Pagsagubang sa mga Sakit sa “Prostate”

“Sa nagpangedaron akog 54 anyos, nagsugod ako sa pagpangihi nga subsob, usahay kada 30 minutos. Tungod niini nga simtoma nagpakonsulta ako sa doktor, ug akong nadiskobrehan nga kinahanglan kong ipatangtang ang akong prostate.” Ang susamang mga asoy maoy komon diha sa mga klinika sa prostate sa tibuok kalibotan. Unsay mahimo sa usa ka lalaki aron malikayan ang mga sakit sa prostate? Kanus-a siya angayng magpakonsulta sa doktor?

ANG PROSTATE maoy pormag-walnut nga glandula nga nahimutang ubos sa pantog ug nagputos sa agianan sa ihi. (Tan-awa ang ilustrasyon sa bat-ang sa lalaki.) Sa usa ka normal nga hamtong nga lalaki, kini motimbang ug 20 gramos ug ang kinadak-an, mosukod ug 4 sentimetros paekis, 3 sentimetros patindog, ug 2 sentimetros pahigda. Ang gamit niini mao ang paggamag pluwido nga naglangkob sa halos 30 porsiyento sa gidaghanon sa semilya sa lalaki. Kini nga pluwido, nga may citric acid, calcium, ug mga enzyme, lagmit magpalambo sa motility (katakos sa paglangoy) sa binhi sa lalaki ug pertilidad. Dugang pa, ang pluwido nga ipagawas sa prostate adunay zinc, nga giisip sa mga siyentipiko nga magpanalipod batok sa mga impeksiyon sa agianan sa ihi diha sa kinatawo.

Pag-ila sa May Diperensiya nga Prostate

Daghang simtoma sa bat-ang sa lalaki nalangkit sa paghubag o may tumor nga prostate. Ang prostatitis​—paghubag sa prostate​—mahimong hinungdan sa hilanat, di-komportableng pagpangihi, ug pagsakit sa sacrum o pantog. Kon mohubag pag-ayo ang prostate, ang pasyente dili makapangihi tungod niini. Kon bakterya ang hinungdan sa paghubag, ang sakit gitawag ug bacterial prostatitis, ug kini mograbe o molaygay.  Kini sagad nga nalangkit sa impeksiyon sa agianan sa ihi. Apan, sa kadaghanang kahimtang, ang hinungdan sa paghubag dili matino, ug tungod niana ang sakit gitawag ug nonbacterial prostatitis.

Ang komon nga mga problema sa prostate mao ang subsob nga pagpangihi, pagpangihi sa magabii, paghinay sa agos sa ihi, ug ang pagbati nga duna pay nabiling ihi sa pantog. Kini nga mga simtoma sagad magpaila sa benign prostatic hyperplasia (BPH)​—walay kanser nga pagdako sa prostate—​nga mahimong makaapektar sa mga lalaking kapin sa 40 anyos ang pangedaron. Ang pagtungha sa BPH mouswag sa magkaedaran na. Kini makaplagan sa 25 porsiyento sa mga lalaki nga nagpangedarog 55 ug 50 porsiyento sa nagpangedarog 75.

Ang prostate mahimong atakehon usab sa makamatay nga mga tumor. Sa katibuk-an, ang kanser sa prostate madiskobrehan pinaagig regular nga pagpaeksamin, bisan kon walay mga simtoma sa prostate. Sa mas grabeng mga kahimtang, mahimong dunay mabilin nga ihi duyog sa paghubag sa pantog. Kon ang kanser mikaylap na sa ubang mga organo, mahimong adunay pagpanakit sa likod, mga simtoma may kalabotan sa nerbiyos, ug paghubag sa mga paa tungod kay nababagan ang lymphatic system. Sa di pa dugayng tuig, ang Tinipong Bansa lamang nagtaho ug mga 300,000 ka bag-ong mga kaso sa kanser sa prostate ug 41,000 ang nangamatay tungod niini. Ang mga siyentipiko nagtuo nga 30 porsiyento sa mga lalaki tali sa pangedarong 60 ug 69 ug 67 porsiyento sa mga lalaki tali sa pangedarong 80 ug 89 matugkan ug kanser sa prostate.

