Ang Salog sa Dagat—Ang mga Tinagoan Niini Napadayag

ARON matin-awan kon unsay nakita sa mga tigdukiduki diha sa Alvin, kinahanglang duna kitay diyutayng impormasyon bahin sa paagi sa pagkahimo sa yuta. Ang yuta ilalom sa atong mga tiil gisabot nga gilangkoban ug gahi nga lut-od (gitawag ug lithosphere) nga napatong diha sa baga nga tapok sa natunaw, hinayng nag-agos nga bato. Lagmit, kining kinaibabwang gahi nga lut-od moaberids ug duolan sa 100 kilometros ang giladmon ug gilangkoban lamang ug mga 0.6 porsiyento sa gibag-on sa planeta. Ang kinaibabwang bahin niini, ang crust, dili parehas ug gibag-on, mas baga ilalom sa mga kontinente ug manipis nga 6 kilometros ilalom sa sistema sa tagaytay ilalom sa dagat.

Dugang pa, kining solido nga kinaibabwang kabhang nga yuta dili tibuok, sama sa kabhang sa usa ka dili-buak nga itlog. Hinunoa, morag nabuak kini ngadto sa pipila ka dagko, gahi nga mga plate ug daghang gagmayng mga plate, diin ang tanan gitawag ug tectonic plates. Kini maoy naglangkob sa mga kontinente ug mga bung-aw sa dagat. Ang mga plate moirog kon ang usa moirog. Sa dapit nga kini magbulag, kini mokatag ug mahimong mga rift diha sa mga tagaytay ilalom sa dagat. Sa tibuok kalibotan, ang mga plate moirog sa aberids nga duolan sa usa ka pulgada matag tuig.

Sumala sa plate tectonic theory, samtang ang mga plate magbulag diha sa kadaplinan sa tagaytay, ang init nga bato mogawas gikan sa mantle, ang rehiyon ilalom sa crust. Ang init nga mga materyal mopormag bag-ong crust diha sa kadaplinan sa rehiyon sa  rift ilalom sa dagat, apan ang mga plate dili motibuok gumikan niini. Hinunoa, kini magpadayon sa pagbulag, nga naghimo sa sistema sa tagaytay nga morag usa ka dakong samad nga dili maayo.

Samtang masapawan ug bag-ong mga lut-od ang plate diha sa mga tagaytay ilalom sa dagat, ang pikas tumoy niini anam-anam nga moirog ilalom sa tapad nga plate ug mounlod ngadto sa init nga mantle sa ilalom. Didto kini matibuok uban sa mantle. Ang rehiyon nga giunloran sa plate gitawag ug subduction zone. Anaa sa subduction zone ang pipila sa kinalalomang mga lungag sa kalibotan. Ang Mariana Trench sa Guam diha sa Dagat Pasipiko, pananglitan, maoy kapin sa 11,000 metros ang giladmon. Kon ang Mount Everest, ang kinatas-ang bukid sa yuta, ibutang niining lungaga, ang tumoy niini malapawan gihapon ug 2,000 metros nga tubig sa dagat!

Usa ka Bodega​—Sa mga Hilo!

Tungod kay nag-alisngaw kanunay ug aktibo kaayo ang bolkan dinhi, ang naglikos sa yuta nga sistema sa tagaytay ilalom sa dagat puno sa nagbaga nga lapok sa bolkan ug mga buho sa nagbukal nga tubig. Ang mga buho nagabuga ug makahilo, grabe ka init nga sambog sa tubig ug nangatunaw nga mga minerales gikan sa kinailadman sa yuta. Apan, sa katingalahan, kining daw dili-kapuy-an nga lugar, nga nabug-atan usab kaayo sa tubig nga ginatos ka pilo nga mas bug-at pa kay nianang anaa sa lebel sa dagat, dili mopaatras ug kinabuhi kondili, mopadugok hinuon niini​—ug sa hilabihan ka daghan! Ang ginatos ka espisye nga nagpuyo didto naglakip sa bakterya, dagko kaayong mga taklubo​—tingali usa ka piye ang gitas-on​—ug, katingad-anan sa tanan, baga nga pundok sa pulapula ug lambungay nga  mga tube worm nga lig-ong nanapot sa salog sa dagat ug nanindog nga moabot ug sayis piye ang gitas-on.

