Mga Tigbantay nga Manalipod sa Imong Panglawas

“MINAHAL KONG MADAM,” matod sa doktor samtang iyang gihiling ang mga resulta sa mga pagsusi sa dugo, “luya kaayo ang imong mga depensa sa sistema sa imyunidad.” Dugaydugay nang lain ang paminaw ni Veronica sa iyang lawas. Ang nagbalikbalik nga atake sa brongkitis nakapaluya kaniya, ug sa dili pa dugay siya may impeksiyon usab sa dalunggan ug makapapikal nga sakit sa sinus.

Unsa ang mga depensa sa sistema sa imyunidad, ug nganong hinungdanon kaayo kini? Sa unsang paagi moobra kini?

Gipanalipdan Batok sa Pag-atake

Ang sistema sa imyunidad naglangkit sa makuting sistema sa mga molekula ug espesyalisadong mga selula nga magtambayayongay sa pagbugno sa impeksiyon. Nagsalig kita sa atong sistema sa imyunidad nga modepensa kanato batok sa pag-atake sa langyawng mga manunulong, sama sa bakterya o mga virus.

Sa pag-ilustrar, atong ikatandi ang lawas sa usa ka karaang siyudad. Ang usa ka kasagarang siyudad mahimong gipahimutang sa bungtod aron makita sa layo ang makig-awayong mga kasundalohan. Ug ang siyudad gipanalipdan sa daghang paril ug mga ganghaan, nga binantayan ug mga guwardiya. Tungod sa maong mga depensa, ang siyudad nagpabiling luwas nga dapit-puy-anan. Kon atong itandi ang atong lawas sa maong siyudad, mas makasabot kita kon unsay gikinahanglan aron depensahan kini batok sa pag-atake.

Sa atong mga lawas, ang unang depensa batok sa pag-atake sa mga kagaw gilangkoban sa panit ug mga mucous membrane (pananglitan, kanang naghapin sa ilong ug tutunlan). Ang atong panit nagsilbi nga hinungdanong pisikal nga salipod. Daghan sa bilyonbilyong kagaw nga anaa sa ibabaw sa atong panit mahanaw inigkataktak niana duyog sa ibabawng mga hut-ong sa panit.

Ang mga mucous membrane dili gahi sama sa panit ug mas daling maatake. Bisan pa niana, sila adunay daghang kinaiyanhong mga substansiya nga makigbugno sa mga kagaw. Usa  nianang substansiyaha, nga gitawag ug lysozyme, hikaplagan diha sa mga luha, laway, ug singot. Samtang ang pagkaasidohon lamang sa singot igo na aron mababagan ang pagtubo sa daghang kagaw, ang lysozyme mopatay kanila pinaagi sa pagguba sa mga bungbong sa selula. Tungod sa maong hinungdan, ang usa ka hayop makatabang sa pag-alim sa mga samad niini pinaagi lang sa pagtila niini.

Pangunang mga Tigbantay​—Puting mga Selula sa Dugo

Atong handurawon nga ang bakterya nga makahatag ug sakit nakasulod na sa atong “siyudad” agi sa samad o pagtakod. Ang panon sa mga selula molihok dayon, uban ang usa lamang ka katuyoan​—ang pagwagtang sa nagasulong nga kagaw ug ang mosangpot nga pagkaayo gikan sa sakit. Ang mga selula nga makigbugno aron depensahan ang lawas gitawag ug mga leukocyte, o puting mga selula sa dugo. Ang tulo ka hinungdanong mga matang sa puting mga selula sa dugo niining ang-anga sa pakigbugno mao ang mga monocyte, mga neutrophil, ug mga lymphocyte.

Sa dihang ang mga monocyte “makadungog” sa kemikal nga mga senyal nga nagpasabot nga naghubag ang usa ka tinong bahin, kini mopahawa sa sapasapa sa dugo ug mosulod sa giatake nga tisyu, diin kini mahimong mga macrophage, nga mao, “mga dagkog kaon.” Kini maglamoy dinha sa tanang dili bahin sa organismo. Dugang pa, kini magpagulag hinungdanong mga substansiya nga gitawag ug mga cytokine, nga mag-andam sa lawas aron bugnoon ang impeksiyon. Nahilakip sa mga obra niini, ang mga cytokine magpatunghag hilanat. Ang hilanat maoy usa ka mapuslanong panghitabo sa pagkaagi nga kini maoy ilhanan nga naglihok na ang mga proseso sa pagdepensa. Kini makapadali sa proseso sa pagkaayo ug magsilbi usab nga usa ka mapuslanong ilhanan sa pag-ila sa sakit.