Kinsa ang Mas Lagmit nga Matugkan Niini?

Ang panukiduki nagbutyag nga dako kaayog purohan nga matugkan ug kanser sa prostate iniglapas sa pangedarong 50. Sa Tinipong Bansa, kini nga kanser halos duha ka pilong mas komon sa itom nga mga lalaki kay sa puti nga mga lalaki. Ang pagtungha niining sakita magkalahi sa tibuok kalibotan, nga mas daghan sa Amerika del Norte ug sa mga nasod sa Uropa, kasarangan sa Amerika del Sur, ug menos sa Asia. Nagpakita kini nga ang kalainan sa kalikopan o pagkaon mahimong adunay epekto sa pagtubo sa kanser sa prostate. Kon ang usa ka lalaki mobalhin ngadto sa usa ka nasod nga mas daghan ang may sakit sa prostate, dakog kalagmitan nga matugkan siya.

 Ang mga lalaki nga dunay mga paryente nga natakboyan sa kanser sa prostate mas dakog purohan nga matugkan niana. “Modoble ang posibilidad sa usa ka lalaki nga matugkan niining sakita kon siya adunay amahan o igsoong lalaki nga may kanser sa prostate,” misaysay ang American Cancer Society. Ang peligrosong mga hinungdan mao ang edad, rasa, nasyonalidad, medikal nga rekord sa pamilya, pagkaon, ug kakulang sa pisikal nga kalihokan. Ang mga lalaki nga hingaon ug tambok ug kanunayng maglingkod nagpadako sa ilang purohan nga matugkan sa kanser.

Pagsanta sa mga Sakit sa Prostate

Bisan pag ang mga siyentipiko sa gihapon wala gayod mahibalo sa mga hinungdan sa kanser sa prostate, nagtuo sila nga ang mga hinungdan tingali nalangkit sa gene o hormone. Maayo na lang, atong makontrolar ang duha ka peligrosong mga hinungdan​—pagkaon ug kakulang sa pisikal nga kalihokan. Ang American Cancer Society nagrekomendar  nga “limitahan ang pagkaon ug labihan ka tambok nga mga pagkaon gikan sa hayop ug pilion ang kadaghanan sa mga pagkaon nga imong kan-on gikan sa tanom.” Nagrekomendar usab kini sa pagkaon ug “lima o dugang pang dulot sa mga prutas ug mga utanon kada adlaw” maingon man sa tinapay, mga lugas, pasta, ubang lugason nga mga produkto, humay, ug mga balatong. Ang mga kamatis, buongon, ug pakwan maoy tugob sa lycopene​—mga antioxidant nga motabang pagpugong sa pagkadaot sa DNA ug mahimong moabag sa pagpamenos sa kapeligrohan sa kanser sa prostate. Ang ubang mga eksperto nangangkon usab nga ang pipila ka mga tambal nga tanom ug mga mineral mahimong makatabang.

Ang American Cancer Society ug ang American Urological Association nagtuo nga ang sayo nga pagpaeksamin sa pagtino kon may kanser ba ang prostate makaluwas ug mga kinabuhi. Ang pagtambal lagmit gayong molampos kon sayo nga mamatikdan ang kanser. Ang American Cancer Society nagrekomendar nga ang mga lalaking lapas na sa 50 anyos, o lapas na sa 45 anyos ilabina niadtong dakog purohan nga matugkan, magpaeksamin kada tuig. *