Sa dihang ikawas sa mamala, ang mga linalang gikan sa mga buho manimahong binugok nga itlog! Ang baho nagagikan, dili tungod kay binugok, kondili sa hydrogen sulfide​—usa ka kemikal nga baho kaayo ug grabeng makahilo nga hilabihan ka daghan diha sa mga buho sa nagbukal nga tubig. Ang mga tubig sa buho sobra usab kaayo ka asidiko ug dunay daghang metal, apil ang tumbaga, magnesium, puthaw, ug zinc. Apan imbes maglisod nga mabuhi niining kahimtanga​—nga gitandi sa usa ka lugar nga labayanan ug hilo—​ang mga tube worm ug ubang linalang nabuhi! Sa unsang paagi? Aron masabtan kini, atong susihon pag-ayo ang tube worm.

Usa ka Buhing Gumonhap

Sa dihang gisusi sa mga biologo ang mga tube worm, ilang nakita nga ang mga hayop maoy usa ka buhing gumonhap. Sila walay mga baba ug walay sistema sa paghilis sa kinaon. Ang pangutana motungha, Unsaon nila pagkaon ug paghilis sa kinaon? Dayon mitungha ang makapakurat nga diskobre: Ang mga ulod adunay pula nga dugo​—dili pluwido nga morag dugo kondili tinuod nga dugo nga tugob sa hemoglobin​—nga nanglatay sa ilang lawas ug diha sa morag balhibo nga lambungay.

Misamot ang kalibog sa dihang gibuksan sa mga biologo ang flaccid sack sa lawas sa tube worm. Ang mga tisyu niini dunay tuboanan sa bakterya nga gilangkoban ug duolan sa 10 ka bilyong bakterya por gramo sa tisyu! Sa 1980 usa ka estudyante sa biolohiya nangagpas nga ang tube worm nabuhi pinaagig symbiosis​—usa ka kahikayan diin ang duha ka espisye nagtinabangay alang sa kaayohan sa usag usa. Napamatud-an sa panukiduki ang iyang pangagpas pinaagi sa pagpakita nga ang tube worm, nagpakaon sa bakterya nga nagpuyo kaniya, ug ang bakterya nagpakaon sa ulod.

Sama sa mga hasang, ang mga lambungay sa tube worm manigom ug mga sambog, sama sa oksiheno ug carbon, nga gikinahanglan sa bakterya aron sa paggama ug pagkaon. Ang mga lambungay dili molubay direkta sa makapaso nga tubig sa buho​—paghikog kana​—kondili diha sa rehiyon duol sa dapit nga nagsagol ang tubig nga hapit nang moyelo ug ang nagbukal nga tubig gikan sa buho. Siyempre, kining proseso sa paggama ug pagkaon nagkinahanglan ug enerhiya. Sa ibabaw sa yuta​—ug sa ibabawng parte sa dagat—​ang init sa adlaw mohatag ug enerhiya sa paggamag pagkaon pinaagi sa pagpatubo sa tanom. Apan walay init sa adlaw ang makaabot diha sa bung-aw nga puloy-anan sa tube worm.

