Ang Kabataan Takos nga Tinguhaon ug Higugmaon

“HATAGIG diyutayng gugma ang usa ka bata, ug dakong gugma ang isukli kanimo.” Mao kanay gisulat sa ika-19ng siglong Ingles nga magsusulat ug kritiko nga si John Ruskin. Lagmit ang kadaghanang ginikanan mouyon nga magantihon ang paghigugma sa mga anak, dili lamang tungod sa isukli nga gugma kondili, mas hinungdanon, tungod sa positibong epekto nga mahimo sa gugma ngadto kanila.

Pananglitan, ang basahong Love and Its Place in Nature nag-ingon nga kon walay gugma ang “kabataan may tendensiya nga mamatay.” Ug si Ashley Montagu, iladong antropologo nga natawo sa Britanya, nag-ingon pa gani: “Ang bata nga wala sukad higugmaa lahi kaayo sa biokemikal, pisiolohikal, ug sa sikolohikal nga paagi kay sa usa nga gihigugma. Ang wala higugmaang bata mahimong motubo pa gani nga lahi kaayo kay sa gihigugmang bata.”

Ang Toronto Star nagtaho bahin sa usa ka pagtuon nga nakakab-ot sa samang mga konklusyon. Kini nag-ingon: “Ang kabataang gimatuto nga kulang sa halog, hagwa o hapohap . . . adunay taas nga gidaghanon sa mga hormone nga makapahigwaos.” Sa pagkatinuod, ang kakulang sa pagtagad panahon sa pagkamasuso “adunay grabeng layog-abot nga mga epekto sa kaisipan ug memorya.”

Kining mga pagtuona nagpasiugda sa panginahanglan sa pisikal nga presensiya sa mga ginikanan. Kay kon wala, sa unsang paagi maugmad ang lig-ong bugkos tali sa ginikanan ug anak? Apan ikasubo, bisan sa dato nga mga bahin sa kalibotan, ang kiling karon mao ang pagpaningkamot sa pagtagana sa mga panginahanglan sa bata nga nahibulag sa iyang mga ginikanan. Ang kabataan paeskuylahon, patambongon sa Sunday school, patrabahoon, pakampingon panahon sa ting-init, ug hatagag salapi ug paadtoon sa mga dapit sa lulinghayaw. Kay napahigawas gikan sa tunga sa pamilya, ug nagkinaugalingon na lang sa gawas, natural lamang nga minilyong kabataan ang mobati​—bisag wala maamgohi sa bug-os​—nga sinalikway, wala tinguhaa, ug wala higugmaa, nga gilibotan sa usa ka mapintas nga kalibotan sa mga hamtong. Ang maong naglungtad nga pagbati diha sa kabataan mahimong maoy usa ka rason kon nganong dunay gibanabanang 3,000 ka kabataan diha sa kadalanan sa Berlin. Usa ka pananglitan niini mao ang batan-ong si Micha, kinsa miingon: “Wala na ako tinguhaa.” Usa ka nuybe-anyos nga Aleman nga batang lalaki susamang mireklamo: “Mas maayo pang ako na lang ang among iro.”

Pagdagmal sa Kabataan Mahitabo sa Daghang Paagi

Ang kakulang sa pag-atiman sa bata maoy usa ka paagi sa pagdagmal nga nagpakitag kakulang sa gitawag sa Bibliya nga “kinaiyanhong pagbati.” (Roma 1:​31; 2 Timoteo 3:3) Ug kini mosangpot sa mas makuyaw nga mga paagi sa pagdagmal. Pananglitan, sukad sa Internasyonal nga Tuig sa Kabataan sa 1979, dugang nga gihatagag pagtagad ang mga problema bahin sa pisikal nga pagdagmal ug seksuwal nga pag-abuso sa kabataan. Hinuon, ang tukmang mga estadistika lisod mabatonan, ug kini nagkalainlain sa matag dapit. Apan walay duhaduha nga ang mga samad sa giabusohan sa seksuwal nga mga bata madala sa pagkahamtong ug lisod nga maalim.