Ang pagpaeksamin angay nga maglakip sa prostate-specific antigen nga pagsusi sa dugo (PSA). Kini nga antigen maoy usa ka protina nga gigama sa mga selula sa prostate. Taas ang gidaghanon niini kon may diperensiya ang prostate. “Kon ang imong eksaminasyon sa PSA dili normal, hangyoa ang imong doktor sa pagpatin-aw sa imong posibilidad nga matugkan sa kanser ug sa panginahanglan ug dugang nga mga eksaminasyon,” matod sa American Cancer Society. Ang digital rectal exam (DRE) ilakip usab. Pinaagi sa rectum (agianan sa hugaw sa pasyente), mahibaloan sa doktor ang bisan unsang dili normal nga dapit sa glandula sa prostate, kay kini nga glandula nahimutang duol sa atubangan sa rectum. (Tan-awa ang ilustrasyon sa bat-ang sa lalaki sa panid 20.) Ang transrectal ultrasound (TRUS) nga eksaminasyon mapuslanon “kon ang PSA o DRE magpakitag abnormalidad” ug ang doktor kinahanglang mohukom kon morekomendar ba siya nga ipa-biopsy ang glandula sa prostate. Kini nga eksaminasyon mahuman sa mga 20 minutos.

Dugang pa sa pagmatikod sa kanser sa prostate, makita diha sa tinuig nga eksaminasyon sa agianan sa ihi ang BPH, nga unang gihisgotan, nga dili pa grabe, nga mahimo pang tambalan nga dili na kinahanglan ang operasyon. (Tan-awa ang kahon nga “Mga Paagi sa Pagtambal sa BPH.”) Ang hinlo nga panggawi sa moral magpanalipod sa usa ka tawo batok sa beneryal nga mga sakit, nga magpahinabog prostatitis.

Sa pagkatinuod ang imong prostate angayng panalipdan ug atimanon. Ang lalaki nga gihisgotan sa sinugdan niining artikuloha nag-asoy nga siya bug-os nga naayo sa iyang operasyon. Sa iyang opinyon “ang tanang lalaki kinahanglang magpaeksamin sa doktor tuigtuig agig pagsanta sa sakit,” bisan kon sila walay mga simtoma.

[Footnote]

[Kahon sa panid 21]

Indise sa Simtoma sa “Benign Prostatic Hyperplasia” (BPH)

Mga direksiyon: Tubaga ang mga pangutana sa ubos pinaagi sa paglingin sa tukmang numero.

Ang mga pangutana 1-6 pagatubagon:

0—Wala

1—Wala pay usa ka higayon sa lima

2—Wala pay katunga sa usa ka higayon

3—Halos katunga sa usa ka higayon

4—Kapin sa katunga sa usa ka higayon

5—Halos kanunay

1. Sa miaging bulan, human nimog pangihi, unsa ka subsob nga mobati kang may nahibilin pang ihi sa imong pantog? 0 1 2 3 4 5

2. Sa miaging bulan, unsa ka subsob nga ikaw kinahanglang mangihi pag-usab nga wala pay duha ka oras human nimog pangihi? 0 1 2 3 4 5

3. Sa miaging bulan, unsa ka subsob nga imong namatikdan nga mohunong ka ug unya mosugod pag-usab sa makadaghang higayon sa imong pagpangihi? 0 1 2 3 4 5

4. Sa miaging bulan, unsa ka subsob nga imong namatikdan nga dili nimo mapugngan ang pagpangihi? 0 1 2 3 4 5

5. Sa miaging bulan, unsa ka subsob nga hinay ang pag-agos sa imong ihi? 0 1 2 3 4 5

6. Sa miaging bulan, unsa ka subsob nga kinahanglan kang mangusog aron makasugod sa pagpangihi: 0 1 2 3 4 5

7. Sa miaging bulan, kapila, sa aberids, nga kinahanglan kang mobangon aron mangihi, gikan sa imong paghigda hangtod sa imong pagbangon sa pagkabuntag? (Lingini kon pila ka beses.) 0 1 2 3 4 5

Ang total sa gilinginang mga numero mao ang imong eskor sa simtoma sa BPH. Dili grabe: 0-7, kasarangan: 8-19, grabe: 20-35.

