Sunog! Unsa nga Igpapalong ang Angay Nimong Gamiton?

PAGKASUBSOB natong molabay nianang hilom nga gamayng guwardiya diha sa bungbong nga dili gani maghunahuna niana! Apan, sa umaabot nga adlaw basin makaluwas kini sa atong opisina o pabrika o bisan sa atong balay gikan sa pagkaugdaw. Ang madaladala nga mga igpapalong sa kalayo makatabang sa pagsanta sa usa ka gamayng sunog​—usa ka kaha nga misilaob diha sa kosinilya o mga kortina nga nasilaban sa heater​—aron mapalong kini. Sama sa mobuto-dayon nga mga hinagiban, kini gidisenyo sa pagpatay sa mabangis nga kaaway sa dili pa kini molig-on.

Tungod kay kining maong kaaway daghan man ug matang​—mga sunog gumikan sa kahoy, mga sunog gumikan sa aseite ug gas, mga sunog gumikan sa elektrisidad​—ang madaladala nga mga igpapalong daghan usab ug matang. Siyempre, buot nimong mailhan ang imong kaaway ug mahibaloan ang imong mga hinagiban. Wala kini magpasabot nga mabatonan nimo ang kaalam nga sama nianang sa usa ka propesyonal nga bombero, apan nagpasabot kini ug pagkahibalo sa pipila ka pasukaranang mga prinsipyo. Pananglitan, unsa kahay imong buhaton sa mosunod nga kahimtang?

Ang usa ka panadero nag-init sa puthawng patonganan nga dunay 20 ka bag-o, gipahiran ug mantika nga mga hulmahan diha sa pugon samtang nangandam sa pagluto ug tinapay. Apan, daot ang thermostat ug ang temperatura misulbong, nga nakapaaso sa mantika. Ang panadero, nga nagguwantes, miabli dayon sa pugon ug gikuha ang patonganan. Apan sa pagbuhat niana, iyang gipaapopa sa hangin ang nag-aso nga mantika. Misilaob dayon kini! Ang kinaiyanhong pagkasunog niini tungod sa kemikal nga reaksiyon nagpaulbo sa kalayo ngadto sa kisame. Wala maunsa, ang panadero midagan ug mibalik dayon nga nagdala ug carbon dioxide nga igpapalong sa kalayo ug gipalong dayon ang kalayo. Apan dihadiha miaso na usab, ug ang mantika misilaob pag-usab. Kining maong siklo kaupat nasubli! Nahadlok nga sa dili madugay mahurot ang igpapalong, ang panadero milabni sa usa ka habol nga igpapalong sa kalayo gikan sa sab-itanan niini diha sa duol ug gitabon kini sa patonganan. Nahupay siya kay gipalong niini ang kalayo​—ug wala na kini mosilaob pag-usab.

Siyempre, buot natong gamiton ang kinamaayohang mga galamiton nga mabatonan sa pagpalong sa gamay apan peligrosong modako nga sunog. Apan kon nahibaloan pang daan sa panadero ang mahitungod sa kinaiyanhong pagkasunog tungod sa kemikal nga reaksiyon​—usa ka dakong posibilidad kon dunay aso​—tingali patyon lamang niya ang pugon, dili ablihan ang  mga pultahan, ug pasagdan ang anaa sa sulod sa pugon nga mobugnaw sa natural nga paagi. O tingali gamiton una niya ang habol nga igpapalong sa kalayo ug unya, kon gikinahanglan, ang carbon dioxide nga igpapalong. Bisan unsa pa man ang kahimtang, ang kasinatian nagpakita sa bili sa pasukaranang kahibalo bahin sa mga sunog ug kon sa unsang paagi mapalong kini sa labing maayong paagi.

Ang “Trianggulo” nga Mopatunghag Kalayo

Ang gitawag ug trianggulo sa kalayo maoy yanong pormula nga nagpakita sa mga kahimtang nga mosangpot sa pagkasunog: sugnod dugangan ug oksihenio dugangan ug kainit mopatunghag kalayo. Kuhaa ang bisan usa ka sangkap, ug dili lamang nimo mapalong ang kalayo kondili masanta usab ang pagsilaob pag-usab niini. Tan-awon nato kon sa unsang paagi kini nagaobra.

