Pagpaniid sa Kalibotan

Basura sa Dagat

Dangtag usa ka libo ka tuig una madugta ug mahanaw ang usa ka bildong botelya nga ilabay sa dagat. Dangtag tulo ka bulan aron madugta ang papel nga mga tisyu, ug ang mga palito, unom ka bulan. Ang mga upos sa sigarilyo maghugaw sa dagat sulod sa usa hangtod 5 ka tuig; mga plastik nga bag, 10 hangtod 20 ka tuig; naylon nga mga butang, 30 hangtod 40 ka tuig; mga lata, 500 ka tuig; ug polystyrene, 1,000 ka tuig. Ang maong mga banabana maoy pipila lamang sa impormasyong gihatag sa Legambiente, usa ka Italyanhong asosasyon labot sa kalikopan, aron dasigon ang mga tigkaligo nga magmahunahunaon bahin sa ekolohiya sa dihang mangadto sila sa baybay. “Ang mao bang mga rekomendasyon hinobra?” nangutana ang mantalaang Corriere della Sera. Kini mitubag: “Ang 605 ka toneladang basura nga nahipos sa mga boluntaryo sa Hinlong mga Baybay ubay sa Italyanhong mga baybayon sukad 1990 hangtod karong adlawa nag-ingon nga dili.”

Mga Bata ug ang Okulto

“Ang mga bata nameligro gumikan sa Satanasnon ug okultong impormasyong anaa sa internet,” pahayag sa usa ka unyon sa mga magtutudlo, sumala sa mantalaang The Independent sa London. Usa ka Britanikong surbi alang sa Association of Teachers and Lecturers (ATL) nagpadayag nga kapig katunga sa mga batang nag-edad ug tali sa 11 ug 16 anyos “interesado sa okulto ug sa espiritismo,” duolag un-kuwarto maoy “interesado kaayo,” ug 1 sa 6 nangangkong “gilisang” sa dihang misil-ip sa okulto. Si Peter Smith, sekretaryo heneral sa ATL, nagpasidaan: “Ang mga bata daling makatan-aw sa nagkalainlaing ginatos ka website bahin sa pagpang-ungo, pagpanglamat ug mga teknik sa pagkuhag dugo gikan sa ugat, nga walay mga hingkod nga nagkontrolar kon unsay ilang basahon. . . . Kini nagpasabot sa makapabalaka kaayong hilig taliwala sa mga batan-on. Buot sa mga ginikanan ug mga magtutudlo nga edukahon ang mga bata ug mga batan-on bahin sa mga kapeligrohan sa pagkalingaw sa okulto sa dili pa sila dulot nga malangkit.”

Ayawg Langana ang Pagsulod sa Init nga Pagkaon sa Repridyeretor

Sayop nga pabugnawon una ang init nga mga pagkaon una kini isulod sa repridyeretor, matod ni Bessie Berry, manedyer sa Meat and Poultry Hotline sa Departamento sa Agrikultura sa T.B. “Bisan ang mga pagkaong bag-o pang gihaon gikan sa hurno o kosinilya” angayng isulod dayon sa repridyeretor kon dili kini kaonon. Sumala sa gisaysay diha sa Tufts University Health & Nutrition Letter, “kon isulod nimo dayon ang nalutong mga pagkaon sa bugnawng repridyeretor, ang makadaot nga bakterya nga tingali anaa niana mohunong dayon sa pagsanay.” Apan dili ba kini makadaot sa repridyeretor o makapabug-at sa trabaho sa makina? Si Ms. Berry miingong dili. Ang modernong mga repridyeretor gidisenyo nga masudlan ug init nga mga pagkaon. Ang ideya nga sila dili masudlan niana mahimong salin pa gikan sa mga adlaw sa mga kahon sa yelo, sa dihang ang yelo matunaw tungod sa kainit. Bisan pa niana, kinahanglang tagdon ang duha ka panagana: Kon dako nga butang ang imong isulod sa repridyeretor​—sama sa tibuok nga manok, kaldero sa sabaw, o potahe sa lalom nga kaserola​—angayng bahinon una kini sa mas magbawng mga sudlanan, kay kini dili dayon mabugnaw sa sulod aron mohunong pagtubo ang bakterya. Ug angayng hatagag lugar ang taliwala sa init nga mga pagkaon ug ubang mga pagkaon sulod sa repridyeretor aron makasirkular ang hangin ug mabugnaw dayon ang pagkaon.

