Kasaysayan—Angay ba Kitang Mosalig Niini?

“Ang kahibalo bahin sa kasaysayan mohatag ug . . . pagbati nga kita maoy bahin sa usa ka panag-ubanay nga nagpadayon latas sa katuigan sukad sa dugay nang panahon sa wala pa kita matawo hangtod sa dugay pa nga panahon human nga kita mamatay.”—A COMPANION TO THE STUDY OF HISTORY, NI MICHAEL STANFORD.

ANG pagkinabuhi nga walay kahibalo bahin sa kasaysayan nahisamag pagkinabuhi nga dunay usa ka matang sa depekto sa panumdoman. Kon walay kasaysayan ikaw, imong pamilya, imong tribo, o bisan imong nasod morag walay sinugdanan, walay nangagi. Ang presenteng panahon morag walay pundasyon ug walay kahulogan.

Ang kasaysayan mahimong usa ka dakong pondohanan sa mga pagtulon-an sa kinabuhi. Makatabang kini kanato nga malikayan ang paghimo sa mao gihapong mga sayop. Sumala sa gipahayag sa usa ka pilosopo, ang mga tawo nga makalimot bahin sa nangagi tinong makasinati pag-usab niana. Ang kahibalo sa kasaysayan motabang kanato nga makasabot sa nangaging mga sibilisasyon, katingalahang mga kaplag, makalingaw nga mga tawo, ug nagkalainlaing mga paagi sa pagtan-aw sa mga butang.

Apan tungod kay ang kasaysayan naghisgot man bahin sa mga tawo ug mga hitabo sa dugay nang panahon, unsaon nato pagkasayod kon kini ba kasaligan? Kon buot natong mokat-on sa bililhong mga pagtulon-an sa kasaysayan, nan dayag lamang nga kining mga pagtulon-ana kinahanglang ipasukad sa kamatuoran. Ug kon atong mahibaloan ang kamatuoran, angay natong dawaton kini, bisag dili kini madawat kanunay sa hunahuna. Ang nangagi mahimong ikatandi sa hardin sa mga rosas​—kini dunay matahom nga mga bulak apan dunay mga tunok usab; ang mga bulak niini makapadasig, apan ang mga tunok niini makatusok.

Sa mosunod nga mga artikulo, atong hisgotan ang pipila ka bahin sa kasaysayan nga makatabang kanato sa pagtimbangtimbang sa katukma sa atong ginabasa. Hisgotan usab nato kon sa unsang paagi ang pagkatinuod sa kasaysayan makahatag ug kaayohan sa masinabotong magbabasa.

[Hulagway sa panid 3]

Queen Nefertiti

[Hulagway sa panid 3]

Unsang mga pagtulon-an ang makat-onan gikan sa kasaysayan?

[Picture Credit Lines sa panid 3]

Nefertiti: Ägyptisches Museum der Staatlichen Museen Preußischer Kulturbesitz, Berlin

Border: Photograph taken by courtesy of the British Museum