Mga Batan-on Nangutana . . .

Komosta Kon ang Akong mga Ginikanan Maghunahuna nga Bata pa Ako Kaayo Aron Makigdeyt?

“Kinaraan na nang imoha, Ma. Dili na kini dekada sa 1950. Ang tanan nakigdeyt! Dili na ko gamayng bata.”​—16-anyos nga si Janie. *

MAKAPAHIGAWAD ang masultihan nga dili ka pa andam makigdeyt. “Buot kong sundon ang giingon sa Bibliya ug pasidunggan ang akong amahan ug inahan,” nag-ingon ang usa ka batan-on, “apan sa akong hunahuna nasayop sila. Wala gani ko mahibalo kon unsaon kini paghisgot uban kanila.” Sama niining batan-ong lalaki, ikaw tingali mobati nga ang imong mga ginikanan dili makataronganon ug dili maluluton. Tingali may nakaila ka nga nagustohan gayod nimo ug buot nimo siyang masinati pa ug maayo. O lagmit gibati nimo nga ang pagpakigdeyt motabang kanimo aron mas makapahiangay sa imong mga isigkaingon. “Anaay pagpit-os,” matod ni Michelle. “Kon ikaw dili makigdeyt, ang mga bata sa eskuylahan maghunahuna nga ikaw katingad-anan.”

Usa ka magtatambag sa pamilya nag-ingon bahin sa pakigdeyt: “Sa panglantaw sa mga bata maoy niining bahina nga ang mga ginikanan daw dili gayod makataronganon.” Apan tungod lamang kay ang imong mga ginikanan daw dili makataronganon, kana ba nagpasabot nga sila gayod ingon niana? Kon buot sabton, ang Diyos maoy naghatag sa imong mga ginikanan ug kaakohan sa pagtudlo, pagbansay, pagpanalipod, ug paggiya kanimo. (Deuteronomio 6:​6, 7) Mahimo kahang adunay makataronganong hinungdan nga mabalaka ang imong mga ginikanan sa imong kaayohan? “Akong nakita ang nagsingabot nga kapeligrohan,” nag-ingon ang usa ka ginikanan, “ug kini makahahadlok.” Nganong ang sayong pagpakigdeyt makapabalaka sa daghan kaayong ginikanan?

Peligrosong mga Pagbati

“Morag buot ipasabot sa akong mga ginikanan nga sayop nga makagusto sa usa,” mulo sa 14-anyos nga si Beth. Apan, kon ang imong mga ginikanan maoy mga Kristohanon, sila nahibalo pag-ayo nga ang Diyos nagdisenyo sa mga lalaki ug babaye nga magkagustohay sa usag usa. (Genesis 2:​18-23) Nahibalo sila nga kini nga pagkagustohay maoy kinaiyanhon, nga kini maoy uyon sa katuyoan sa atong Maglalalang alang sa katawhan aron ‘pun-on ang yuta.’​—Genesis 1:28.

Dugang pa, nasabtan sa imong mga ginikanan kon unsa ka kusog ang seksuwal nga mga pangibog sa dihang ikaw anaa sa “pagbuswak sa pagkabatan-on.” (1 Corinto 7:36) Nahibalo usab sila nga ikaw halos wala gayoy kasinatian kon unsaon pagkontrolar kanang maong mga pangibog. Kon mosugod ka paggugol ug daghang panahon uban sa usa ka kaatbang sa sekso sa linawas nga paagi, sa  telepono, o bisan pinaagi sa sulat o E-mail, ang pagkagustohay sa usag usa lagmit motubo. ‘Unsa bay daotan niana?’ ikaw tingali mangutana. Aw, duna ka bay lehitimong paagi nga matagbaw ang maong mga pangibog? Andam ka ba gayong tagbawon kanang mga pagbatia sa makataronganong paagi​—diha sa kaminyoon? Lagmit dili.