SUGNOD: Sama kanato, mapalong ang kalayo kon walay pagkaon. Gamiton kining prinsipyoha sa mga bombero diha sa mga sunog sa lasang ug kalibonan sa dihang hawanan nila ang usa ka luna aron masanta ang pagkaylap sa usa ka dakong sunog. Diha sa kosina, ang pagkuha sa sugnod mahimong nagkahulogan lamang ug pagpalong sa gas. Apan, sa laing mga kahimtang ang pagkuha sa sugnod mahimong malisod o imposible.

OKSIHENO: Sa makausa pa, sama kanato, ang kalayo kinahanglang moginhawa. Itsahi ang kalayo ug usa ka pala nga yuta o habol nga igpapalong, ug mapalong nimo kini. Lain pay ato, ang sukod sa oksiheno dili kinahanglang moabot ug sero una pa mapalong ang kalayo. Kon mamenosan nimo ang sukod sa oksiheno gikan sa normal nga 21 porsiyento diha sa hangin sa atong palibot ngadto sa 15 porsiyento, daghang substansiya​—pananglitan, ang daling masunog nga mga likido ug bisan pipila ka solido​—ang dili na masunog.

KAINIT: Ang tuboran sa kainit nga maoy hinungdan sa sunog mahimong usa ka space heater, kosinilya, mga alambre nga konektado sa pansakanan sa koryente nga daghan kaayo ang gipansak, aligato o baga, kilat, o ang kainit nga ipatungha sa nagakadugta nga tanom, daling moalisngaw nga mga kemikal, o daghan pang ubang mga butang. Hinumdomi, kon makakita ka ug aso, ilabina kon naggikan kini sa tambok o sa mantika nga nadangdang sa kalayo, ang kinaiyanhong pagkasunog gumikan sa kemikal nga reaksiyon mahimong mahitabo dayon.

Gipahaom sa Kada Matang sa Gamay nga Sunog

Bisan tuod daghang balay ang walay mga igpapalong sa kalayo, ang mga pabrika, opisina, ug publikong mga tinukod kasagarang gibaoran nga masangkapan niana. Ang pasukaranang mga matang mao ang tubig, basa nga kemikal, foam (gipabula sa kemikal nga paagi), uga nga polbos, ug carbon dioxide. Ang halon nga mga igpapalong giwagtang na tungod kay gihunahuna nga kini makadaot sa ozone layer sa atmospera sa yuta. Aron matabangan ang mga tiggamit sa pagpili sa angayng igpapalong panahon sa emerhensiya, kadaghanang modelo dunay mga hulagway nga simbolo nga nagpakita kon asa kini magamit ug kon asa kini dili magamit, o mahimong may timaan kini nga kolor. Ug ang kadaghanan dunay letra, sama sa A, B, o C, nga nagpakita sa espesipikong klasipikasyon sa sunog. Ang propellant, nga pressurized gas, kusog kaayong magpasidlit sa aktibong sangkap agi sa nozzle sa dihang pisliton ang kuptanan. Tungod kay ang mga igpapalong dunay pressurized gas, kinahanglan kining sulayan paggamit matag karon ug unya. Ug ang mga igpapalong kinahanglang itaod kanunay duol sa mga gawsanan ug kinahanglang dali rang makuha. Karon  susihon nato sa makadiyot ang kada matang sa igpapalong.

Ang uga nga polbos nga mga igpapalong mosanta sa pagkasunog sa kemikal nga paagi ug halos matawag nga unibersal nga tigsanta sa kalayo. Dili lang kay epektibo ang uga nga polbos batok sa class A ug class B nga mga sunog kondili mapuslanon usab kini sa pagpalong sa class C (gumikan sa elektrikal nga kasangkapan) nga mga sunog. Masabot, kining daghag gamit nga igpapalong mohatag ug ekselenteng proteksiyon sa imong panimalay. Ang uga nga polbos hugaw ug resulta​—apan unya ang kahugaw mahimong gamay lamang nga bugti sa kadaot nga ipahinabo sa sunog!

Ang pressurized water nga mga igpapalong maayo alang sa mga sunog gumikan sa papel, kahoy, mga plastik, basura, o panapton. Kasagarang tawgon kini ug class A nga mga sunog. Ang kaepektibo sa tubig ingong sangkap nga igpapalong naggikan sa dakong kapasidad niini sa pagsuhop sa kainit. Kon igo ang gidaghanon, ang tubig yanong magkuha sa kainit nga mas paspas kay sa pagpatungha niini sa kalayo, ug busa mapalong ang kalayo. Apan ayaw paggamit ug tubig diha sa masunog nga mga likido. Imo lamang gipakanap ang kalayo​—moulbo pa! Dugang pa, tungod kay ang tubig mahimong mopasa ug elektrisidad, kinahanglang dili nimo kini gamiton o ang bisan unsang igpapalong nga naglakip niini diin duna tingaliy mga alambre nga dunay koryente.

