Ang Pagsulbad ba Maoy Bahin sa Problema?

“Ang pagpakaulaw ug pagpaluya sa buot sa mga binilanggo mao ang kinangil-arang paagi sa pag-andam kanila alang sa kalibotan sa gawas.”—USA KA EDITORYAL SA THE ATLANTA CONSTITUTION.

SA DAGHANG kahimtang ang mga bilanggoan nagsilbing pugong​—sa pagkatinuod, temporaryong pugong lamang. Sa dihang buhian ang usa ka binilanggo, nabayran na ba gayod niya ang krimen nga iyang nahimo? *  Komosta ang mga biktima o ang ilang mga minahal? “Ako ang inahan sa gipatay nga bata,” nangaliyupo si Rita sa dihang ang nahukmang sad-an nga mamumuno sa iyang 16-anyos nga anak lalaki gibuhian human mabilanggo ug tulo lamang ka tuig. “Palihog hunong una. Hunahunaa kini. Mahanduraw ba gayod nimo kon unsay gipasabot niini?” Sumala sa gipakita sa kaso ni Rita, ang trahedya kasagarang magpabilin ug dugay human husaya sa korte ang maong kaso ug human kini mahimong ulohan sa balita.

Kining butanga gikabalak-an dili lamang niadtong kansang kinabuhi naapektahan sa krimen kondili sa tanan usab. Gawas pa, kon kaha ang gibuhiang mga binilanggo nagbag-o sa ilang kinabuhi o nahimong tig-a tungod sa ilang naagoman sa bilanggoan adunay direktang kalambigitan sa imong kalinaw sa hunahuna kondili man sa imong kahilwas mismo.

Mga Tunghaan Alang sa mga Kriminal

Ang sistema sa bilanggoan dili bug-os nga makasumpo sa kriminal nga panggawi. “Sa dihang dakong kantidad sa salapi ang gastohon sa pagtukod ug dugang mga selda inay kay bag-ohon ang pagtamod-sa-kaugalingon sa usa ka binilanggo, kasagarang mosangko lamang kini sa paghimo ug dugang pa​—ug mas grabe​—nga krimen,” misulat si Jill Smolowe sa magasing Time. Si Peter, * kinsa nakagugol ug 14 ka tuig sa bilanggoan, mouyon niana nga pahayag. “Kadaghanan sa akong kaubang mga binilanggo nagsugod sa ginagmayng mga krimen, dayon miuswag sila ngadto sa paghimog krimen batok sa propiedad, ug sa kataposan sila migraduwar ngadto sa grabeng mga kasal-anan batok sa laing mga tawo,” matod niya. “Alang kanila, ang mga bilanggoan maoy sama sa bokasyonal nga mga tunghaan. Sila mogula sa bilanggoan nga mas daotan pa.”

Bisan pag tungod sa mga bilanggoan temporaryong mawala sa kadalanan ang mga kriminal, morag halos wala kiniy nahimo​—kon duna man​—sa pagsanta sa krimen sulod sa dugaydugayng panahon. Ang mga bata ug mga batan-ong lalaki sa kinapusoran sa siyudad kasagarang mag-isip sa pagkabilanggo ingong rituwal sa pagsubo. Kasagaran kaayo nga sa ngadtongadto mahimo silang banggiitang mga makasasala. “Ang bilanggoan dili gayod magbag-o sa imong kinabuhi,” matod ni Larry, kinsa nakagugol ug dakong bahin sa iyang kinabuhi nga nagsulod-gawas sa prisohan. “Kining mga tawhana gibuhian ug gihimo pag-usab ang mao ra gihapong mga krimen.”

Kining pagsulod-gawas sa mga kriminal magsaysay tingali kon nganong, sumala sa usa ka pagtuon sa Tinipong Bansa, 50 porsiyento sa tanang grabeng mga krimen gihimo sa mga 5 porsiyento sa mga kriminal. “Sa dihang ang mga binilanggo walay mapuslanong paagi sa paggugol sa ilang panahon,” matod pa sa magasing Time, “sila kasagarang magpalabay sa mga oras nga mag-ugmad ug dakong kayugot, gawas pa sa pagtuon ug daghang kriminal nga mga kalaki, nga . . . ilang gamiton sa ilang kriminal nga mga kalihokan kon buhian na sila.”