Bisag unsa pay paagi sa pagdagmal, kini maghatag ug impresyon sa kabataan nga sila wala higugmaa ug wala tinguhaa. Ug kining problemaha daw nagkagrabe. Sumala sa Alemang mantalaan nga Die Welt, “nagkadaghan ang kabataan nga nagtubong dili makapailin-ilin sa katilingban.” Kini midugang: “Ang kabataan nahikawan sa gugma sa panimalay. Matod pa ni [Gerd Romeike, direktor sa sentro sa paggiya sa bata sa Hamburg], ang emosyonal nga bugkos tali sa mga anak ug mga ginikanan nagkahuyang, o kaha wala gayod kini malig-on sa sinugdan pa. Kanang mga bataa mobating sinalikway, ug ang ilang tinguha nga makabaton ug kasegurohan wala matagana.”

Ang kabataan nga gihikawan sa ilang katungod nga tinguhaon ug higugmaon mahimong magmayugtanon,  nga magpahungaw sa ilang mga kahigawad ngadto sa mga nagsalikway kanila o tingali ngadto sa katilingban sa kinatibuk-an. Labing menos usa ka dekada kanhi, ang taho sa usa ka task-force sa Canada nagpakita sa panginahanglan sa paglihok gilayon sa kahadlok nga ang tibuok nga kaliwatan “kinsa naghunahunang ang katilingban wala magtagad kanila” mahitumpawak sa kadaotan.

Ang mga batan-ong wala higugmaa ug wala tinguhaa matental nga molayas sa balay aron makaikyas sa ilang mga problema, aron lamang moatubang sa mas dagkong mga problema diha sa mga siyudad nga gihampak sa krimen, droga, ug imoralidad. Sa pagkatinuod, kapin sa 20 ka tuig kanhi, ang kapolisan nagbanabana nga 20,000 ka kabataang layas ubos sa 16 anyos nanimuyo diha lamang sa usa ka pangunang siyudad sa T.B. Sila gihubit ingong “mga produkto sa nabungkag nga mga panimalay ug sa kapintasan, nga kasagarang gipahinabo sa alkoholiko o giyanon sa droga nga mga ginikanan. Sila mamampam sa kadalanan, mogamit sa ilang mga lawas aron mabuhi ug unya, kay bunalan sa mga bugaw ug mawad-an sa pagtahod sa kaugalingon, sila magkinabuhi sa kahadlok nga silotan kon sila mosulay pag-ikyas sa ilegal nga trabaho.” Ikasubo, bisan pa sa matinud-anong mga paningkamot sa pagbag-o niining makaguol nga kahimtang, kini naglungtad pa gihapon.

Ang kabataang magtubo sa maong mga kahimtang nga gihubit sa ibabaw mahimong di-timbang nga mga hamtong, nga sagad dili makahimo sa pagmatuto sa ilang kaugalingong mga anak sa hustong paagi. Kay sila mismo wala tinguhaa ug wala higugmaa, sa ulahi sila makapatunghag mga anak nga sama ra usab sa ilang matang​—mga bata nga mobating wala tinguhaa ug wala higugmaa. Kini tin-awng gipahayag sa usa ka Alemang politiko niining paagiha: “Ang mga anak nga walay gugma mahimong mga hamtong nga puno sa pagdumot.”

Siyempre, milyonmilyong ginikanan ang naningkamot pag-ayo sa pagtino nga ang ilang mga anak mahibalo nga sila gitinguha ug gihigugma. Sila dili lamang mosulti niini ngadto kanila kondili mopamatuod niini pinaagi sa paghatag sa ilang mga anak sa mahigugmaong pag-atiman ug personal nga pagtagad nga angay sa matag bata. Sa gihapon, ang mga problema nagpabilin​—mga problema nga dili gayod masulbad sa indibiduwal nga mga ginikanan. Pananglitan, sa pipila ka bahin sa kalibotan, ang di-hingpit nga tawhanong ekonomiya ug politikanhong mga sistema mapakyas sa pagtagana sa kabataan ug hustong pag-atiman sa panglawas, angayng edukasyon, ug igong pagkaon, maingon man proteksiyon gikan sa hampak sa pagpatrabaho sa bata ug sa makaguol nga mga kahimtang sa pagkinabuhi. Ug kasagaran nga kining mga kahimtanga mograbe gumikan sa dalo, korap, hakog, ug di-mabinationg mga hamtong.