[Credit Line]

Gikan sa American Urological Association

[Kahon sa panid 22]

Mga Paagi sa Pagtambal sa BPH

◼ MGA TAMBAL: Daghang klaseng medisina ang gigamit, depende sa mga simtoma sa matag pasyente. Ang imong doktor lamang ang makareseta niini kanimo.

◼ MABINANTAYONG PAGHULAT: Ang pasyente magpaeksamin lamang sa popanahon ug dili mogamit ug mga tambal.

◼ PAGPAOPERA: (a) Sa transurethral resection of the prostate (TURP), isuksok sa siruhano diha sa agianan sa ihi ang usa ka himan (resectoscope) nga may electrical loop nga mohiwa sa tisyu ug mosira sa mga ugat. Dili na kinahanglang disdisan ang panit. Dangtan kinig mga 90 minutos. Ang transurethral nga pamaagi dili kaayo makahadlok kay sa operasyon nga disdisan ang panit.

(b) Ang transurethral incision of the prostate (TUIP) maoy sama sa TURP. Apan, kining paagiha makapadako sa agianan sa ihi gumikan sa pipila ka pagdisdis sa liogliog sa pantog ug sa glandula sa prostate mismo.

(c) Ang open surgery himoon kon ang transurethral nga pamaagi dili mosaler tungod kay ang prostate mihubag na pag-ayo. Sa open surgery kinahanglang disdisan ang panit.

(d) Ang laser surgery mao ang paggamit ug mga laser aron dugmokon ang nag-ali nga mga tisyu sa prostate.

Ang pasyente maoy mohimo sa kataposang desisyon kon hain niini nga pagtambal ang iyang dawaton, kon duna man. Ang di pa dugayng taho sa The New York Times nag-ingon nga ang ubang mga eksperto nagduhaduha bisan sa pag-eksamin sa kanser sa prostate, ilabina sa edarang mga lalaki, tungod kay “basin dili kini daling mokaylap nga sakit ug lagmit dili mopahinabog dumalayong kadaot sa kahimsog, samtang ang pagtambal niini sagad magpatunghag dili maayong mga epekto.”

[Kahon sa panid 22]

Mga Pangutanang Ikasukna Nimo sa Imong Doktor sa Dili pa Magpaopera

1. Unsang matanga sa operasyon ang imong ikarekomendar?

2. Nganong kinahanglan akong operahan?

3. Aduna bay mga kapuli sa pagpaopera?

4. Unsa ang mga kaayohan sa pagpaopera?

5. Unsa ang mga risgo sa pagpaopera? (Pagdugo o pagkabaog, pananglitan.)

6. Unsa na man kon dili ako magpaopera?

7. Asa man ako makakuhag ikaduhang opinyon?

8. Unsay imong kasinatian sa paghimo niining maong operasyon nga walay pag-abono sa dugo?

9. Asa man himoon ang operasyon? Ang mga doktor ug mga nars sa ospital motahod ba sa mga katungod sa pasyente bahin sa mga pag-abono sa dugo?

10. Unsang matanga sa anestesya ang akong gikinahanglan? Ang tig-anestesya may kasinatian ba sa pag-opera nga walay pag-abono sa dugo?

11. Unsa ka dugay nga ako maayo?

12. Pilay bayad sa operasyon?

[Diagram sa panid 20]

(Alang sa aktuwal nga pagkahan-ay, tan-awa ang publikasyon)

Hulagway sa bat-ang sa lalaki

Pantog

Prostate

Rectum

Agianan sa ihi

[Hulagway sa panid 23]

Ang sustansiyadong pagkaon ug kasarangang ehersisyo makatabang sa pagpakunhod sa risgo sa kanser sa prostate