Ang kahimtang dili lang kay sa Tinipong Bansa ra. Si John Vatis, doktor sa usa ka militaryong bilanggoan sa Gresya, nag-ingon: “Ang among mga bilanggoan nahimong batid sa pagpatungha ug mga tawo nga makahahadlok, mapintas, ug bagis. Sa dihang buhian, kadaghanang binilanggo gustong manimalos sa katilingban.”

Ang Kapildihan Nganha sa Katilingban

Ang krisis sa bilanggoan makaapektar gayod sa imong bulsa. Pananglitan, gibanabana nga sa Tinipong Bansa ang matag binilanggo gastohan sa mga magbubuhis ug mga $21,000 kada tuig. Ang mga binilanggo nga kapin sa 60 anyos gastohan ug tulo ka pilo nianang kantidara. Sa daghang  nasod ang pagsalig sa publiko sa sistema sa pagsilot nagakahanaw na tungod sa dugang pang mga hinungdan. Dunay mga kabalaka bahin sa gibuhiag-ahat nga mga kriminal maingon man sa mga makasasala nga nakaipsot sa pagkabilanggo tungod lamang sa usa ka legal nga teknikalidad nga nadiskobrehan sa usa ka alisto nga abogado. Kasagaran, ang mga biktima dili mobati nga may igong panalipod batok sa dugang kalapasan, ug tingali halos wala silay impluwensiya diha sa legal nga proseso.

Misamot ang Kabalaka sa Publiko

Ang pagsalig sa publiko sa sistema sa bilanggoan wala mapausbaw tungod sa dili-makitawhanong mga kahimtang nga niana naladlad ang mga binilanggo, sumala sa gihubit sa nag-ubang kahon. Ang mga binilanggo nga nakaagom sa dili-makataronganong pagtratar samtang gibilanggo lagmit gayong dili maayog pagsanong sa pagpabag-o sa ilang kinabuhi. Dugang pa, ubay-ubayng mga grupo nga naglaban sa tawhanong mga katungod nabalaka bahin sa daghan kaayong membro sa minoriyang mga grupo nga nabilanggo. Ilang giduhaduhaan kon kini naatol lang o kaha maoy resulta sa pagpihig sa rasa.

Usa ka taho sa Associated Press sa 1998 nakadanig pagtagad sa kahimtang sa kanhing mga binilanggo sa Prisohan sa Holmesburg, sa Pennsylvania, T.B.A., kinsa nangayog danyos tungod kay gigamit kono sila diha sa kemikal nga mga eksperimento samtang gibilanggo. Ug komosta ang pagpauso pag-usab sa grupo sa kinadenahang mga binilanggo sa Tinipong Bansa? Ang Amnesty International nagtaho: “Kadtong nagtrabaho ingong bahin sa maong grupo kinahanglang motrabaho sulod sa 10-12 ka oras nga kasagaran ilalom sa kainit sa adlaw, nga mopahulay lag kadiyot aron moinom ug tubig, ug usa ka oras aron maniudto. . . . Ang bugtong kasilyas nga magamit sa grupo sa kinadenahang mga binilanggo mao ang arinola luyo sa inayom-ayom nga salipod. Ang mga binilanggo kinadenahan gihapon samtang naggamit niana. Sa dihang dili magamit ang arinola, ang mga binilanggo mapugos sa pagkalibang diha sa yuta nga makita sa tanan.” Siyempre, dili tanang bilanggoan ang ingon niana ug palakaw. Bisan pa niana, ang dili-makitawhanong pagtratar sa kataposan makapahimong dili-makitawhanon sa mga binilanggo maingon man sa naghimo niana.

Nabenepisyohan ba ang Komunidad?

Siyempre, kadaghanang komunidad mobating mas luwas kon gibilanggo ang peligrosong mga kriminal. Ang ubang mga komunidad gustog mga bilanggoan tungod sa laing mga hinungdan. Sa dihang sirhan na ang usa ka bilanggoan sa gamayng lungsod sa Australia sa Cooma, ang mga tawo miprotesta. Ngano man? Tungod kay ang bilanggoan nagtaganag kapangabuhian alang sa nag-ilaid-sa-kalisod nga komunidad.

Di pa dugay ang pipila ka gobyerno nagbaligya sa ilang mga bilanggoan ngadto sa pribadong negosyo aron makadaginot. Ikasubo, ang mas daghang binilanggo ug mas taas nga mga sentensiya makaayo sa negosyo. Busa, mahimong magsagol ang hustisya ug ang komersiyalismo.

