Nabag-o ang Dagway sa Terorismo

Sa kataposang higayon nga ang ulohan bahin sa terorismo gipakita sa hapin niining magasina sa Ingles, usa ka sinati nga hulagway ang gigamit​—kanang sa nagmaskara nga mga mamumuno nga nagdalag mga pusil nga makita sa likod nila ang makusog nga pagbuto. Apan, karon lahi na ang kahimtang.

SA KAHAYAG sa kilumkilom, usa ka komboy sa ordinaryo tan-awong mga trak ang mihinayhinay pag-agi sa mga subdibisyon. Ang mga trak mihunong duol sa usa ka eskuylahan. Sa wala madugay, usa ka linaing pagkabansay nga tem sa mga lalaki nga nagtaod ug mga maskara nga panalipod batok sa gas ug nagsul-ob ug mga sapot nga panalipod batok sa kemikal mihinayhinay pagsuot sa kalibonan. Ang nahibaloan lamang nila mao nga usa ka gamay nga aparato ang gipabuto panahon sa bangga sa esport diha sa estadyum sa eskuylahan, nga nakapakaylap sa aso nga nakapaluya sa daghang tumatan-aw. Sa tabang sa lokal nga kawani nga gibansay para sa emerhensiya, ang upat ka lalaki mainampingong misulod sa dapit diin gipabuto ang maong aparato aron masayran kon unsay nahitabo. Unsay gibuhian sa maong aparato? Ang bakterya ba nga anthrax? Ang gas ba nga makadaot sa sistema sa nerbiyos?

Ang mga lalaki mihinayhinay paglakaw paingon sa natad dulaanan, nga nagdala ug nagkalainlaing kasangkapan alang sa kemikal nga pagsusi. Nakaabot sila sa usa ka gamayng lawak diin nakita nila ang nahibilin sa mibuto nga aparato. Delikado ang ilang misyon, nga nagkinahanglag paggamit sa gagmitoyng mga hiramenta aron matiktikan kon unsay gipabuto ug nagkinahanglag pagpang-irog sa bug-at nga mga butang.

Sa wala madugay napuno sa umog ang sulod sa ilang mga maskara. Hago kaayo ang maong buhat, bisan alang sa nabansay na nga mga lalaki. Apan, wala dangtig napulo ka minutos, nailhan ang salin sa mibuto nga aparato. “Sa walay duhaduha, anthrax ang sulod sa aparato,” miingon ang kemiko nga mikuyog nila.

Ang Nag-usab-usab nga Dagway sa Terorismo

Kining hitaboa dili sama ka peligroso sa pagkaasoy niini. Kini maoy usa ka pagbansaybansay, pagsulay sa sanong sa tem sa gisundog nga pag-atake pinaagig makahilong gas nga nahitabo sa usa ka dapit sa amihanang New York. Ang grupo maoy usa sa di pa dugayng natukod nga Weapons of Mass  Destruction Civil Support Teams. Ang maong mga tem giasayn sa pagtimbangtimbang sa gidak-on ug kagrabehon sa bag-ong matang sa mga pag-atake sa mga terorista pinaagi sa pag-analisar sa gidudahang mga kagaw, kemikal, o radioaktibong materyal.

Kining maong tem maoy usa sa daghang tem sa tibuok kalibotan nga natukod ingong sanong sa nag-usab-usab nga mga kapeligrohan ug mga problema nga gipahinabo sa terorismo. * Ang mga hitabo sa di pa dugayng katuigan nagpasabot nga nagkadaghan ang mga buhat sa terorismo nga gihimo sa independenteng mga grupo o sa nag-inusarang mga ekstremista. Bisan tuod ang gitarget sa daghang terorista mao gihapon ang mga instalasyon sa militar ug ang mga embahada, giapil na sa uban ang pag-atake sa gitawag ug wala kaayoy panalipod nga mga target, sama sa mga sistema sa transportasyon sa masa, mga bangga sa esport, puliki nga mga siyudad, mga hotel, ug mga dapit nga adtoan sa mga turista.

Nagpamatuod sa kausaban sa gawi sa mga terorista, si Porter Goss, tsirman sa House Intelligence Committee sa T.B., nag-ingon: “Usbon na nato ang atong kanhing panghunahuna bahin sa gipaluyohan-sa-estado nga terorismo ug pulihan kini sa usa ka bag-ong dagway sa terorismo. Nag-atubang kita ug nagkadaghang gipaluyohan-sa-kawsa nga terorismo.”

Ang migimaw nga bag-ong dagway sa terorismo naglakip sa mga lihok ug mga estratehiya nga mas lisod tingaling santaon o pakigbisogan. Sa nagkadakong gilapdon, ang mga terorista makagamit na ug bag-ong mga teknolohiya ug makabaton ug independenteng suportar nga salapi. Nagtaho ang USA Today: “Tungod sa bag-ong mga kompiyuter ug teknolohiya sa komunikasyon ug sa mga kalambigitan ngadto sa organisadong mga krimen, ang terorismo mas lisod pa ganing pakigbisogan.” Ang bag-ong dagway naglakip usab sa bag-ong mga target, nga nagpugos sa mga tigbalita ug mga tig-analisar sa balita sa pagmugna ug mga ekspresyon sama sa “cyberterrorism,” “bioterrorism,” ug “ecoterrorism.”

Unsa ba ka peligroso ang bag-ong dagway sa terorismo? Nameligro ba ang imong personal nga kasegurohan? Duna bay solusyon sa hampak sa internasyonal nga terorismo? Tubagon sa mosunod nga mga artikulo kining mga pangutanaha.

