Sa Dihang Dili Kahelon ug Kolor ang mga Kahel

TINAMPO SA MAGSUSULAT SA PAGMATA! SA ITALYA

KANUS-A dili kahelon ug kolor ang mga kahel? Basin kana morag pakalaki nga paggamit ug mga pulong, apan dili kinahanglang maingon. Sa Italyanhong pulo sa Sicily, ang dayag nga tubag mao, “Sa dihang kini maoy pula!”

Kami naghisgot bahin sa Sicilianhong kolor-dugo nga mga kahel, nga gitawag sa ingon tungod sa talagsaong kolor sa unod niini, nga magkadaiya gikan sa kahelon nga dunay rubi nga mga badlis ngadto sa lugom nga pagkapula ngadto sa sulaw nga morado ngadto sa halos itom na. Ang panit niini kahelon ug kolor uban ang diyutayng pula o morado, ug makapalaway ang kahumot niini. Ang lami niini maoy isog ug aslom nga tam-is, ug ang pipila moingon nga kini adunay “diyutayng raspberry.”

Ang sitrus nga mga prutas ginatanom sa Italya sukad sa karaang kapanahonan. Ang mga kahel lagmit nakaabot sa Sicily gikan sa Asia sa pagka-ikaupat nga siglo K.P., apan kini dalagon (dili pula) aslom nga mga kahel. Ang tam-is nga kahel gidala ngadto sa Uropa sa mga Portuges sa ika-14 ug ika-15 nga mga siglo ug gikan didto gipasulod sa kayutaan sa Amerika kauban sa ubang mga klase sa sitrus. Hinuon, sa sinugdanan lamang sa ika-20ng siglo nga ang kolor-dugo nga mga kahel sa opisyal unang nailhan sa Sicily.

Nganong Pula?

Ang tanang kahel adunay carotene, ang samang dalag-kahelon nga pigmento nga naghatag sa mga pughak sa itlog ug sa mga carrot sa kolor niini. Ang talagsaong kinaiya sa Sicilianhong kolor-dugo nga mga kahel nga Moro, Tarocco, ug Sanguinello nga mga klase mao nga makaugmad kinig pulang pigmento nga gitawag ug anthocyanin, nga naghatag ug kinaiyang kolor nga pula sa hinog nga mga prutas. * Apan balhina ang punoan sa kolor-dugo nga kahel gikan dinhi​—usa ka gamayng dapit sa mga probinsiya sa Catania, Syracuse, ug Enna​—ug itanom kana sa laing dapit, ug ang bunga nga ipatungha niini mahimong dili gayod pula. Ngano man? Unsay nakapaespesyal niining bahina sa silangang Sicily?

Dili tin-aw ang tanang hinungdan sa pagkaporma sa anthocyanin diha sa Sicilianhong kolor-dugo nga mga kahel. Kinahanglang tinoon pa kon unsay epekto, kon duna man, sa yuta diha sa paghatag ug kolor sa bunga. Ang ubang mga kausaban tingali mopabor o mopugong sa pagkaporma sa pulang pigmento sa dihang mahinog ang bunga. Pananglitan, napanid-an nga mosugod ang pagkapula sa dihang bugnaw kaayo ang temperatura sa magabii ug naglagiting ang kainit sa maadlaw. Kon bahin sa lami sa bunga, ang kusog nga init sa adlaw mogarantiya sa tukmang kadaghan sa simple sugar diha sa prutas, samtang ang kasarangang ulan magtino nga ang bunga adunay isog mabug-osong kahumot.

Kining talagsaong kombinasyon sa mga hinungdan giisip nga maoy responsable sa pagkatalagsaon sa Sicilianhong kolor-dugo nga mga kahel. Ang susamang mga prutas gitanom sa ubang mga bahin sa habagatang Italya ingon man sa Espanya, Morocco, Florida, ug  California, apan, giingon nga walay milampos sa pagsundog sa tanang kalidad sa Sicilianhong kolor-dugo nga kahel.

Usa ka Prutas nga Pabilhan

Gawas sa talagsaong kolor niini, daghan usab ug sustansiya kining mga prutasa. Ang Tarocco nga mga kahel adunay kinadaghanang bitamina-C sa tanang sitrus nga mga prutas. Ang dakodakong kahel paigo na alang sa girekomendar nga kinahanglanon sa maong bitamina kada adlaw. Giangkon ang ubay-ubay nga mga kaayohan sa kolor-dugo nga mga kahel. Sa paghisgot ug pipila lang niana, ang usa ka basong espeso, bag-ong pinuga nga duga maoy lamian ug makapahimsog nga tinubdan sa daling masuhop, nagahatag-enerhiya nga simpleng mga carbohydrate, minerales, ug lanotong pagkaon. Nan, may maayong katarongan nga naningkamot ang mga magtatanom ug Sicilianhong sitrus nga panalipdan ang ilang talagsaong produkto ug pauswagon ang pagpabili niini.

Ang mga eksperto kombinsido nga kining Sicilianhong mga prutas nahiapil sa “kinamaayohang mga kahel nga panam-is sa kalibotan tungod sa ilang isog nga lami, mithianong balanse sa pagkaaslom ug katam-is, ug lisod-maanalisar, nagapabiling kalami.” Basin sa usa ka adlaw ikaw makahigayon sa paghukom sa imong kaugalingon kon kaha uyon ka.

Bisan pag daw bag-o pa kining mitungha, ang kolor-dugo nga kahel usa lamang sa nagkadaiyang lamian nga mga pagkaon nga gipaposible ni Jehova alang sa kahimuot sa tawo. Busa, alang niadtong nag-ila sa pagkamanggihatagon sa Diyos, bisan ‘ang mga kahoy nga nagapamunga . . . nagdayeg sa ngalan ni Jehova.’​—Salmo 148:​9, 13; Genesis 1:29.

[Footnote]