Nagapadayong Pagpangita ug mga Sulbad

SUKAD pa gayod sa pagkatukod niini, ang Hiniusang Kanasoran nga organisasyon maikagon na sa kabataan ug sa ilang mga suliran. Sa kataposan sa 1946, giestablisar niini ang United Nations International Children’s Emergency Fund (UNICEF) ingong temporaryong paagi sa pag-atiman sa kabataan diha sa mga dapit nga gidaot sa gubat.

Sa 1953 kining emerhensiyang gambalay gihimong usa ka permanenteng organisasyon. Bisan tuod kini karon opisyal nga nailhang United Nations Children’s Fund, gipabilin ang orihinal nga akronimo niini nga UNICEF. Busa, sulod sa kapin sa tunga sa siglo, ang UNICEF nagtagana ug pagkaon, panapot, ug medikal nga pag-atiman sa kabataan sa tibuok kalibotan ug naningkamot sa pag-atiman sa mga panginahanglan sa kabataan sa kinatibuk-an.

Ang mga panginahanglan sa kabataan dugang pang gipaila sa 1959 sa dihang gisagop sa Hiniusang Kanasoran ang Deklarasyon sa mga Katungod sa Kabataan. (Tan-awa ang kahon, panid 5.) Gilaoman nga kining dokumentoha makapukaw ug kaikag sa mga problema sa kabataan ug motabang sa pagsulbad niini pinaagi sa pagdasig sa pagpaluyo sa publiko, sa pinansiyal man o sa ubang paagi.

Apan “bayente ka tuig sa ulahi,” sumala sa 1980 Year Book sa Collier, “kini nga mga ‘katungod’​—ilabina ang bahin sa nutrisyon, kahimsog, ug materyal nga kaayohan​—sa dakong bahin wala gihapon maangkon sa kadaghanan sa 1.5 ka bilyong kabataan sa kalibotan.” Busa isip pag-ila sa nagapadayong panginahanglan sa pagsulbad sa mga problema sa kabataan ug uyon sa gideklarar nga mga tumong niini, ang Hiniusang Kanasoran nagpili sa 1979 nga Internasyonal nga Tuig sa Kabataan. Ang iya sa gobyerno, sibiko, relihiyoso, ug mga grupo sa buhat sa kaluoy sa tibuok kalibotan daling misanong sa pagpangitag mga sulbad.

“Sakit nga Tiaw” ba Lamang ang Tanan?

Ikasubo, sumala sa taho sa UNICEF, wala moarang-arang ang kahimtang sa kabataan diha sa kabos nga mga nasod panahon sa Internasyonal nga Tuig sa Kabataan. Sa kataposan sa tuig, mga 200 milyones  kanila kulang gihapon ug sustansiya, ug katunga sa mga kamatayon sa 15 milyones nga namatay ubos sa singko anyos ikapasangil sa malnutrisyon. Sa 100 ka bata nga natawo kada minuto nianang tuiga sa maong mga nasod, 15 ang nangamatay nga wala pay usa ka tuig ang ilang edad. Wala pay 40 porsiyento ang nakahuman sa pag-eskuyla sa elementarya. Nagkomento bahin sa taho sa UNICEF, ang editoryal sa Indian Express nga mantalaan mireklamo nga ang Tuig sa Kabataan nahimong usa ka “sakit nga tiaw.”

Ang pipila ka indibiduwal nahibalo nang daan niini nga kapakyasan. Pananglitan, sa sinugdanan pa gayod sa tuig, si Fabrizio Dentice misulat diha sa magasing L’Espresso: “Labaw pa sa Tuig sa Kabataan ang gikinahanglan aron masulbad ang kahimtang.” Ang magasin nagkomento: “Ang estilo sa kinabuhi karon maoy nakaingon sa atong kahimtang, ug kini ang kinahanglang usbon.”

Sa padayong pagpangitag mga sulbad sa mga problema sa kabataan, usa ka tibuok-kalibotang komperensiya ang gihimo didto sa hedkuwarter sa HK sa Septiyembre 1990. Kadto maoy usa sa kinadak-ang mga tigom sa mga lider sa kalibotan sa kasaysayan. Kapin sa 70 ka punoan sa kagamhanan ang mitambong. Ang komperensiya maoy paloap sa Kombensiyon sa mga Katungod sa Kabataan, nga gisagop sa Nobyembre 20, 1989, ug gipatuman sa Septiyembre 2, 1990. Pagkatapos nianang bulana, ang kasabotan naaprobahan na sa 39 ka nasod.