Si Kofi Annan, sekretaryo-heneral sa Hiniusang Kanasoran, naghisgot sa pipila ka dagkong mga problema nga giatubang sa kabataan karon sa dihang siya misulat: “Minilyong kabataan ang padayong nagsagubang sa makalilisang nga mga kaulawan sa kakabos; ginatos ka linibo ang nag-antos sa mga epekto sa panag-away ug kagubot sa ekonomiya; tinagpulo ka libo ang naangol sa mga gubat; daghan pang uban ang nailo o namatay tungod sa HIV/AIDS.”

Apan dili tanang balita daotan! Ang mga ahensiya sa HK, sama sa United Nations  Children’s Fund (UNICEF) ug World Health Organization, naningkamot pag-ayo aron moarang-arang ang kahimtang sa kabataan. Matod ni Annan: “Mas daghang kabataan ang matawong himsog ug mas daghan ang mabakunahan; mas daghan ang makabasa ug makasulat; mas daghan ang libreng makakat-on, makadula ug magkinabuhi ingong mga bata kay sa gihunahunang posible sa di pa dugayng dekada kanhi.” Sa gihapon, siya nagpasidaan: “Dili kini ang panahon nga mobatig katagbaw tungod lang sa nangaging mga kalamposan.”

Kadtong Takos sa Espesyal nga Pagtagad

Ang ubang kabataan takos sa espesyal nga pagtagad. Sayo sa katuigang 1960, ang kalibotan nakurat sa pagkadungog sa mga taho gikan sa kapin sa usa ka dosenang mga nasod bahin sa pagkatawo sa libolibo nga gitawag ug thalidomide nga kabataan. Kon tomaron sa nagsabak nga mga babaye, ang pangpakalma ug pangpakatulog nga pildoras nga thalidomide adunay wala-damhang makadaot nga epekto nga mosangpot sa ilang pagpanganak ug mga bata nga dunay kuyos nga mga bukton ug mga tiil o pungkol. Ang mga bukton ug mga tiil sagad nga morag mga kapay lamang.

Upat ka dekada sa ulahi ang hinungdan nga kalagmitan kaayong makaangol sa kabataan mao ang gilubong nga mga mina. * Ang pipila nagbanabana nga gikan sa 60 milyones ngadto sa 110 milyones ka aktibong mga mina ang katag-katag nga gilubong sa tibuok kalibotan. Mga 26,000 ka tawo ang mamatay o maangol kada tuig​—lakip ang daghang kabataan. Sukad sa 1997, sa dihang si Jody Williams nakadaog sa Nobel Peace Prize tungod sa iyang kampanya sa pagdili sa gilubong nga mga mina, kining problemaha gihatagag dakong pagtagad. Aduna gihapoy mga lugar nga gipanglubngan ug mina. Usa ka Alemang politiko miingon bahin sa mga paningkamot nga hinloan ang kalibotan sa gilubong nga mga mina: “Nahisama kini sa paghabwa ug tubig gikan sa bathtub ginamit ang kutsarita samtang nagsigeg agas ang gripo.”

Ang laing grupo sa kabataan nga nagkinahanglag espesyal nga pagtagad mao kadtong walay mga ginikanan. Maoy katuyoan ni Jehova nga Diyos, ang Maglalalang sa tawo, nga ang kabataan motubo diha sa mahigugmaong pag-atiman sa usa ka inahan ug usa ka amahan. Ang usa ka bata nagkinahanglan ug takos sa maong timbang nga pag-atiman sa mga ginikanan.

Ang mga balay sa ilo ug mga ahensiya sa pagsagop naningkamot nga matagad ang mga panginahanglan sa kabataan nga walay duha ka ginikanan. Apan, ikasubo nga ang ubang hinikawang kabataan nga mao untay kinahanglang sagopon mao na hinuon mismo ang kasagarang gibalewala​—kadtong mga masakiton, may kakulian sa pagkat-on, baldado, o may mga ginikanan nga taga-laing nasod.

Gitukod ang mga organisasyon nga modasig sa mga indibiduwal sa pag-amot ug salapi sa regular nga paagi ug busa “mosagop” ug usa ka bata nga nagpuyo diha sa dili kaayo datong nasod. Ang iamot nga salapi gamiton sa pag-edukar sa bata o sa pagtagana sa mga kinahanglanon sa kinabuhi. Kon gusto, mahimo ganing magpadal-anay sila ug mga hulagway ug mga sulat aron palig-onon ang relasyon. Bisan tuod mapuslanon, kining kahikayana kulang pa aron mahimong hingpit nga sulbad.