Busa ang sayong pagpakigdeyt mopatunghag pipila ka seryosong mga kapeligrohan. Ang Bibliya nagpasidaan: “Makapundok ba ang usa ka tawo ug kalayo sa iyang sabakan ug dili masunog ang iyang mga besti?” (Proverbio 6:27) Kasagaran gayod, ang wala-sa-panahon nga pagpakigdeyt motultol sa pakigsekso una pa ang kasal, nga nagladlad sa mga batan-on sa mga posibilidad nga mahimong pinaangkan ug mataptan ug sakit nga mapasa sa pakigsekso. (1 Tesalonica 4:​4-6) Pananglitan, ang batan-on nga si Tammy naghunahuna nga ang iyang mga ginikanan dili makataronganon sa dihang dili sila motugot kaniya nga makigdeyt. Busa sa tago siya nakigdeyt sa usa ka lalaki sa eskuylahan. Hinunoa, wala madugay si Tammy namabdos​—ug ang iyang kinabuhi nausab. Karon siya misugid: “Ang pakigdeyt dili diay ingon ka nindot sama sa gisulti nila.”

Apan komosta kon ang batan-ong managtrato mainampingong maglikay sa dili-angay nga panggawi? Bisan pa, aduna gihapoy kapeligrohan nga mapalihok o mapukaw ang mga pagbati sa gugma nga dili pa panahon. (Awit ni Solomon 2:7) Ang pagpukaw sa mga pangibog nga matuman lamang sa lehitimong paagi katuigan pa sa umaabot mahimong moresulta sa kahigawad ug kasub-anan.

Aduna pay laing mga butang nga angay palandongon: Ikaw ba gayod adunay igong kasinatian sa kinabuhi aron mahibalo kon unsay angay nimong pangitaon sa usa ka kapikas sa kaminyoon? (Proverbio 1:4) Sa laing bahin, nabatonan na ba nimo ang mga hiyas ug katakos nga gikinahanglan aron mahimong usa ka bana o asawa nga higugmaon ug tahoron gayod? Ikaw ba gayod adunay pailob ug determinasyon nga gikinahanglan aron mamentinar ang usa ka dumalayong relasyon? Dili ikatingala, kadaghanang romantikong mga relasyon sa mga tin-edyer dili gayod magdugay. Diyutay lang ang mosangpot sa dumalayong mga kaminyoon.

Busa maayo kining pagkasuma sa 18-anyos nga si Monica sa dihang siya miingon: “Ang tanan kong mga amiga sa eskuylahan mosugilon kanako sa ilang mga estorya bahin sa ilang mga trato. Apan sila nangaminyo nga bata pa o misangpot sa makaguol nga panagbulag tungod kay sila dili pa andam nga magminyo.” Usa ka batan-on nga ginganlag Brandon miingon usab: “Kon maamgohan nimo nga dili ka pa andam nga mokomitir sa imong kaugalingon sa usa ka tawo apan imong gibati nga ikaw komitido na tungod kay ikaw nakigdeyt, kini makapahigawad kaayo. Unsaon nimo pag-atras nga dili makapasakit sa imong kadeyt?”

Ang imong mga ginikanan sa walay duhaduha naningkamot nga dili ka masakitan ug mahigawad pinaagi sa pag-insistir nga mahimo ka lang makigdeyt kon anaa ka na sa hustong edad nga makigminyo. Sa pagkamatuod, sila milihok lamang uyon sa dinasig nga tambag sa Ecclesiastes 11:​10: “Kuhaa ang kagul-anan sa imong kasingkasing, ug ipahilayo ang katalagman sa imong unod.”

‘Pagpasangkad’

Hinunoa, wala kini magpasabot nga dili ka mahimong makig-uban sa kaatbang nga sekso. Apan nganong limitehan ang imong pakig-uban sa usa lang ka tawo? Sa laing diwa, ang Bibliya nagdasig kanato nga “magpasangkad” sa atong pagpakig-uban. (2 Corinto 6:​12, 13) Kana maoy maayong  tambag alang sa mga batan-on. Ang usa ka paagi sa paghimo niini maoy sa pagpakig-uban sa mga grupo nga nag-apil sa mga lalaki ug babaye. “Sa akong hunahuna mas makalingaw kana,” nag-ingon si Tammy. “Mas maayong dunay daghang higala.” Si Monica nag-ingon: “Ang ideya nga makig-uban sa grupo maoy maayo gayod nga ideya tungod kay makaila nimo ang mga tawo nga lainlaig mga personalidad ug maamgohan nimo nga daghan pang tawo ang wala nimo mahimamat.”

