Ang Madanihong Kolor sa Koryo Celadon

TINAMPO SA MAGSUSULAT SA PAGMATA! SA KOREA

USA ka bahandi ang nakaplagan niadtong 1995 diha sa Truman Library sa Missouri, T.B.A. Unsa man kadto? Usa ka gamayng sudlanag tubig nga seramikong botelya nga adunay bulak nga disenyo ug luto-ug-kolor nga bildo. Bisan kon 23 sentimetros lamang ang gitas-on, ang botelya gipresyohan ug mga $3,000,000. Kini maoy pananglitan sa kulonong sudlanan sa Korea nga nailhan ingong Koryo celadon, ug kini gihatag ngadto kang kanhi Presidente Harry Truman sa T.B. niadtong 1946 pinaagi sa gobyerno sa Korea.

Unsay naghimo sa Koryo celadon nga bililhon kaayo? Ug unsay nagpalahi niini gikan sa ubang mga seramiko?

Usa ka Talagsaong Pamaagi

Ang ngalang “Koryo celadon” nagtumong sa usa ka talagsaong matang sa seramiko nga unang gigama panahon sa kasaysayan sa Korea nga nailhan ingong ang panahon sa Koryo (918-1392 K.P.). * Ang Koreanong pulong alang sa celadon, ch’ongja, nagpasabot ug kolor-asul nga porselana. Ang mga Insek nianang panahona nagpili sa celadon alang sa pagdayeg, nga naggamit nianang mga ekspresyon sama sa “labing maayo ilalom sa langit.” Ang luto, magilakong asul-berde nga bildo sa Koryo celadon mao ang naghimo niining linain kaayo.

Ang madanihon nga pughawong asul-berde nga kolor maoy resulta sa pagkombinar sa mga kolor sa yutang-kulonon ug sa bildo. Mahimo kini pinaagi sa pagdangka sa matag piraso sa makaduha ka beses. Ang Koreanong magsusulat sa kasaysayan sa arte nga si Yang-Mo Chung nagsaysay nga niini nga proseso ang sudlanan giporma gikan sa yutang-kulonon nga may sambog nga puthaw. Primero, idangka kini diha sa 700 ngadto sa 800 grado Celsius. Sunod, ang nawong niini haklapan ug bildo nga adunay sambog nga calcium carbonate ug tali sa 1 ug 3 porsiyento nga puthaw. Dayon, ang sudlanan idangka pag-usab​—niining panahona sa temperatura nga 1,250 ngadto sa 1,300 grado Celsius ug diha sa reducing atmosphere. *

Ang pagtutok sa Koryo celadon magbutyag nga ang maanindot nga porma niini morag anaa sa kinaiyanhong harmonya. Ang klasikong celadon nga mga botelya, mga lagaanan sa tsa, mga plato, ug mga garapon nagpabanaag sa samang artistikanhong porma sama sa tradisyonal nga sinina sa Korea  ug bisan sa mga sayaw. Ang artistikanhong mga disenyo diha sa mga sudlanan nagbanaag usab ug mga hiyas gikan sa kalalangan. Ang mga magkukulon nagkombinar sa mga disenyo nga gihulad sa mga bukid, kahoy, bulak, isda, langgam, insekto, ug mga tawo ngadto sa talagsaong mga talan-awon sa yuta diha sa nawong sa celadon. Ang pipila sa geometrikong mga disenyo nga ilang gigamit makaplagan gihapon diha sa modernong mga disenyo sa mga kulonong sudlanan.

Karon atong tan-awon ang mga kolor nga gigamit diha sa mga disenyo sa celadon. Ang kadaghanan sa mga disenyo gihaklapan ginamit ang itom ug puti nga mga pangkolor. Sa sinugdan, ang mga magkukulon sa Koryo nagsagop sa ilang mga pamaagi gikan sa Tsina. Apan wala magdugay sila misugod sa pagpasundayag ug pagkamaimbentohon sa ilang kaugalingon. Usa ka talagsaong pananglitan mao ang paagi sa paghaklap nga gitawag ug sanggam. Niini nga proseso ang gitinguhang disenyo kuliton diha sa nawong sa wala pa mahuman nga sudlanan, ug ang miresultang mga tudling hal-opan ug puti o pula nga yutang-kulonon. Dayon ang sudlanan idangka. Panahon niini nga proseso ang puti nga yutang-kulonon magpabiling niyebe nga pagkaputi, apan ang pulang yutang-kulonon mahimong itom.

Ang suod nga pagsusi sa celadon magbutyag sa pinong mga liki diha sa nawong niini. Usa ba kini ka depekto? Unsay nagpahinabo sa pagtungha niining talagsaong talan-awon? Kay mas komplikado ang gihaklap nga disenyo, kinahanglang mas nipis ang bildo aron ang disenyo molutaw nga tin-aw. Tungod sa pagkanipis kaayo ug daling malugti, ang celadon nga bildo dili malikayang magmugnag gagmayng mga liki sa palibot sa nawong niini​—usa ka epekto sa pagpangagpas sa usa ka  sihag gayod nga resulta sa kataposang haklap. Busa, ang mga liki mahimong sabton ingong usa ka kinaiyanhong bahin sa Koryo celadon ug dili usa ka depekto. Sa pagkamatuod, ang pipila ka modernong mga magkukulon tinuyong mogamit ug mga bildo nga moliki.