Ang laing makapaikag nga pananglitan nga gihimo na sa pagtabang sa mga batang walay mga ginikanan mao ang usa ka kalihokan nga sa 1999 nagsaulog sa tunga sa siglong buluhaton.

 Ang SOS Children’s Village

Sa 1949, gitukod ni Hermann Gmeiner sa Imst, Austria, ang iyang gitawag nga SOS Children’s Village. Gikan niining gamayng sinugdanan, ang iyang organisasyon mitubo nga naglakip na sa duolag 1,500 ka balangay ug susamang mga institusyon nga nahimutang diha sa 131 ka nasod sa Amerika, Aprika, Asia, ug Uropa.

Gipasukad ni Gmeiner ang iyang proyekto diha sa upat ka sumbanang mga prinsipyo​—ang inahan, ang mga igsoon, ang panimalay, ug ang balangay. Ang “inahan” maoy pasukaranan alang sa usa ka “pamilya” nga may lima o unom​—o lagmit dugang pang​—mga anak. Magpuyo siya uban kanila ug maningkamot sa pagpakita kanilag gugma ug pagtagad nga gidahom gikan sa usa ka tinuod nga inahan. Ang mga bata magpabiling nahiusa diha sa mao ra gihapong “pamilya” ug uban sa mao rang “inahan” hangtod nga sila mobiya na sa “balay.” Ang mga bata nga nagkalainlain ang pangedaron giipon diha sa “pamilya.” Kay adunay magulang ug manghod nga “mga igsoong lalaki” ug “mga igsoong babaye,” ang mga bata makakat-on sa pag-atiman sa usag usa, sa ingon makatabang kanila nga dili mahimong makikaugalingon. Dunay mga paningkamot nga gihimo aron makapaangay ang mga bata diha sa usa ka “pamilya” sa ilang linghod nga pangedaron kutob sa mahimo. Ang mga igsoong lalaki ug babaye sa unod usahon gayod diha sa mao rang “pamilya.”

Ang mga balangay gilangkoban sa mga 15 ka “pamilya,” ang matag usa nagpuyo sa kaugalingon nilang balay. Ang tanang kabataan gibansay sa pagtabang sa ilang “inahan” sa pag-atiman sa kinahanglanong mga buluhaton sa balay. Bisan walay amahan, may mga pagpaluyo sa usa ka lalaki aron sa paghatag sa amahanong tambag ug sa pagpadapat sa kinahanglanong disiplina. Ang mga bata nag-eskuyla sa lokal nga mga eskuylahan. Ang matag “pamilya” makadawat ug gitinong binulan nga alawans aron may ikabayad sa mga galastohan. Ang pagkaon ug panapot paliton diha sa lokal nga dapit. Ang tumong mao ang pagpasinati sa mga bata ug normal nga pamilyahanong kinabuhi uban sa tanang problema ug mga kalipay niini, aron makaarang sila sa pagkinabuhing normal, kutob sa mahimo. Kini mag-andam kanila sa pagtukod sa ilang kaugalingong mga pamilya inigkahamtong na nila.

Nangita Gihapon sa Hingpit nga Sulbad

Ang mga ahensiya sa pagsagop, mga balay sa ilo, ang SOS Children’s Village, ang UNICEF, ug susamang mga organisasyon o mga grupo makahatag ug mga kaayohan sa dihang sila maningkamot sa pagsuportar sa hinikawang kabataan. Apan walay usa niini ang makalimod sa kamatuoran nga ang pipila ka mga tawo mga hinikawan. Bisan unsa pa ka dako tingali sa ilang tinguha, sila dili makahatag sa pungkol nga bata ug himsog nga mga bukton ug tiil, makaayo sa hunahuna sa bata nga may diperensiya sa utok, makahiusa pag-usab sa bata uban sa iyang nagbulag o nagdiborsiyong mga ginikanan, o makabalik kaniya ngadto sa mahigugmaong gakos sa usa ka patay nang ginikanan.

Maningkamot man sila, ang mga tawo dili makatagana sa hingpit nga kasulbaran sa mga problema sa kabataan. Apan kini masulbad ra unya! Oo, ug posibleng mas sayo kay sa imo tingaling madahom. Apan sa unsang paagi?

[Footnote]

[Mga hulagway sa panid 8, 9]

Ang usa ka bata nagkinahanglan ug takos sa gugma sa duha ka ginikanan