Emosyonal nga mga Tingog sa Kompiyuter

Sa paningkamot nga mahimong mas mahigalaong pamation ang mga tingog sa kompiyuter, ang mga siyentipiko nangitag mga paagi nga ang mga tingog dugangan ug mga emosyon. Sumala sa Alemang mantalaan nga Gießener Allgemeine, usa ka tem sa mga tigdukiduki sa Technical University of Berlin nag-analisar kon sa unsang paagi mausab ang mga tingog duyog sa nagkalainlaing mga emosyon. Ang mga dramatorgo magbasa ug mga tudlingpulong nga ang diwa dili dayag diha sa nagkalainlaing mga pagbati​—suko, subo, gilaay, mangayaon, mahadlokon, o naglagot. Unya ang mga tudlingpulong gianalisar​—silaba por silaba—​alang sa kataas-kaubos sa tingog, katulinon, frequency, kakusog, ug katin-aw sa paglitok. Ang mga resulta nagpakita nga ang mangayaong pagbati o suko nga pagbati misamot duyog sa paso ug kakusog. Ang mga silaba gipasiugda, ug ang paglitok nagpabiling klaro. Tungod sa kalaay, kahadlok, o kasubo, ang sinultihan mas hinay ug giugom ug nausab ang kataas-kaubos sa tingog. Tungod sa kahadlok  ang tingog mipataas ug mga usa ka nota. Tungod sa kasubo, ang mga kuwerdas bokales hinay ug kurog ug ang tingog nahimong paos ug mubo. Ang mga kinaiya gipadapat ngadto sa artipisyal nga mga tingog aron kana masusi sa pagtan-aw kon ang mga namati “makaila sa hustong emosyonal nga kahimtang.” Ang interes sa maong proyekto gipakita ilabina niadtong nalangkit sa pag-ila sa elektroniko ug awtomatiko nga pagpanulti.

500 ka Tuig nga Pagpangdaot

Ang Brazil nawad-ag 37 porsiyento sa tulo sa pangunang mga ekosistema niini sukad sa pagsugod sa kolonisasyon mga 500 ka tuig kanhi. Kanay gibutyag sa usa ka bag-ong surbi sa World Wide Fund for Nature (WWF). Sa pagkakaron, “93 porsiyento sa lasang sa Atlantiko, 50 porsiyento sa kapatagan ug 15 porsiyento sa rehiyong Amazon nadaot,” nagpahayag ang mantalaang O Estado de S. Paulo. Matod ni Garo Batmanian, ehekutibo direktor sa WWF Brazil: “Sa pag-abot dinhi sa mga Portuges, sila nakakaplag ug labong nga lasang ug mas daghang tubig nga nakita nila sukad masukad. Kana nagpatungha sa leyenda nga ang tanang gitanom dinhi molambo ug dili na kinahanglang ipasibo ang Uropanhong teknolohiya sa lokal nga kahimtang.” Kini, matod niya, nakapasugod sa pagpangdaot sa lasang sa Atlantiko sa Brazil.

