa mga siyentipiko. Mas diyutay pang tanom ug ilang mga duga ang natun-an sa bug-os gayod nga ang impormasyon bahin sa ilang pagkaluwas ug pagkaepektibo mabatonan. Ang kinabag-ang impormasyon bahin sa mga tambal nga tanom gibase sa kasinatian gikan sa paggamit niana nila latas sa kasaysayan.

Hinunoa, sa bag-o pang katuigan, may ubay-ubayng siyentipikanhong mga pagtuon nga nagpakita sa pagkamapuslanon sa tinong mga tanom sa pagtambal sa mga sakit sama sa dili-grabeng depresyon, pagkalimtanon tungod sa pagkatigulang, ug mga simtoma sa dili-kuyaw nga paghubag sa prostate. Ang usa ka tanom nga gitun-an mao ang black cohosh, nga usahay nailhan nga black snakeroot, bugbane, o rattleroot. Gilaga sa mga Amerikanong Indian ang gamot ug gigamit kana labot sa mga suliran sa pagregla ug pagpanganak. Sumala sa Harvard Women’s Health Watch sa Abril 2000, ang bag-ong mga pagtuon nagpaila nga ang subay-sa-lagda nga Alemang komersiyal nga duga sa black cohosh mahimong epektibo “sa paghupay sa mga simtoma sa menopos.”

Mopatim-aw nga ang dakong panginahanglan nianang kinaiyanhong mga tambal gipasukad sa pagtuo nga mas luwas sila kay sa sintetikong mga droga. Bisan pag kini tingali kasagarang tinuod, ang pipila ka tanom nalangkit sa daotang mga epekto, ilabina kon gamiton sila nga ikombinar sa ubang mga tambal. Pananglitan, ang usa ka popular nga tanom nga gipasiugda ingon  nga kinaiyanhong tambal sa sip-on ug makapaniwang nga produkto makapataas sa presyon sa dugo ug makapakusog sa pinitik sa kasingkasing.

Adunay mga tanom usab nga mopakusog sa agas sa dugo sa usa ka pasyente. Kon kining mga tanoma gamiton nga gisagol sa mga medisinang “makapalasaw sa dugo,” basin moresulta ang peligrosong mga suliran. Ang mga tawo nga may tagdugayng mga sakit, sama sa diabetes o taas nga presyon sa dugo, o kadtong nagatomar ug ubang mga tambal angayng mag-amping bahin sa paggamit ug mga tambal nga tanom.​—Tan-awa ang nagaubang kahon.

Ang laing gikabalak-an may kalabotan sa mga tambal nga tanom mao ang kakulang sa kasegurohan sa way-pagkausab nga kalidad sa ilang produksiyon. Sa bag-ong katuigan may mga taho bahin sa mga produktong nasagolan sa mga metal nga makahilo ug sa ubang mga hugaw. Dugang pa, ang pipila ka tambal nga gikan sa tanom nasayrang may gamay ra o walay mga ingrediente nga gisulat diha sa lebel. Kining maong mga pananglitan nagpasiugda nga kinahanglang mopalit ug mga tambal nga gikan sa tanom, ug ubang mga produkto para sa maayong panglawas, gikan sa maayog-dungog ug kasaligang mga tinubdan.

Mga Suplemento sa Pagkaon

Ang mga suplemento sa pagkaon, sama sa mga bitamina ug minerales, gitahong nakatabang sa  pagsagang ug pagtambal sa ubay-ubayng mga suliran sa panglawas, lakip ang anemia ug osteoporosis​—ug bisan sa pagsagang sa pipila ka depekto nga dala sa pagkatawo. Ang gisugyot-sa-gobyerno nga matag-adlawng mga dosis sa mga bitamina ug minerales giisip nga may pagkaluwas ug mapuslanon.

Sa laing bahin, ang labihan ka dagkong mga dosis nga gipasiugda alang sa pagtambal sa pipila ka sakit mahimong peligroso sa panglawas. Sila lagmit makabalda sa pagsuhop o sa kalihokan sa ubang mga sustansiya ug makapahinabo usab ug seryoso kaayong mga epekto. Ang maong posibilidad, ingon man ang kawalay igong ebidensiya nga nagapaluyo sa paggamit sa mga mega-bitamina, dili angayng dili tagdon.