Ang basa nga kemikal nga mga igpapalong naggamit sa pressurized nga sinambog sa mga alkali salt nga gisagolan ug tubig ug ilabinang epektibo batok sa tambok ug mantika apan dili epektibo batok sa mga produkto sa petrolyo. Epektibo usab kini batok sa class A nga mga sunog.

Ang foam nga mga igpapalong mosaler gayod, dili lamang sa class A nga mga sunog kondili ilabina sa mga sunog nga naglangkit sa masunog nga mga likido (industriyal nga mga grasa, sugnod, pintura), nga kasagarang nailhan ingong class B nga mga sunog. Dunay duha ka matang sa foam nga mga igpapalong, busa susiha kon unsay labing haom sa imong mga panginahanglan. Kon ipasirit sa nagdilaab nga likido, tabonan kana sa foam ug dili-matuphan nga hapin aron dili makahungaw ang makasunog nga mga alisngaw ug masanta ang oksiheno. Busa, ang foam kinahanglang hinayhinayon gayod pagpasirit aron dili kini motuhop sa likido apan, hinunoa, motabon lamang niana. Magbantay nga dili mogamit ug foam duol sa elektrisidad.

Ang carbon dioxide nga mga igpapalong mahimong gamiton batok sa halos tanang matang sa sunog gawas lamang sa mga sunog gumikan sa gas. Kini nagaobra sumala sa prinsipyo nga ang carbon dioxide mopuli sa oksiheno. Apan sa atong nasabtan sa sinugdan, kon ang masunog nga butang init gihapon, posibleng masunog kini pag-usab gumikan sa kemikal nga reaksiyon. Ang carbon dioxide usa ka gas, busa ang hanginon, hawan nga palibot maglimite sa pagkaepektibo niini. Apan, tungod kay kini hinlo, kini maoy pinili nga igpapalong diha sa dekalidad nga makinarya ug elektronikong kasangkapan. Apan, diha sa siot nga mga lugar ang carbon dioxide mahimong makatuok, busa kon gamiton nimo kini sa maong kahimtang, seguroang mobiya ka kon mapalong na ang kalayo ug sirhi ang pultahan iniggawas nimo.

Ang habol nga igpapalong sa kalayo * maoy sayon  gamiton nga igpapalong ug haom alang sa gagmay, wala pa mokanap nga kalayo sama nianang mahitabo tingali sa ibabaw sa kosinilya o sa gamayng piraso sa alpombra. Bitara lang ang habol gikan sa hinlo nga gamayng butanganan niini nga gitaod sa bungbong, bukhara kana sa imong atubangan aron dili ka mapaso, ug ibutang ang habol ibabaw sa kalayo. Siyempre, kon wala pa nimo kini mahimo, palonga ang tuboran sa kainit dihadiha kon posible man.

Ang mga habol nga igpapalong sa kalayo makaluwas usab sa kinabuhi kon maduktan sa kalayo ang imong sinina. Nianang hitaboa, hinumdomi kining hinungdanong lagda: “Hunong, higda, ug ligid.” Ayaw gayod pagdagan; gipadako lamang nimo pag-ayo ang kalayo. Kon ikaw o may lain pa nga makalimin sa habol kanimo samtang nagligid ka, mas dali nimong mapalong ang kalayo.

Mas Maayo pa Kay sa mga Igpapalong

Ang labing maayong panalipod batok sa sunog mao, siyempre, ang paglikay nga mahitabo ang sunog; busa gamita ang maayong panabot. Ipalayo sa mga bata ang mga posporo ug layter. Kuhaa ang tanang butang ibabaw o duol sa imong kosinilya nga mahimong maduktan ug kalayo. Ayaw gayod pagluto samtang nagsul-ob ug mga sinina nga dunay luag, nagbitay nga mga bukton nga mahimong maduktan ug kalayo. Pagtaod ug mga detektor sa aso diha sa imong balay.