Ang imong mga ginikanan tingali gusto pa ganing motabang kanimo sa paghikay ug maayong lingawlingaw duyog sa ubang mga batan-on. Si Anne, nga inahan sa duha ka anak, misaysay: “Kanunay namong seguroon nga ang among balay maoy usa ka dapit nga makalingaw nga magustohan sa mga bata. Among dapiton ang ilang mga higala sa balay, hatagan silag matimotimo, ug tugotan sila sa pagdula. Niining paagiha dili na sila mobati nga kinahanglang mogawas sa balay aron maglingawlingaw.”

Siyempre, bisan kauban sa grupo ikaw sa gihapon kinahanglang mag-amping bahin sa pagpakitag sobrang pagtagad ngadto sa usa ka tawo. Ang pipila ka batan-on mangatarongan nga basta may kauban silang ubang mga tawo, sila wala gayod makigdeyt. Likayi ang maong paglimbong-sa-kaugalingon. (Salmo 36:2) Kon kanunay nimong kauban ang mao rang tawhana sa panahon nga magkauban kamong managhigala, kini sama ra sa pakigdeyt. * Panlimbasogi ang paggamit ug maayong panghukom diha sa imong panaghigalaay uban sa kaatbang nga sekso.​—1 Timoteo 5:2.

Ang Bili sa Paghulat

Dili makalipay ang masultihan nga ikaw bata pa kaayo aron mosugod sa pagpakigdeyt. Apan wala ka pasakiti sa imong mga ginikanan. Sa kasukwahi, sila nagabuhat sa tanan nga ilang mahimo sa pagtabang ug pagpanalipod kanimo. Busa inay mosalig sa imong kaugalingong kasingkasing ug isalikway ang ilang tambag, nganong dili pahimuslan ang ilang kasinatian? Pananglitan, nganong dili pangayoon ang ilang tambag sa sunod panahon nga ikaw adunay problema sa pagpakiglabot sa kaatbang nga sekso? Ang Proverbio 28:​26 nagpahinumdom kanato: “Siya nga nagasalig sa iyang kaugalingong kasingkasing maoy hungog.” Ang batan-ong si Connie miingon: “Kon magustohan ako sa usa ka lalaki, ang makatabang kanako sa pagsukol sa pagpit-os sa pagpakigdeyt mao ang pagpakigsulti bahin niini sa akong inahan. Ipaambit niya kanako ang mga eksperyensiya kon unsay nahitabo sa iyang mga higala ug pamilya sa nangagi. Nakatabang gayod kini kanako.”

Ang paghulat sa makadiyot una ka pa makigdeyt dili mosanta sa imong emosyonal nga pagtubo o mopukgo sa imong kagawasan. Tungod kay dili ka pa man andam sa hinamtong nga mga responsabilidad sa panagtratohay ug pagminyo, ikaw adunay kagawasan sa ‘pagmaya sa imong pagkabatan-on.’ (Ecclesiastes 11:9) Ang paghulat motugot usab kanimo sa pag-ugmad sa imong personalidad, kahamtong ug, labawng hinungdanon sa tanan, sa espirituwalidad. (Lamentaciones 3:​26, 27) Sama sa gisulti sa usa ka Kristohanong batan-on, “kinahanglang komitido ka una kang Jehova sa dili ka pa mokomitir sa imong kaugalingon kang bisan kinsa.”

Samtang ikaw magkahamtong ug ang imong pag-uswag madayag sa tanan, mahimong lahi na ang panglantaw kanimo sa imong mga ginikanan. (1 Timoteo 4:15) Ug kon andam ka na gayong makigdeyt, walay duhaduha mahimo nimo kana uban ang ilang pag-uyon.

[Mga footnote]

[Mga hulagway sa panid 20]

Ang pagpilig usa ka kaatbang sa sekso aron hatagan ug linaing pagtagad . . .

. . . kasagarang mopukaw ug romantikong mga pagbati

[Hulagway sa panid 21]

Imbes limitehan ang imong kaikag ngadto lamang sa usa ka tawo, pasangkara ang imong pagpakighigala