“Homeopathy”

Ang homeopathy naugmad sa katuigang 1700 ingon nga mas maluloton, mas lumo nga matang sa pagtambal kay sa popular nga gigamit niadtong panahona. Ang homeopathy gipasukad sa prinsipyo nga “ang sama makaayo sa sama” ug sa kinadiyutayang-dosis nga teoriya. Ang homeopathic nga mga tambal gigama pinaagi sa sublisubling pagpalasaw sa usa ka substansiya nga makaayo​—usahay, pagpalasaw kaayo niini nga wala nay mahibilin nga bisan usa ka molekula sa orihinal nga materyal.

Bisan pa niana, sa gitandi uban sa paggamit ug placebo, ang homeopathic nga mga tambal nadiskobrehang may epekto sa pagtambal sa mga sakit sama sa hubak, mga alerdyi, ug suka-kalibang sa bata. Ang homeopathic nga mga produkto giisip nga walay kuyaw, sanglit kini sila lasaw na kaayo. Usa ka artikulong gipatik sa Marso 4, 1998, isyu sa JAMA miingon: “Alang sa daghang pasyente nga nagaantos sa tagdugayng mga sakit nga kulang sa tinong pagdayagnos, ang homeopathy basin mahinungdanon ug mapuslanong kapuli nga pagtambal. Kon gamiton sulod sa mga limitasyon niini, ang homeopathy makatimbang sa modernong pagpanambal ingong, ‘laing instrumento sa sudlanan.’” Bisan pa niana, diha sa mga emerhensiya nga ang kinabuhi lagmit nameligro, tingali mas maalamon nga gamiton ang mas naandang medikal nga mga pagtambal.

“Chiropractic”

Adunay ubay-ubayng kapuli nga mga terapiya nga nagagamit sa paghilot sa lawas pinaagig kamot o makina. Ang chiropractic nahiapil sa kapuli nga mga pagtambal nga sagad kaayong gigamit, ilabina sa Tinipong Bansa. Kini gibase sa ideya nga ang pagkaayo matabangan sa dihang ang nalisa nga taludtod matul-id. Kini ang hinungdan nga ang mga kiropraktor mag-espesyalisar sa paghilot sa taludtod aron mapasibo ang taludtod sa ilang mga pasyente.

Ang naandang pagpanambal dili kanunayng makahupay sa kangulngol sa dapit sa dapidapi. Sa laing bahin, ang pipila ka pasyente nga nahilot sa kiropraktor nagtaho ug dakong kahupayan. Ang ebidensiya nga nagapaluyo sa paghilot sa kiropraktor alang sa mga sakit gawas sa panakit maoy nihit.

Makahuloganon, diyutay ra ang mga kaso sa daotang mga epekto sa paghilot pinaagig batid nga kiropraktor. Apan, sa samang panahon,  angayng mahibalo ang usa ka tawo nga ang paghilot sa liog nalangkit sa risgo sa seryosong mga komplikasyon, lakip ang estrok ug paralisis. Aron makunhoran ang risgo sa mga komplikasyon, girekomendar sa pipila ka eksperto nga ang usa ka tawo bug-os magpasusi aron pagtino kon ang usa ka tinong estilo sa paghilot dili peligroso alang niya.

Masahe

Ang mga kaayohan sa masahe dugay nang giila sa halos tanang kultura. Ang paggamit niini gitaho gani diha sa Bibliya. (Ester 2:12) “Ang mga teknik sa pagmasahe may dakong bahin sa naandang pagpanambal sa Insek ug sa Indian,” matod sa British Medical Journal (BMJ) sa Nobyembre 6, 1999. “Ang Uropanhong masahe nahikay sa sinugdan sa ika-19ng siglo ni Per Henrik Ling, kinsa maoy nag-ugmad sa nailhan sa pagkakaron nga Swekong masahe.”

