Mga Katingad-anan ug mga Misteryo sa Dagat

ANAA sa sulod sa ilang gamayng maunlod nga sakyanan sa dagat nga ginganlag Alvin, duha ka siyentipiko ug ang ilang timonil nagpatundag sa Dagat Pasipiko layo sa baybay sa Ecuador. Ang ilang rumbo? Usa ka lugar nga gitawag ug Galápagos Rift. Nagdalag mga suga, kamera, ug daghang siyentipikanhong mga instrumento, mitundag ang Alvin hangtod sa 2,800 metros nga giladmon ngadto sa usa ka kalibotan nga kanunayng ngitngit nga wala pa sukad makita sa tawhanong mga mata.

Wala ka ba mahibulong kon unsay anaa sa mga bukid, mga dal-og, ug mga rift sa ngitngit nga ilalom sa kadagatan sa kalibotan? Kon mao, nan malingaw kang mobasa bahin sa mga nadiskobrehan nga nagsugod sa 1977 sa unang pagpatundag sa Alvin nga gihisgotan sa ibabaw. Ang nakita sa mga tripulante lagmit makapatingala kanimo; bisan sa hanas na kaayong mga siyentipiko, kadto nahisamag nakakita ug kinabuhi sa laing planeta.

Ang tumong sa misyon sa Alvin mao ang pagpangitag init nga mga tubod​—ilalom sa dagat nga mga geyser nga nagabuga ug init nga tubig diha sa dagat. Ang Galápagos Rift maoy maayong lugar tungod kay bahin kini sa aktibo kaayong bolkan sa ilalom sa dagat nga rift nga gilibotan sa komplikado, naglikos sa yuta nga nagsumpay-sumpayng mga bukid nga gitawag ug sistema sa tagaytay ilalom sa dagat. Kapin sa 65,000 kilometros ang gitas-on, kining dako kaayong sistema naglikos sa tibuok planeta nga samag linya-linya diha sa bola sa tenis. Kon wala pay tubig ang dagat, kini “mahimo gayod nga labing prominenteng bahin sa nawong sa planeta, nga mokuha ug hilabihan ka dako kaayong lugar kay sa tanang ubang dagkong mga bukid sa yuta kon tiponon,” misulat si Jon Erickson diha sa iyang librong Marine Geology.

Ang hinungdanong bahin diha sa sistema sa tagaytay ilalom sa dagat mao nga kini maoy kaluha nga sistema​—duha ka bukid nga buyon sa usag usa ug may gitas-ong 3,000 metros ibabaw sa salog sa dagat. Sa tunga niining mga bukira mao ang kinadak-ang mga gahong sa yuta​—mga dal-og nga moabot ug 20 kilometros ang gilapdon ug 6 kilometros ang giladmon​—upat ka pilo nga mas lalom kay sa Grand Canyon sa Amerika del Norte! Sa tiilan niini nga mga gahong nahimutang ang mga rehiyon sa rift sa aktibo kaayong mga bolkan. Sa dihang unang gitun-an sa mga siyentipiko ang Atlantikong parte sa sistema sa tagaytay, nga gitawag ug Mid-Atlantic Ridge, ang ilang mga instrumento nagpakita ug aktibo kaayong bolkan nga “morag ang ginhawaan sa Yuta nanglugwa,” miingon si Erickson.

Human sa 90-minutos nga pagpatundag, ang Alvin nagpalutaw  ibabaw lamag diyutay sa salog sa dagat, ug gipasiga sa mga lalaki ang mga suga sa Alvin. Masabtan kon nganong ang mga siyentipiko naghunahuna nga sila anaa sa usa ka lahi nga planeta. Ang ilang mga suga nagpakita ug ubay-ubayng nagsirit-sirit nga init nga mga buho diha sa salog sa dagat, diin ang tubig sa naandan hapit nang moyelo. Duol sa mga buho, may mas katingalahan nga nanggimaw​—tibuok nga mga komunidad sa wala pa mailhi sukad nga buhing mga linalang. Sa milabay ang duha ka tuig, ang mga tigdukiduki sakay sa Alvin nakadiskobre ug hilabihan ka init nga mga buho nga gitawag ug mga tigpaalisngaw sa East Pacific Rise sa lawod sa Mexico. Ubay-ubay niining mga buhoa nahimong makahahadlok tan-awong mga panghaw, ang uban kutob sa nuybe metros ang gitas-on. Ang kadaghanan sa mga hayop nga nakita diha sa Galápagos Rift nakit-an niining dapita. Sa sunod artikulo, atong tan-awon ug maayo kining katingalahang mga matang sa kinabuhi ug ang kalibotan sa makakutaw sa hunahuna sa lahi kaayong mga kahimtang nga maoy ilang pinuy-anan.

[Picture Credit Line sa panid 3]

HAPIN ug panid 3: OAR/National Undersea Research Program