Enerhiya Gikan sa Kinailadman sa Yuta

Sa pagkamaalamon, ang Maglalalang naghikay aron ang kinailadman sa yuta makatagana sa gikinahanglang enerhiya pinaagi sa mga buho sa nagbukal nga tubig ug nianang baho kaayong substansiya nga hydrogen sulfide. Ingong “init sa adlaw” diha sa mga komunidad sa buho, ang hydrogen sulfide maoy gikuhaan sa enerhiya nga gikinahanglan sa bakterya aron sa pagpalakaw sa ilang buluhaton sa paggamag pagkaon. Kasamtangan, ang bakterya mao ang “mga tanom” sa komunidad sa buho tungod kay sila ang sinugdanan sa food chain sa buho. *

Aron matigom ang tanang kemikal nga gikinahanglan sa bakterya, ang dugo sa tube worm dunay mga molekula sa hemoglobin nga 30 ka pilo nga mas dako kay sa mga molekula sa hemoglobin nga iya sa tawo. Ihatod sa dugo kining mga kemikala ngadto sa gigutom nga bakterya, ug ang bakterya, sa baylo, maghimog pagkaon alang sa tube worm.

Kinabuhi Diha sa Buho​—Usa ka “Zoo” sa mga Organismo!

Sa pagkatinuod, walay linalang diha sa buho ang angay magutman, kay ang bakterya halos motabon sa tanan​—usahay moabot ug mga pulgadang gibag-on! Bisan diha sa mainit nga sulog sa mga bulabula ibabaw sa mga buho, ang bakterya usahay magtapok nga hilabihan ka daghan, nga sa ingon nahimong buhi nga sabaw. Sama sa mga tube worm, ang ubang mga hayop malipayng makigtambayayong sa bakterya, samtang ang uban aktuwal nga naningaon niining maong mga mikroorganismo. Sa pagkatinuod, ang mga komunidad sa buho episyente kaayo ug abtik nga sila gitandi sa kalamakan sa lad-ang nga tubig, bagang kalasangan sa tropiko, ug katakotan sa mabaw nga tubig.

Sa pagkatinuod, duolan sa 300 ka bag-ong mga espisye ang nailhan na duol sa mga buho. Kini nag-apil sa dagko kaayong mga taklubo ug mga amahong (ang kolor dili importante diha sa usa ka kalibotan nga tuman ka ngitngit), mga kugita, ug hingaong puti nga mga lambay nga ang kinaham  mao ang mga lambungay sa mga tube worm. Agig panalipod, abtik kaayog lihok ang mga ulod nga ikulo dayon nila ang ilang lambungay diha sa morag tubo nga lawas.

Ang ubang mga linalang sa buho nag-apil sa mga lawalawa sa dagat, mga hilahila, pasayan, saroksarok, mga copepod, isda nga morag ubod nga ekis-ekis nga naglangoy ibabaw sa salog sa dagat nga punog bakterya ug asupre, gagmayng mga matang sa tube worm, ug ubang mga ulod. Apil sa naulahi mao ang mga spaghetti worm ug mga Pompeii worm. Husto kaayo ang pagkangalan tungod kay ang mga spaghetti worm kaamgid sa usa ka kumkom sa puti nga spaghetti nga nagbitay ibabaw sa mga bato. Ang naghimo sa Pompeii worm nga talagsaon mao ang katakos niini sa pagsugakod sa kainit nga moabot ug 80 grado Sentigrado! Siyempre, ang bakterya sa buho, nga nanapot sa Pompeii worm, makasugakod usab sa init kaayo nga mga temperatura. *

Makapanglimbawot sa Balhibo nga Kahayag!

Sa 1985, ang mga siyentipiko nakurat sa dihang nahiduol sa mga buho sila nakakita ug mga pasayan nga dunay duha ka samag-mata nga mga organo nga may mga kemikal nga sensitibo sa kahayag apan walay mga lente. Siyempre, ang unang pangutana nga nahunahunaan mao, Unsa kahay makita niining mga hayopa diha sa usa ka kalibotan nga tuman ka ngitngit? Aron masuta, ang mga tigdukiduki migamit ug sensitibo kaayong digital nga kamera, sama nianang gamiton sa pagletrato sa hanap nga mga bituon. Ilang gitunong ang kamera diha sa usa ka buho, gipalong ang tanan nilang mga suga, ug mikuhag letrato.