Mga Paningkamot sa Pagpabuhi Pag-usab sa Koryo Celadon

Human sulonga sa mga Mongol ang Korea sayo sa ika-13ng siglo, ang Koryo celadon nakaagom ug kalit nga pag-us-os. Sa kataposan, ang mga magkukulon mihunong na sa paggamag maanindot nga mga sudlanan, ug ang ilang mga pamaagi sa paggama nahimong dili na ilado nga arte. Karon, tungod sa taas nga mga presyo sa Koryo celadon ug sa limitadong gidaghanon sa mga sudlanan nga naglungtad pa, ang modernong mga magkukulon naninguha sa pagbuhi pag-usab sa pamaagi. Pinaagi sa pagsusi sa mga tipak sa karaang celadon, sila nakamugnag mga sudlanan nga pareho sa mga orihinal nga gidak-on ug porma, ug ang pipila ka magkukulon nangangkon nga milampos sa pagpatunghag usa ka kolor nga katumbas sa karaang maanindot nga kolor sa Koryo celadon. Hinunoa, malisod ang paggama pag-usab sa tukmang sambog sa karaang bildo​—usa ka bildo nga gigama ginamit lamang ang kinaiyanhong mga materyal.

Ang modernong mga magkukulon nag-atubang usab ug mga suliran sa pagkopya sa ubang mga detalye, sama sa kon sa unsang paagi idangka sa pugon ang kulonong sudlanan ug kon unsa ka dugay. Ang mga tigdukiduki sa Celadon Research Institutes sa Korea nag-eksperimento sa lainlaing mga materyal ug mga pamaagi aron sa pagpabuhi pag-usab sa madanihong kolor sa Koryo celadon.

Sa di pa dugayng katuigan, ang dugay nang nawalang mga bahandi nga Koryo celadon nadiskobrehan. Pananglitan, sa 1995 ang usa ka mangingisda mihukom sa paghimog aksiyon maylabot sa mga asoy nga iyang nadunggan bahin sa mga tipak sa mga kulonong sudlanan nga nasangit sa mga pukot. Duyog sa ubang mga mangingisda, siya misugod sa pagpangitag mga kulonong sudlanan. Ngadtongadto siya nakakuhag 129 ka piraso sa celadon. Human sa kalamposan niini nga mga mangingisda, ang Cultural Property Preservation Bureau sa Korea nagpormag usa ka tem sa imbestigasyon. Ilang nakaplagan ang usa ka barko nga nalunod samtang naglulan ug celadon, ug sulod sa pipila ka bulan ang tem nakakaplag ug ingon ka daghan sa 463 ka piraso! Dayag, ang tanan niini nakapalipay ug dako sa mga tigdukiduki sa celadon ug mga magsusulat sa kasaysayan sa arte.

Pagpahimulos sa Koryo Celadon Karon

Sa unsang paagi ikaw makapahimulos sa kaanindot sa Koryo celadon karon? Tingali ikaw makaduaw sa mga pasundayag sa arte sa Korea diha sa pipila ka iladong mga museyo sa kalibotan, sama sa British Museum o sa Metropolitan Museum of Art sa New York. Apan mas maayo, kon makaadto ka sa Korea, ikaw makaduaw sa lungsod sa Kangjin, diin ang kinadaghanan sa karaang mga pugon sa celadon nahimutang. O ikaw makatambong sa usa sa pipila ka tinuig nga mga kapistahan sa mga seramiko nga ipahigayon sa Probinsiya sa Kyŏnggi. Didto imong makita ang celadon nga ginabuhat. Makasulay ka pa gani nga ikaw mismo ang maggama ug celadon. Mahanduraw ba nimo nga ikaw mismo ang magporma sa sudlanan, magkulit niana sa mga pulong o mga disenyo, magdangka niana sa pugon, ug sa kataposan maggunit sa humang produkto diha mismo sa imong kamot?

Siyempre, ikaw makabaton usab sa modernong celadon diha sa dagkong mga tindahan o mga tindahan nga nagbaligyag mga sobenir. Didto, gidispley ang mga plorera, mga hugpong sa mga tasa sa tsa, ug ubang mga matang sa mga sudlanan​—ginama tingali sa kamot sa lokal nga mga magkukulon o kaha ginama sa pabrika. Tingali mahimo nimong dalitan ang imong mga dinapit ug pipila ka tsa sa Korea ginamit ang celadon nga mga tasa sa tsa samtang usa ka celadon nga plorera nga punog mga bulak ang nagdayandayan sa imong lamesa.

[Mga footnote]

[Hulagway sa panid 17]

Usa ka orihinal nga ika-12ng siglo nga plorera

[Credit Line]

The Collection of National Museum of Korea

[Hulagway sa panid 18]

Detalye sa usa ka Koryo celadon nga nagpakita sa talagsaong haklap