“Ang Kombensiyon,” matod pa sa UNICEF di pa dugay, “kusog nga nahimong labing kaylap nga gidawat nga kasabotan sa tawhanong mga katungod sukad, nga nakamugnag tibuok-kalibotang kadasig alang sa kabataan.” Sa pagkatinuod, pagka-Nobyembre 1999, ang Kombensiyon gisagop sa 191 ka nasod. Ang UNICEF nagpasigarbo: “Dugang nga pag-uswag ang nahimo sa pagpatuman ug pagpanalipod sa mga katungod sa kabataan sa dekada human sa pagsagop sa Kombensiyon sa mga Katungod sa Kabataan kon itandi sa bisan unsang yugto sa tawhanong kasaysayan.”

Bisan pa niini nga kauswagan, ang Alemang Presidente nga si Johannes Rau nagkomento: “Ikasubo nga sa atong panahon kita kinahanglan pang pahinumdoman nga ang kabataan adunay mga katungod.” O pahinumdoman nga sila aduna gihapoy grabeng mga problema! Miadmitir niadtong Nobyembre 1999 nga “daghan pang angayng himoon,” ang UNICEF misaysay: “Sa tibuok kalibotan, gibanabanang 12 ka milyong kabataan  ubos sa singko anyos ang mamatay kada tuig, kadaghanan tungod sa mga hinungdan nga dali rang mapugngan. Mga 130 ka milyong kabataan diha sa kabos nga mga nasod ang wala magtungha sa primarya . . . Mga 160 ka milyong kabataan ang grabe o medyo kulang ug sustansiya. . . . Daghang wala tinguhaa nga kabataan ang gibutang diha sa balay sa mga ilo ug ubang mga institusyon, nga gihikawan sa edukasyon ug igong pag-atiman sa panglawas. Kining mga bataa sagad nga giabusohan sa pisikal. Ang gibanabanang 250 ka milyong kabataan nalangkit sa pipila ka porma sa pamuo.” Gihisgotan usab ang 600 ka milyong kabataan nga hilabihan ka kabos ug ang 13 ka milyon mamatyan ug labing menos usa ka ginikanan gumikan sa AIDS sa hinapos sa tuig 2000.

Ang makapatagbawng mga sulbad niining mga problemaha daw idlas nga mabatonan sa politikanhong mga lider. Apan, ang mga problema sa kabataan dili lamang diha sa kabos nga mga nasod. Sa mga nasod sa Kasadpan daghang kabataan ang nag-antos sa laing matang sa paghikaw.

[Blurb sa panid 4]

“Ikasubo nga sa atong panahon kita kinahanglan pang pahinumdoman nga ang kabataan adunay mga katungod”

[Kahon/Hulagway sa panid 5]

Ang Deklarasyon sa mga Katungod sa Kabataan sa HK:

● Ang katungod sa pagbatog usa ka ngalan ug nasyonalidad.

● Ang katungod sa pag-angkon sa pagmahal, paghigugma, ug pagsabot ug sa materyal nga kasegurohan.

● Ang katungod sa pagtagamtam sa igong nutrisyon, puy-anan, ug medikal nga mga serbisyo.

● Ang katungod sa pagdawat ug espesyal nga pag-atiman kon baldado, sa pisikal, mental, o sosyal nga paagi.

● Ang katungod nga mahilakip sa unang makadawat ug panalipod ug hinabang sa tanang kahimtang.

● Ang katungod nga mapanalipdan batok sa tanang matang sa pagpasagad, kapintas, ug pagpahimulos.

● Ang katungod sa bug-os nga kahigayonan sa pagduladula ug paglulinghayaw ug managsamang kahigayonan sa libre ug kompulsaryong edukasyon, aron maugmad sa bata ang iyang mga katakos ug mahimong mapuslanong membro sa katilingban.

● Ang katungod sa pag-ugmad sa iyang bug-os nga potensiyal diha sa mga kahimtang nga may kagawasan ug dignidad.

● Ang katungod nga mamatuto diha sa espiritu sa pagsabot, pagkamatugoton, panaghigalaay taliwala sa mga tawo, kalinaw, ug unibersohanong panag-igsoonay.

● Ang katungod sa pagtagamtam niining mga katungod way sapayan sa rasa, kolor, sekso, relihiyon, politikal o laing opinyon, nasodnon o katilingbanong kagikan, ug kabtangan, natawhan, o ubang kahimtang.

[Credit Line]

Sumaryo gipasukad sa Everyman’s United Nations

[Picture Credit Lines sa panid 3]

UN PHOTO 148038/Jean Pierre Laffont

UN photo

[Picture Credit Line sa panid 4]

Mga letrato sa mga panid 4 ug 5 Giacomo Pirozzi/Panos Pictures