Ang nakuha sa letrato katingalahan kaayo. Ang letrato nagpakitag “kahibudngan, klaro kaayong siga nga kita kaayo ang mga kilid-kilid” nga gigawasan sa nagsirit nga init nga tubig gikan sa panghaw, miingon ang  siyentipikong si Cindy Lee Van Dover. Ang mga pasayan nagagamit ba niining makapanglimbawot sa balhibo nga kahayag, nga dili makita sa tawhanong mga mata? Kon unsa man ugaling, ang nadiskobrehan nga nagsiga ang mga buho sa nagbukal nga tubig “nakabukas ug bug-os bag-ong natad sa panukiduki,” midugang si Van Dover.

Ang Kinadak-an ug ang Kinagamyan

Di pa dugay, usa ka dapit nga tugob sa methane diha sa salog sa dagat nadiskobrehan nga pinuy-anan sa kinadak-ang bakterya nga nailhan sa siyensiya. Nadiskobrehan niadtong 1997, kini nga mga higante, nga morag tuhog sa mga lobitos, moabot ug 100 ngadto sa 200 ka pilo nga mas taas kay sa kasarangang bakterya. Dagko usab silag kaon, nga halos walay ibilin nga lama sa makahilo nga sulfide nga nanglugdang, busa naghimo sa lugar nga luwas sa kadaot alang sa ubang mga linalang sa dagat.

Ang lagmit kinagamyang buhing organismo sa yuta bag-o lang usab nga nadiskobrehan ilalom sa dagat, apan niining bahina singko kilometros ilalom sa salog sa dagat! Usa ka taho sa The New York Times naghubit sa nadiskobrehan, nga nakita diha sa dagat sa Kasadpang Australia, nga “kahibulongan kaayo nga nakapukaw ug mainit nga debate sa lainlaing nasod.” Ang gidebatehan mao kon kini ba sila​—gitawag ug mga nanobe tungod kay ang ilang gidak-on gisukod man pinaagi sa nanometer, o binilyon sa usa ka metro​—maoy buhi nga mga organismo. Morag agup-op ang ilang dagway, ug halos sama ka dak-a sa mga virus, nga dunay DNA, ug morag kusog kaayong mosanay, nga makatukod ug dasok kaayong mga kolonya.

Hilabihan ka daghang kinabuhi karon ang nadiskobrehan nga tungod niana daghang siyentipiko ang nagtuo nga ang total nga gidaghanon sa kinabuhi sa mikroorganismo nga natago sulod sa kinaibabwang crust sa yuta tingalig mas daghan pa kay  sa gidaghanon sa tanang kinabuhi ibabaw sa yuta! Kining maong mga nadiskobrehan nakahaling ug bag-ong siyentipikanhon nga panghunahuna. Usa ka siyentipiko miingon: “Ang pagtulon-an sa mikrobiolohiya wala na tuohi niining miaging pipila ka tuig. Ang natad nakadiskobre sa iyang kaugalingon. Kini maoy usa gayod ka bag-ong siyensiya.”

Dugang pa, kining tulukibon kaayong mga nadiskobrehan nagtudlo kanato ug usa ka butang nga dili matugkad sa siyensiya. Napatin-aw sa Bibliya ang diwa niini nga panan-aw: ‘Ang dili-makita nga mga hiyas [sa Diyos] tin-awng makita sukad sa paglalang sa kalibotan padayon, tungod kay kini sila maila pinaagi sa mga butang nga gihimo.’ (Roma 1:20) Pananglitan, ang Diyos naghatag ug dako kaayong pagtagad bahin sa kahinlo. Kini makita diha sa bakterya ug sa ubang mga linalang sa dagat nga nagtabang sa pagwagtang sa daghang posibleng hilo nga nanggawas gikan sa yuta ug gikan sa nangadunot nga mga butang nga nanglungdag gikan sa tubig sa ibabaw. Tin-aw, ang Diyos naghatag ug dako kaayong pagtagad bahin sa kaayohan sa planeta ug sa tanang buhi nga mga butang nga anaa niana. Ingon sa makita unya nato sa sunod nga artikulo, kining maong kinaiya sa personalidad sa Maglalalang nagpasalig ug usa ka maanindot nga palaaboton alang sa tanang kinabuhi sa yuta.