Ang masahe gituohan nga makaparelaks sa kaunoran, makapauswag sa sirkulasyon sa dugo, ug makawagtang sa mga hilo nga natigom diha sa mga tisyu. Ang mga doktor karon mosugyot ug masahe alang sa mga sakit sama sa panakit sa bukobuko, mga labad sa ulo, ug mga suliran sa paghilis. Ang kadaghanang tawo nga namasahe nagkomento nga maayo kaayo ang ilang gibati tungod niini. Sumala ni Dr. Sandra McLanahan, “otsenta porsiyento sa sakit nalangkit sa kapit-osan, ug ang masahe mopakunhod sa kapit-osan.”

“Ang kadaghanang teknik sa pagmasahe adunay menos nga risgo sa daotang mga epekto,” mitaho ang BMJ. “Ang mga simtoma nga maghimo sa masahe nga dili angay kasagarang gipasukad sa sentido komon (pananglitan, paglikay nga mabagnod ang mga paso o pagmasahe sa bukton o bitiis nga may nanibuok nga dugo sa ugat) . . . Walay ebidensiya nga ang pagmasahe sa mga pasyenteng may kanser mas makapalapnag sa kanser.”

“Sa dihang ang masahe mas mauso, ang mga parokyano nagakahimong mas mabalak-on sa mga kredensiyal sa usa ka masahista, ug kinahanglan gayod,” matod ni E. Houston LeBrun, miaging presidente sa American Massage Therapy Association. Ang BMJ mitambag nga aron malikayan ang kagawiang dili angay sa propesyon, “ang mga pasyente angayng magtino nga ang mga masahista rehistrado sa nahiangayng tigkontrol nga ahensiya.” Ang usa ka taho sa miaging tuig nagpadayag nga ang mga terapista maoy lisensiyado diha sa 28 ka estado sa Tinipong Bansa.

“Acupuncture”

Ang acupuncture maoy usa ka teknik sa pagtambal nga napopular kaayo sa tibuok kalibotan. Bisan tuod ang terminong “acupuncture” naglakip sa daghang nagkalainlaing mga teknik, kasagarang  naglangkit kini sa paggamit ug pinong mga dagom nga itusok sa tinong mga bahin sa lawas aron makab-ot ang reaksiyong makapaayo. Ang panukiduki sa miaging ubay-ubayng dekada nagpaila nga ang acupuncture mahimong mosaler sa pipila ka kaso tungod sa pagpagawas ug mga neurochemical, sama sa mga endorphin, nga makatabang sa paghupay sa panakit ug paghubag.

Gipaila sa pipila ka panukiduki nga ang acupuncture mahimong epektibo sa pagtambal sa ubay-ubayng sakit ug kini walay-kuyaw nga kapuli sa pag-anestesiya. Ang World Health Organization nag-ila sa paggamit sa acupuncture diha sa pagtambal sa 104 ka sakit. Ug ang usa ka komite nga gipili sa U.S. National Institutes of Health naghisgot sa ebidensiya nga ang acupuncture maoy dinawat nga terapiya diha sa pagtambal sa human-operasyon nga sakit, panakit sa kaunoran, mga sakit sa pagregla, ug pagkakasukaon ug pagsuka nga resulta sa kemoterapiya o pagmabdos.

Bisan pag talagsa ra ang daotang mga epekto sa acupuncture, ang mga indibiduwal mahimong makasinatig kahapdos, paminhod, o kagilok. Ang tukmang pag-esterilisar sa mga dagom o paggamit sa ilabay-human-magamit nga mga dagom makapamenos sa risgo sa impeksiyon. Daghang tig-acupuncture walay medikal nga mga kahanas nga gikinahanglan aron sa paghimog hustong pagdayagnos o sa pagrekomendar ug ubang mas nahiangayng mga terapiya. Dili maalamon nga dili tagdon ang maong kakulang sa mga kahanas sa pagdayagnos, ilabina kon pilion ang acupuncture aron makatabang sa paghupay sa mga simtoma sa tagdugay nga mga sakit.