Sunod, ang mga neutrophil “makadungog” sa kemikal nga senyal gikan sa mihubag nga bahin ug motabang dayon sa mga macrophage. Kini maglamoy o magtulon usab sa bakterya. Inigkamatay sa maong mga neutrophil, ipagawas kini sa lawas ingong nana. Busa, ang pagkaporma sa nana maoy laing matang sa depensa. Niining kahimtanga, ang Latin nga pamulong nga gigamit sa mga doktor sa daghang siglo mapadapat: pus bonum et laudabile. Kini nagkahulogang “maayo ug dalayegong nana.” Ang pagkaporma niini motabang sa pagsanta sa impeksiyon. Human hilison ang mga kagaw, ang atong higalang mga macrophage “magpakita,” o magpasundayag, sa mga tipik sa kagaw ngadto sa mga lymphocyte aron pasidan-an kini bahin sa manunulong.

Ang mga lymphocyte maoy labing espesyalisado nga gamhanang pundok sa mga selula aron mobugno sa impeksiyon. Kini mogamag mga substansiyang gitawag ug mga antibody, nga sa espesipiko modikit sa usa ka linaing tipik sa kagaw. Adunay duha ka pangunang pundok sa mga lymphocyte nga may nagkalainlaing mga katakos. Ang una mao ang mga selulang B, nga mopagula ug mga antibody nga binuhat niini nganha sa sapasapa sa dugo. Ang mga selulang B gitawag nga tigsanong nga armadong pundok sa imyunidad, ug magtiro kini nga tukma kaayo sa mga udyong niini, ang mga antibody. Ang maong mga antibody “mangita” sa kagaw nga ilang mailhan ug atakehon ang usa ka hinungdanong bahin sa kagaw. Ang ubang dakong pundok sa mga lymphocyte, ang mga selulang T, maghawid sa mga antibody nga nailhan niini diha sa ibabaw niini. Kini gamiton aron atakehon ang kaaway​—nga makig-away nga manomano, ingnon ta.

Ang butang mahimong mas komplikado. Ang usa ka grupong sakop sa mga selulang T, nga gitawag nga katabang nga mga selulang T, moabag sa ilang mga kauban, ang mga selulang B, aron ipagawas ang daghan kaayong mga antibody. Sa dili pa moatake, ang katabang nga mga selulang T magsultianay sa usag usa. Ang bag-ong panukiduki nagpakita nga pinaagi sa kemikal nga mga senyal, ang maong mga selula “magsultianay” nga madasigon sa ilang kaugalingon, nga magbayloayg impormasyon bahin sa dili-sinating kagaw, diha sa gitawag nga bibong pagsultianay.

 Mohatag ug tabang ang laing hinungdanong grupo, ang kinaiyanhong tigpatay nga mga selula. Kini dili mogamag mga antibody, apan kini andam mopatayg mga selula nga nahimong “langyaw” kay natakdan na. Busa ang kinaiyanhong tigpatay nga mga selula makatabang usab sa pagbantay sa kahimsog sa lawas.

Sa kataposan, tungod sa ilang panumdoman bahin sa imyunidad, ang mga lymphocyte makahinumdom sa mga kinaiya sa usa ka kagaw, nga samag kini adunay nakapayl nga rekord niana. Busa kon ugaling motungha na usab kanang matanga sa kagaw, ang maong mga lymphocyte may espesipiko nang mga antibody nga mopatay dayon niana.

Ang mga macrophage, nga mga selula nga mopalihok sa sanong sa sistema sa imyunidad, motabang usab pagtapos sa trabaho pinaagi sa pagpabilin sa puwesto aron motabang sa pagpahiyos sa hubag. Kini maghinlo sa apektadong dapit sa tanang patayng mga selula, mga tipik sa selula, o mga hugaw nga nahibilin sa “natad-panggubatan” human sa away, nga ipasig-uli ang kahilom ug kahusay sa “siyudad.”