[Footnote]

 [Kahon/Mapa sa panid 4, 5]

(Alang sa aktuwal nga pagkahan-ay, tan-awa ang publikasyon)

 Usa ka Dekada sa TERORISMO

1. Buenos Aires, Argentina

Marso 17, 1992

Usa ka bomba nga gibutang diha sa awto naglumpag sa Embahada sa Israel. Nangamatay: 29. Nangaangol: 242

2. Algiers, Algeria

Agosto 26, 1992

Usa ka bomba mibuto diha sa internasyonal nga tugpahanan. Nangamatay: 12. Nangaangol: labing menos 128

3. New York City, Tinipong Bansa

Pebrero 26, 1993

Ang relihiyosong mga ekstremista nagpabuto ug dako nga bomba ubos sa World Trade Center. Nangamatay: 6. Nangaangol: mga 1,000

4. Matsumoto, Hapon

Hunyo 27, 1994

Ang mga membro sa Aum Shinrikyo nga grupo nag-espri ug gas nga sarin diha sa residensiyal nga kasilinganan. Nangamatay: 7. Nangaangol: 270

5. Tokyo, Hapon

Marso 20, 1995

Ang mga membro sa Aum Shinrikyo nagdalag unom ka pakete ngadto sa mga tren sa subwey sa Tokyo, nga nagpaalisngaw ug makamatayng gas nga sarin. Nangamatay: 12. Nangaangol: kapin sa 5,000

6. Oklahoma City, Tinipong Bansa

Abril 19, 1995

Usa ka bomba nga gibutang diha sa trak mibuto diha sa usa ka pederal nga tinukod. Ang right-wing nga mga ekstremista maoy gipasanginlan. Nangamatay: 168. Nangaangol: kapin sa 500

7. Colombo, Sri Lanka

Enero 31, 1996

Gibangga sa mga teroristang membro sa minoriya ang usa ka trak nga punog eksplosibo ngadto sa usa ka bangko. Nangamatay: 90. Nangaangol: kapin sa 1,400

8. London, Inglaterra

Pebrero 9, 1996

Ang mga terorista sa Irlandia nagpabuto ug bomba diha sa usa ka paradahan. Nangamatay: 2. Nangaangol: kapin sa 100

9. Jerusalem, Israel

Pebrero 25, 1996

Gipabuto sa usa ka naghikog nga mamomomba ang usa ka bus. Gidudahan ang relihiyosong mga ekstremista. Nangamatay: 26. Nangaangol: mga 80 pa ka tawo

10. Dhahran, Saudi Arabia

Hunyo 25, 1996

Usa ka trak sa gasolina nga gibutangag bomba mibuto sa gawas sa pasilidad nga puy-anan sa militar sa T.B. Nangamatay: 19. Nangaangol: 515

11. Phnom Penh, Cambodia

Marso 30, 1997

Ang mga tig-atake naglabay ug upat ka granada ngadto sa usa ka demonstrasyon. Nangamatay: hangtod sa 16. Nangaangol: kapin sa 100

12. Coimbatore, India

Pebrero 14, 1998

Gihimo sa relihiyosong mga militante ang sunodsunod nga mga pagpamomba. Nangamatay: 43. Nangaangol: 200

13. Nairobi, Kenya, ug Dar es Salaam, Tanzania

Agosto 7, 1998

Gibombahan ang mga Embahada sa T.B. Nangamatay: 250. Nangaangol: kapin sa 5,500

14. Colombia

Oktubre 18 ug Nobyembre 3, 1998

Ang usa ka pag-atake migamit ug mga bomba ug ang lain migamit ug mga misil. Ang usa ka linya sa tubo nga agosan ug aseite mao ang target sa unang pag-atake. Nangamatay: 209. Nangaangol: kapin sa 130

15. Moscow, Rusya

Septiyembre 9 ug 13, 1999

Duha ka dagkong mga pagbuto naglumpag sa duha ka apartment. Nangamatay: 212. Nangaangol: kapin sa 300

[Credit Lines]

Tinubdan: The Interdisciplinary Center, Herzliya, Israel

Mountain High Maps® Copyright © 1997 Digital Wisdom, Inc.

Victor Grubicy/Sipa Press

[Kahon/Hulagway sa panid 6]

Mga Pag-atake Pinaagig Kompiyuter

Marso 1999: Ang mga balita nagpakita nga ang mga kompiyuter sa Pentagon nailalom sa “hiniusa, organisado” nga pag-atake sa mga manunugok. Kada adlaw 60 ngadto sa 80 ka pag-atake gikan sa mga hacker, o mga eksperto nga sa pagkailegal mogamit ug modaot sa sistema sa kompiyuter, ang narekord diha sa mga sistema sa kompiyuter sa Departamento sa Depensa sa T.B.

Tungatunga sa 1999: Sulod sa tulo ka bulan, ang kontra-gobyerno nga mga hacker ilegal nga nakasulod sa mga Web page nga gimentinar sa Senado sa T.B., sa Federal Bureau of Investigation, sa U.S. Army, sa White House, ug sa ubay-ubayng mga departamento sa gabinete sa Tinipong Bansa.

Enero 2000: Sa tibuok kalibotan, ang mga negosyo gitaho nga migasto ug $12.1 bilyones sa miaging tuig sa pagpakigbugno sa “terorismo batok sa ekonomiya” sa matang sa makadaot nga mga virus sa kompiyuter.

Agosto 2000: Naablihan sa usa ka hacker ang mga Web site sa ahensiya sa gobyerno ug sa lokal nga awtoridad sa United Kingdom.