Nia pay dugang mga tambag. Ayaw gayod pansakig daghan kaayo ang elektrikal nga mga pansakanan o ang mga extension cord. Kon magprito ginamit ang tambok o mantika diha sa kosinilya, bantayi kini. Magbantay kon asa nimo ibutang ang mga space heater. Kon duna kay mga tangke sa gas duol sa balay, ayaw ipaatubang sa tinukod ang mga balbula sa kahilwas​—nga mahimong mobuga ug oksiheno panahon sa sunog. Gamita ang hustong gidak-on sa mga electrical fuse. Ilisi ang daot na nga mga electrical cord.

Nahunahunaan ba nimo ang paghimog mga fire drill diha sa balay? Sa pagkatinuod makaluwas kini ug kinabuhi. Hikaya nga magkita ang pamilya sa usa ka tinong dapit​—bisan unsang maklaro pag-ayo nga luwas nga dapit nga dali rang pangitaon adlaw o gabii. Ug iasayn ang mga kaakohan: Kinsay moluwas sa mga masuso o sa mga baldado? Kinsay motawag sa fire department? Oo, ang mga drill makaluwas ug kinabuhi tungod kay nabansay niini ang angayang reaksiyon, nga naghimo niining awtomatiko ug tulin.

Engkaso nga Mahitabo ang Sunog

Hinumdomi, ang mga manggad mailisan apan ang kinabuhi dili. Ayaw ipameligro ang imong kinabuhi aron pagpalong sa kalayo. Apan, kon luwas nga moadto ka ug mopalong sa kalayo, buhata kana gikan sa puwesto nga magtugot kanimo nga makagawas ug dali. Apan kon nagduhaduha ka nga ang imong nabatonang igpapalong dili mao ang angayan o kon nahadlok ka nga ang sunog dako ra kaayo nga dili mapalong niana, gawas dayon ug tawga ang fire department.

Matikdi usab nga ang aso, ilabina ang makahilong aso gikan sa sintetikong materyal, mopatay ug mas daghang tawo kay sa kalayo​—makapatay kini sulod sa kapin sa usa ka minuto! Busa sa dihang moikyas gikan sa nagkayo nga tinukod, pagtikuko. Menos ang aso duol sa salog, ug mas bugnaw ang hangin. Kon posible, sap-ongi ug basa nga panapton ang imong baba. Sa dili pa moabli ug pultahan, hikapa kana pinaagi sa likod sa imong kamot. Kon init kini, nagkayo ang pikas bahin; pangitag laing gawsanan. Ug sirad-i ang tanang pultahan iniggawas nimo. Maglimite kini sa pagsulod sa oksiheno paingon sa nagkayo nga lawak. Ang mga elebetor, siyempre, dili gayod gamiton panahon sa sunog​—basin matanggong ka niini ug mahimo kining samag pugon!

Busa kon nagplano kang mopalit ug panalipod batok sa sunog alang sa imong balay, sakyanan, o negosyo, labing maayo nga hisgotan ang maong butang uban sa mga bombero sa imong dapit. Ang mas espesipikong mga detalye mahimong magkalainlain sa lainlaing nasod ug busa wala mahisgoti niining artikuloha.

Kon unsa man ugaling, sa sunod higayon nga makita nimo ang usa nianang hilom nga gagmayng mga guwardiya, hunong ug sinatia kana. Basin mautangan nimo kanag kabubut-on sa umaabot.

[Footnote]

[Diagram/Mga hulagway sa panid 25]

(Alang sa aktuwal nga pagkahan-ay, tan-awa ang publikasyon)

KALAYO

sugnod

kainit

oksiheno

[Mga hulagway]

CLASS A

CLASS B

[Credit Line]

Chubb Fire Safety

[Diagram sa panid 26]

(Alang sa aktuwal nga pagkahan-ay, tan-awa ang publikasyon)

Kon maduktan ug kalayo ang imong sinina, ayaw pagdagan

1. HUNONG

2. HIGDA

3. LIGID

[Credit Line]

© Coastal Training Technologies Corp. Reproduced by Permission

[Hulagway sa panid 24]

Dunay daghang lainlaig gamit nga mga igpapalong sa kalayo alang sa balay

[Credit Line]

Ilustrasyon sa itaas: Gipatik pag-usab uban sa pagtugot gikan sa NFPA 10 - 1998, Portable Fire Extinguishers, Copyright © 1998, National Fire Protection Association, Quincy, Massachusetts 02269. Kining gipatik pag-usab nga impormasyon dili mao ang bug-os ug opisyal nga baroganan sa NFPA bahin sa reperensiya niining ulohana nga gihawasan lamang sa sukdanan sa katibuk-an niini.