Hinlong Transportasyon sa Umaabot

“Ang fuel-cell nga teknolohiya nga gidahom nga magbag-o sa tibuok-yutang patigayon sa kotse karon taliabot na sa baligyaan,” taho sa mantalaang The Australian. Ang fuel-cell nga teknolohiya angay ilabina sa mga bus sa siyudad tungod kay kini dili kaayo langas ug walay hugaw nga binuga. Ang mga bus adunay kinatas-ang distansiya sa pagdagan nga 300 kilometros nga walay pagtubil, labing tulin nga 80 kilometros matag oras, ug kapasidad sa pagpasakayg 70 ka pasahero. Ang mga bus itanyag sa mga kompaniya sa transportasyon sa tibuok Uropa sa sinugdanang presyo nga kapig $1 milyon matag usa, ug gidahom nga makadagan sa pagka-2002. Sa umaabot, ang mga fuel cell mahimong mao usab ang gamiton sa pagpadagan sa de-koryenteng mga kotse, apan sa pagkakaron kini wala pa makaabot sa ang-ang sa produksiyon. “Kinahanglang us-osan pa namo ang gastos, gidak-on ug gibug-aton sa fuel-cell nga mga sistema aron mahimong maindigon sa internal-combustion nga mga makina,” matod ni Propesor Ferdinand Panik.

“Mapagarbohong mga Prangkiyo”

“Ang mapagarbohong mga prangkiyo, ang kinabag-ohang produkto alang sa panahon sa pagkamapagarbohon-sa-kaugalingon, gipailaila sa Canada,” taho sa The New York Times. Ang mga tawo karon makahimong personal sa ilang prangkiyo “pinaagi sa usa ka letrato sa bag-ong masuso, bag-ong graduwado, malipayong magtiayon o maunongong iro.” Ang mga aplikante magpadala sa koreyo sa usa ka porma uban ang usa ka letrato ug bayad. Ingong balos makadawat silag usa ka pliego sa 25 ka mopilit-sa-kaugalingon, inimprentang mga kuwadro nga ang ngilit binulawanan uban ang pulong “Canada” ug ang prangkiyo ug ikaduhang pliego uban ang mga kopya sa letrato, nga ikabutang sulod sa mga kuwadrong bulawan ug ngilit. Hinuon, ang bili maoy kapin sa doble sa bili sa regular nga mga prangkiyo. Dugang pa, ang pangomostang mga sticker ginatanyag nga “motugot sa mga pumapalit sa pagpahaom sa ilang sulat sa pagbati o mensahe,” matod ni Micheline Montreuil, direktor sa mga produktong prangkiyo alang sa Canada Post. Nga dili magpalupig, ang Australia, Britanya, Singapore, ug Switzerland nagpatungha usab sa ilang bersiyon sa mapagarbohong mga prangkiyo. Ang way-kataposang mga binag-ong prangkiyo mahimong hagit alang sa mga tigkolektag mga prangkiyo.

Mga Sakit Batok sa mga Katalagman

Bisan pag ang mga katalagman, sama sa mga baha ug mga linog, makabaton sa labing dakong publisidad, ang mananakod nga mga sakit mohunos ug mas daghang kinabuhi, matod sa usa ka taho sa Red Cross. Sa pagkomento bahin niana, ang The New York Times nag-ingon: “Ang nangamatay sa miaging tuig tungod sa mananakod nga mga sakit sama sa AIDS, tesis ug malarya maoy 160 ka beses nga labaw kay sa gidaghanon sa mga tawong namatay sa mga linog sa miaging tuig sa Turkey, mga unos sa India ug mga baha sa Venezuela . . . Ang gibanabanang 150 ka milyong tawo namatay gumikan nianang tulo ka sakit lamang sukad sa 1945 kon itandi sa 23 ka milyon sa mga gubat sulod sa samang yugto.” Sumala ni Peter Walker, awtor sa taho, ang dili maayong panalipod sa panglawas sa publiko mao ang hinungdan sa suliran. “Sa halos matag nasod, adunay hapawhapaw nga sistema sa panalipod sa panglawas, apan sa layo sa mga sentro sa siyudad, walay bisan unsa,” matod niya. Ang 13 ka milyong namatay sa miaging tuig gumikan sa mananakod nga mga sakit masanta unta pinaagi sa gastong lima lang ka dolyar matag tawo sa pag-atiman sa panglawas. Ang artikulo mihinapos: “Ang salaping gigasto sa pagbag-o sa panggawi sa mga tawo magluwas ug mas daghang kinabuhi kay sa salapi alang sa mahalong mga pasilidad nga sama sa mga ospital ug abante-sa-teknolohiyang kasangkapan.”