[Mga footnote]

 [Kahon/Hulagway sa panid 7]

Unsa Kining mga Buho sa Nagbukal nga Tubig?

Diha sa kadaplinan sa bolkanikong sistema sa tagaytay ilalom sa ­dagat, ang mga tubig sa dagat makasulod sa mga lungag diha sa crust paingon sa mga dapit nga init kaayo. Dayon ang tubig moinit sa hilabihan, nga mopahinabog kemikal nga reaksiyon sa bato, ug mosuhop ug daghang kemikal. Mahimo usab kining mas dali nga molutaw, nga mosaka ngadto sa salog sa dagat, ug mahimong mga buho sa nagbukal nga tubig​—mga tubod sa nagbukal nga tubig o mga geyser. Kini “kaamgid gayod sa mga geyser sa mamala sa gahom ug sa kaanindot,” miingon ang usa ka basahon.

Dugang pa, ang temperatura niining mga tubora diha sa salog sa dagat moabot ug 400 grado Sentigrado, nga mas init kay sa natunawng tingga! Apan tungod sa kabug-at sa milyamilyang tubig sa dagat sa ibabaw, ang sobra ka init nga likido dili mahimong alisngaw. Sa katingalahan, sa wala pay usa ka pulgadang gilay-on gikan sa init nga tubig nga nagbugwak, ang palibot nga temperatura sa dagat kasagaran maoy pipila na lamang ka grado nga moyelo na. Ang mga minerales nga manggawas sa mobugnaw dayong mga tubod molugdang sa salog sa dagat, diin didto sila mahimong mga bukid ug mga panghaw. Ang ulahi mahimong moabot pa ug 9 metros ang gitas-on. Gani, ang usa ka panghaw nakita nga may gitas-ong 45 metros ug mga 10 metros ang diyametro, ug kini nagpadayon gihapon sa pagtubo!

Ang mga buho sa nagbukal nga tubig mokalit lang ug hunong ug mokalit lang ug bugwak, nga nagpameligro sa kinabuhi diha sa palibot sa mga buho. Apan, ang ubang mga linalang mabuhi gihapon pinaagi sa pagbalhin ngadto sa ubang mga buho.

[Credit Line]

P. Rona/OAR/National Undersea Research Program

[Kahon/Hulagway sa panid 10]

Yelo nga Mokalayo!

Sa pagsugod sa katuigang 1970, ang mga siyentipiko nga nanukiduki sa dagat sa Amerika del Norte nakadiskobre ug mga deposito sa talagsaong substansiya nga gitawag ug methane hydrate​—kombinasyon sa mibagtok nga tubig ug sa mokalayong gas nga methane. Ang meth­ane ginapatungha sa mga mikrobyo sa lapok. Kining maong mga mikrobyo mokaon ug organikong mga butang nga nanglugdang gikan sa tubig sa ibabaw. Dayon ang methane mosagol sa hapit nang moyelo nga tubig nga mahimong mga kristal sa meth­ane hydrate. Kining mga kristala samag gagmayng mga hawla nga yelo nga nagkulong sa methane diha sa sulod. Aron moporma ang mga kristal, ang tubig kinahanglang labaw lamag diyutay sa punto nga mahimong yelo ug ang salog sa dagat kinahanglang labing menos mailalom sa tubig nga 500 metros. Kon kining mga kahimtanga maglungtad, ang mga kristal sa methane hydrate modako, nga makamugna ug bulabula, samag niyebe nga substansiya. Sa dihang ang tibugol niini ikawas sa mamala ug duslitan, kini mokalayo, nga magpagula ug pulapula nga siga. Human niadto, ang mahibilin na lamang mao ang danawdanaw nga tubig.