Nahisgotan na ang tanan, apan ang sukaranang pangutana nagpabilin: Mabag-o ba sa bilanggoan ang kinabuhi sa mga kriminal? Bisan tuod kasagarang dili ang tubag, basin matingala ka sa pagkahibalo nga ang pipila ka binilanggo natabangan sa pag-usab. Tan-awon nato kon sa unsang paagi.

[Mga footnote]

[Kahon/Hulagway sa panid 6, 7]

 Usa ka Daklit nga Pagtan-aw sa Kahimtang Diha sa mga Bilanggoan

PAGHUOT: Ang mga bilanggoan sa Britanya dunay grabeng suliran sa paghuot, ug dili ikatingala! Kanang nasora mao ang dunay ikaduha nga kinatas-ang populasyon sa bilanggoan sa tibuok Kasadpang Uropa, nga adunay 125 ka binilanggo sa matag 100,000 ka molupyo. Sa Brazil, ang kinadak-ang bilanggoan sa São Paulo gitukod aron kapuy-an ug 500 ka binilanggo. Hinunoa, kini gipuy-an ug 6,000. Sa Rusya, ang mga selda nga kapuy-an ug 28 ka binilanggo gipuy-an ug tali sa 90 ug 110. Ang problema grabe kaayo nga ang mga binilanggo kinahanglang magpulipulig katulog. Sa usa ka nasod sa Asia, 13 o 14 ka binilanggo ang nagpunsisok diha sa tulo-ka-metro-kuwadrado nga selda. Kasamtangan, sa Kasadpang Australia, ang mga opisyal nakasulbad sa kakulang sa luna pinaagi sa paggamit ug mga container van aron kapuy-an sa mga binilanggo.

KAPINTASAN: Ang Aleman nga mantalaang Der Spiegel nagtaho nga sa mga bilanggoan sa Alemanya ang bangis nga mga binilanggo mopatay ug mopaantos tungod sa “pag-awayay sa magkaindig nga mga grupo gumikan sa ilegal nga negosyo sa alkoholikong ilimnon ug narkotiko, sekso, ug pagpatanto.” Ang panagbangi sa mga membro sa minoriya kasagarang magpahinabog kapintasan diha sa bilanggoan. “Adunay mga binilanggo gikan sa 72 ka nasod,” matod pa sa Der Spiegel. “Ang dili-pag-uyonay ug mga kasungian dili-kalikayang mosangpot ngadto sa kapintasan.” Sa usa ka prisohan sa Amerika del Sur, ang mga opisyal miingon nga sa aberids, 12 ka binilanggo ang gipamatay kada bulan. Ang mga binilanggo nag-ingon nga ang gidaghanon maoy duha ka pilo niana, nagtaho ang Financial Times sa London.

SEKSUWAL NGA PAG-ABUSO: Sa artikulong “Ang Krisis sa Pagpanglugos Diha sa Bilanggoan,” ang The New York Times nag-ingon nga ang makasaranganong banabana mao nga sa Tinipong Bansa, “kapin sa 290,000 ka lalaki ang giamong-amongan sa seksuwal nga paagi diha sa bilanggoan kada tuig.” Ang taho nagpadayon: “Ang makalilisang nga pagkaagom sa seksuwal nga kapintasan kasagarang dili lang kas-a mahitabo, kini subsob nga mahimong adlaw-adlaw nga pag-atake.” Usa ka organisasyon nagbanabana nga sa mga bilanggoan sa T.B., mga 60,000 ka wala-uyoni nga seksuwal nga mga buhat ang mahitabo kada adlaw.

PANGLAWAS UG KAHINLO: Ang pagkaylap sa mga sakit nga napasa pinaagi sa pakigsekso taliwala sa mga binilanggo napamatud-an gayod. Ang pagkasakit ug tesis sa mga binilanggo sa Rusya ug sa pipila ka nasod sa Aprika nakakuhag pagtagad sa publiko sa tibuok kalibotan, maingon man ang pagpasagad diha sa mga natad sa medikal nga pagtambal, kahinlo, ug nutrisyon diha sa daghang bilanggoan sa tibuok kalibotan.

[Hulagway]

Naghuot nga bilanggoan sa São Paulo, Brazil

[Credit Line]

AP Photo/Dario Lopez-Mills

[Hulagway sa panid 4, 5]

Ang guwardiyado kaayong bilanggoan sa La Santé sa Paris, Pransiya

[Credit Line]

AP Photo/Francois Mori

[Hulagway sa panid 6]

Mga babaye sa bilanggoan sa Managua, Nicaragua

[Credit Line]

AP Photo/Javier Galeano