Kon Luya ang mga Depensa

Ang nag-unang impormasyon maoy paninugdang laraw lamang bahin sa gituohang paagi sa pag-obra sa mga depensa sa imyunidad. Apan ang mga depensa mahimong luya tungod sa ubay-ubayng mga hinungdan: Mahimong adunay dala-sa-pagkatawo nga mga depekto sa sistema sa imyunidad ug segundaryong mga depekto nga nakuha sa pagpadayon sa kinabuhi sa usa tungod sa pagtakboy sa mga sakit.

Usa sa labing seryoso nianang mga sakita mao ang AIDS, ang gikahadlokang kaylap nga epidemya nga midagsang sa katuigang 1980. Kini ipahinabo sa human immunodeficiency virus (HIV), nga mahimong moatake sa labing hinungdanong bahin sa sistema sa imyunidad, nga inanayng mopatay sa usa ka linaing matang sa mga lymphocyte. Sa ingon mabaldado ang hinungdanon kaayong bahin sa mga depensa sa indibiduwal. Human niana, ang mga impeksiyon magbalikbalik ug dili na gayod mawagtang sa bug-os. Ngani, mograbe kana, ug mawad-an ang lawas sa paagi sa pagdepensa sa kaugalingon. Mahisama kini sa usa ka siyudad nga nalumpag, nga wala nay mga paril, nga mahimong bihagon ni bisan kinsa.

Maayo gani, dili tanang kahuyangan sa imyunidad ang ingon ka seryoso. Si Veronica, nga gihisgotan sa sinugdan, may gamayng depekto sa paggamag usa ka matang sa antibody nga kasagarang makita sa mga mucous membrane, ilabina ubay sa mga agianan sa gininhawa. Kana ang hinungdan sa magbalikbalik ug malungtarong mga impeksiyon nga iyang giantos.

Naarang-arang si Veronica. Human mamati sa gipatin-aw sa iyang doktor, siya mihukom sa pagsunod pag-ayo sa terapiya nga iyang gireseta. Sa naayo siya sa iyang sinusitis, misugot siya sa dosis sa mga ineksiyong magpalihok sa paggamag mga antibody. * Mihunong usab siya sa pagsigarilyo ug nagbaton ug mas dakong pahulay. Sa wala madugay human niadto, ang iyang panglawas dakog kauswagan.

Oo, kita gidisenyo aron pagtagamtam ug maayong panglawas. Sa dihang atong palandongon ang katingalahan nga kakomplikado sa sistema sa imyunidad ug sa ubang makuting mga proseso sa lawas sa tawo, kita matandog sa pagdayeg ug pagpasalamat sa kaalam sa atong Maglalalang. (Salmo 139:14; Pinadayag 15:3) Ug bisan pag karong panahona tungod sa tawhanong pagkadili-hingpit kita dili kanunayng magtagamtam ug maayong panglawas, ang inspiradong Pulong sa Diyos nagpasalig kanato nga sa bag-ong kalibotan nga duol nang moabot, ang mga tawo ipasig-uli sa kahingpitan sa hunahuna ug lawas, mao nga “walay molupyo ang moingon: ‘Ako masakiton.’”​—Isaias 33:24.

[Footnote]

[Kahon sa panid 13]

MGA PAAGI SA DEPENSA:

• PANIT UG MGA MUCOUS MEMBRANE

• MGA LEUKOCYTE, O PUTING MGA SELULA SA DUGO

Ang mga monocyte mosulod sa giatake nga tisyu ug maglamoy sa misulong nga bakterya

Ang mga neutrophil motabang sa pagtulon sa bakterya ug ipagawas sa lawas ingong nana

Ang mga lymphocyte adunay panumdoman labot sa imyunidad; kon ang samang matang sa kagaw motungha na usab, kini patyon dayon sa mga antibody

• Ang mga selulang B mopagulag mga antibody nga samag maayong-pagkapuntirya nga mga udyong; kini “mangita” sa mga kagaw ug moatake kanila

• Ang mga selulang T motabang sa paggamag mga antibody, nga makigbugno nga “manomano” batok sa mga kagaw

— Ang katabang nga mga selulang T motabang sa mga selulang B sa pagpagulag daghang antibody

— Ang kinaiyanhong tigpatay nga mga selula direktang mopatay sa natakboyang mga selula nga dili na mogamag mga antibody

[Hulagway sa panid 15]

Ang puting mga selula sa dugo moatake sa bakterya

[Credit Line]

Lennart Nilsson