Ang methane hydrate tugob sa tuboran sa enerhiya. Ang mga siyentipiko nagbanabana nga ang mga deposito niini mototal ug mga duha ka pilo sa mga reserba sa tanang ubang fossil fuel kon tiponon! (Apil sa mga fossil fuel ang karbon, aseite, ug natural nga gas​—diin ang methane maoy usa sa pangunang substansiya.) Apan, sa pagkakaron, kining dako kaayong tuboran dili maabot tungod kay ang methane hydrate mohupas dayon kon kuhaon sa dapit diin kini motungha.

Ang rehiyon sa methane hydrate duna usay mga buho ug mga panghaw, apan ang tubig nga nagbugwak gikan niini maoy bugnaw, dili sama sa mga tuboran sa init nga tubig diha sa sistema sa tagaytay ilalom sa dagat. Apan, tungod kay kining mga buhoa mopagawas man ug makahilong mga buga sa meth­ane, hydrogen sulfide, ug ammonia, ilang napabuhi ang nagdaghang komunidad sa mga tube worm, mga bilbig, mga bakterya nga mokaon ug kemikal, ug daghan pang ubang mga linalang. Ang mga kemikal nga biya gikan niining mokaon ug methane nga bakterya makaporma sa mga anapog​—ang mao gihapong dili-makadaot nga substansiya nga gikan niini nahimo ang takot. *

[Footnote]

[Diagram/Hulagway sa panid 4, 5]

(Alang sa aktuwal nga pagkahan-ay, tan-awa ang publikasyon)

Crust sa Yuta

Mantle (natunawg diyutay)

Trench

Subduction zone

Tectonic plate

Rift

Sa dihang ang mga plate magbulag, moporma ang mga rift

[Hulagway]

Ang sistema sa tagaytay ilalom sa dagat naglikos sa tibuok yuta nga samag linyalinya diha sa bola sa tenis

[Credit Line]

NOAA/Department of Commerce

[Mapa sa panid 7]

(Alang sa aktuwal nga pagkahan-ay, tan-awa ang publikasyon)

Pangunang mga Rift ug mga Trench sa Dagat

1. Mariana Trench

2. East Pacific Rise

3. Galápagos Rift

4. Mid-Atlantic Ridge

[Credit Line]

NOAA/Department of Commerce

[Hulagway sa panid 8]

Mga amahong

Ang mga amahong makita sa giladmong usa ka kilometro diha sa Green Canyon, Gulf of Mexico

[Credit Line]

J. Brooks/OAR/National Undersea Research Program

[Hulagway sa panid 8]

Mga tube worm

Ang ilang pino kaayong mga lambungay adunay dugo nga tugob sa hemoglobin

[Credit Line]

OAR/National Undersea Research Program

 [Hulagway sa panid 9]

Mga lambay

Kining mga linalanga kasagarang naningaon sa mga tube worm

[Credit Line]

I. MacDonald/OAR/National Undersea Research Program

[Hulagway sa panid 9]

Dagkong mga taklubo

Tingali usa ka piye ang gitas-on, kini nakita diha sa giladmong 3 kilometros

[Credit Line]

A. Malahoff/OAR/National Undersea Research Program

[Hulagway sa panid 9]

Pipila ka bilbig nga gihaw-as sa mamala

[Credit Line]

Photograph by William R. Normark, USGS

[Hulagway sa panid 9]

Pasayan

Ang uban dunay duha ka samag-mata nga mga organo. Apan unsay ilang makita diha sa dapit nga tuman ka ngitngit?

[Credit Line]

EMORY KRISTOF/NGS Image Collection

[Hulagway sa panid 11]

Mga nanobe

Kinagamyan ba kaha kini nga mga matang sa kinabuhi sa yuta?

[Credit Line]

Dr. Philippa J. R. Uwins/University of Queensland