Daghan ang Kapilian

Ang nahaunang impormasyon mohatag lamang ug sampol sa daghang terapiya nga kasagarang gigamit karon ingon nga kapuli diha sa pipila ka dapit. Sa umaabot ang pipila niini kanila, ingon man ang ubang wala hisgoti dinhi, basin maisip nga naandan na, sama nga sila giisip nang ingon sa pipila ka bahin sa kalibotan. Ang uban, siyempre, basin mosangpot nga wala na gamita o dili na tinamod.

Ikasubo, ang kaul-ol ug sakit bahin pa kaayo sa kasinatian sa tawo, sumala sa tukmang ginaingon sa Bibliya: ‘Kita nahibalo nga ang tibuok kalalangan nagpadayon pag-agulo sa tingob ug anaa sa kasakit sa tingob hangtod karon.’ (Roma 8:22) Pagadahomon lamang nga mangitag kahupayan ang mga tawo. Apan asa man kita mahimong modangop? Palihog tagda ang pipila ka pahayag nga basin makatabang kanimo sa imong pagpilig medikal nga pagtambal.

[Kahon/Hulagway sa panid 8]

Pagsagol sa mga Tambal nga Tanom ug mga Medisina—UNSA ANG MGA RISGO?

Sa masubsob ang publiko ginapasidan-an batok sa pagtomar ug pipila ka giresetang mga droga nga isagol o tomaron uban sa alkoholikong mga ilimnon. May kapeligrohan ba usab ang paggamit sa linaing mga tambal nga tanom uban sa mga medisinang gireseta? Unsa ka kasagaran kanang batasana?

Ang usa ka artikulo diha sa The Journal of the American Medical Association naghisgot bahin sa “dungan nga paggamit sa mga medisinang gireseta uban sa mga tambal nga tanom.” Miingon kini: “Taliwala sa 44% sa mga tawong hamtong nga miingon nga regular silang nagatomar ug mga medisinang gireseta, duolag 1 (18.4%) sa 5 mitaho sa dungan nga paggamit sa labing menos 1 ka produkto sa tanom, taas-ug-dosis nga bitamina, o ang duha.” Hinungdanon nga masayran ang posibleng mga kapeligrohan sa maong batasan.

Kadtong nagagamit ug pipila ka produkto sa tanom angayng mabalaka usab sa dihang magpailalom sa usa ka operasyon nga nagkinahanglag anestesya. Si Dr. John Neeld, presidente sa American Society of Anesthesiologists, misaysay: “Adunay mga taho sa personal nga mga kasinatian nga ang pipila ka popular nga mga tambal nga tanom, lakip ang ginseng ug St. John’s wort, makapahinabog mga kausaban sa presyon sa dugo. Kana makuyaw kaayo panahon sa pag-anestesya.”

Kining doktora midugang: “Ang uban, sama sa ginkgo biloba, luy-a ug feverfew, makabalda sa pagtibuok sa dugo, usa ka linaing kapeligrohan panahon sa epidural anesthesia​—kon adunay paghinugo duol sa taludtod, makapahinabo kinig paralisis. Ang St. John’s wort makapasamot usab sa mga epekto sa pipila ka narkotiko o pang-anestesya nga mga droga.”

Tin-aw, hinungdanon ang pagkahibalo sa lagmit nga kapeligrohan sa sagol nga paggamit sa pipila ka tambal nga tanom ug mga medisina. Ang mga mabdos ug nagpasusong mga babaye kinahanglang mahibalo ilabina sa posibleng kadaot nga mahimong maagoman sa ilang anak ingong resulta sa pagsagol sa pipila ka tambal nga tanom ug mga medisina. Busa, ang mga pasyente gidasig nga ipakighisgot sa ilang mga tig-alima sa panglawas kon unsang mga tambala ang ilang ginatomar, kon kini kapuli o dili.

[Mga hulagway sa panid 7]

Ang pipila ka tanom nahimong mapuslanon sa pagtambal sa mga suliran sa panglawas

Black cohosh

Saint-John’s-wort

[Credit Line]

© Bill Johnson/Visuals Unlimited

[Hulagway sa panid 7]

Alang sa labing maayong mga resulta, ang mga pasyente ug ang mga propesyonal nga nagaatiman sa panglawas kinahanglang magtinabangay