Mga Katedral—Mga Monyumento Alang sa Diyos o sa Tawo?

TINAMPO SA MAGSUSULAT SA PAGMATA! SA PRANSIYA

SA Moscow daw usa ka matang sa pagkabanhaw ang nahitabo. Ang Christ the Savior Cathedral, nga giguba ni Stalin niadtong 1931, gitukod pag-usab, ang bulawanong mga simboryo niini naggilakgilak sa kalangitan sa Rusya. Sa siyudad sa Évry, duol sa Paris, ang mga trabahante mihimog panapos nga mga trabaho diha sa bugtong katedral nga gitukod sa Pransiya sa panahon sa ika-20ng siglo. Nahitabo kini pipila lang ka tuig human konsagraha ang katedral sa Almudena sa Madrid. Sa susama gayong kahimtang, ang New York City may katedral nga ginganlan ug St. John the Divine. Kay wala mahuman sulod na sa kapin ug 100 ka tuig, kini kasagarang gibansagan nga matiawtiawon ug St. John the Unfinished. Bisan pa niana, kini maoy usa sa kinadak-ang mga katedral sa kalibotan, nga may gidak-on nga kapin sa 11,000 metros kuwadrado.

Sa tibuok Kakristiyanohan, ang dagko kaayong mga katedral maoy unang makita diha sa daghang siyudad. Sa mga relihiyoso, kini maoy usa ka monyumento sa pagtuo sa Diyos. Bisan ang mga dili relihiyoso magpabili tingali niini ingong mga buhat sa arte o ingong mga pananglitan sa kabatid sa arkitektura. Bisan pa niana, ang pagtukod niining makuti ug kasagaran maluho kaayong mga balay sa pagsimba nagpatunghag ugdang nga mga pangutana: Ngano ug sa unsang paagi gitukod kini? Unsay katuyoan sa pagtukod niini?

Unsa ang Usa ka Katedral?

Human sa kamatayon ni Kristo ang iyang mga tinun-an giorganisar ngadto sa mga kongregasyon, nga daghan kanila ang nagtigom diha sa pribadong mga balay. (Filemon 2) Sa daghang dekada kini nga mga kongregasyon gidumala sa “mga ansiyano.” (Buhat 20:​17, 28; Hebreohanon 13:17) Apan, human mamatay ang mga apostoles dihay pagbulag gikan sa matuod nga Kristiyanidad. (Buhat 20:​29, 30) Sa ngadtongadto, ubay-ubay sa mga ansiyano ang nagtuboy sa ilang kaugalingon ibabaw sa uban ug gilantaw ingong mga obispo nga maoy nagdumala sa daghang kongregasyon​—butang nga gipasidaan ni Jesus. (Mateo 23:9-12) Ang Gregong pulong nga ek·kle·siʹa, nga sa sinugdan gipadapat sa mga Kristohanon mismo, gipadapat usab niadto sa ilang dapit sa pagsimba​—ang tinukod mismo​—usa ka simbahan. Wala magdugay human niadto nga ang pipila ka obispo nagtinguha nga makabaton ug mga simbahan nga mohaom sa ilang ranggo. Busa gimugna ang usa ka bag-ong pulong sa paghubit sa simbahan sa obispo​—ang katedral.

Kining pulonga naggikan sa Gregong pulong nga kathedra, nga nagkahulogang “lingkoranan.” Busa ang katedral maoy trono sa obispo, ang simbolo sa iyang yutan-ong gahom. Gikan sa iyang katedral gidumala sa obispo ang usa ka hurisdiksiyon, ang diosesis.

“Ang Panahon sa mga Katedral”

Niadtong 325 K.P., pormal nga giila sa Konseho sa Nicea ang mga simbahan sa mga obispo diha sa mga siyudad. Kay gisuportahan niadtong panahona sa Romanhong Estado, ang mga obispo kanunayng mangayog dagkong mga gasa nga yuta gikan sa mga awtoridad. Mipuli usab sila pagdumala sa daghang paganong mga dapit sa pagsimba. Sa dihang nahugno ang Romanhong Imperyo, ang eklesiastikanhong organisasyon  nagpabilin ug nahimong gamhanan sa Edad Medya. Kanang yugtoa wala madugay nahimong ingon sa pagtawag sa Pranses nga historyano nga si Georges Duby nga “ang Panahon sa mga Katedral.”

Sukad sa ika-7ng siglo hangtod sa ika-14ng siglo, ang populasyon sa Uropa mitulo ka pilo. Kining pagsulbong sa populasyon sa panguna nakabenepisyo sa mga siyudad, kansang pag-uswag nagdako. Busa, ang kinadatoan nga episkopal nga mga siyudad mao ang labing paborableng mga dapit sa pagdaghan sa dagko kaayong mga katedral. Ngano man? Tungod kay kining dagko kaayong mga proyekto molampos lamang kon may padayong suplay sa salapi!

Ang laing butang nga nakadasig sa pagtukod ug mga katedral mao ang popular nga pagsimba kang Birheng Maria ug sa relihiyosong mga relikyas. Kini nga pagsimba nakaabot sa kinapungkayan niini sa ika-11 ug ika-12 nga mga siglo. Ang mga obispo nagpalapad niini nga pagsimba, sa ingon nagpadako sa popularidad sa ilang mga katedral. Ang titulong Notre-Dame (Among Senyora) nahimo nang dayandayan sa mga katedral sa Pransiya niadtong panahona. “May siyudad kaha nga wala magpahinungod ug usa ka simbahan ug kasagaran ang katedral niini ngadto kaniya?” nangutana ang Katolikong ensiklopedia nga Théo. Busa, ang Saint-Étienne nga katedral sa Paris gipahinungod sa Notre-​Dame. Ang Notre-​Dame nga katedral sa Chartres, Pransiya, nahimong ang labing inilang simbahan sa amihanang Uropa. “Walay laing persona​—wala bisan gani si Kristo​—ang nakaimpluwensiya pag-ayo sa mga kinabuhi ug mga hunahuna sa mga magtutukod sa katedral nga ingon ka bug-os kang Birheng Maria,” nag-ingon ang The Horizon Book of Great Cathedrals.

“Magtukod Kitag Usa ka Katedral nga Dako Kaayo . . .”

Apan, nganong daghan niining mga tinukora maoy dagko kaayo? Ingon ka sayo sa ikaupat nga siglo, ang mga katedral sa Trier, Alemanya, ug sa Geneva, Switzerland, may dagko kaayong mga luna, bisag diyutay ra ang mga magsisimba. Sa ika-11ng siglo, ang populasyon sa Speyer, Alemanya, wala makapuno sa dako kaayong katedral niini. Busa ang The Horizon Book of Great Cathedrals mihinapos nga ang “gidak-on ug ang kaluho [sa mga katedral] nagbutyag ug daghang kalibotanong mga panukmod.” Lakip niini mao “ang pagkamapahitas-on sa obispo o sa dakodako sa monasteryo nga ubos sa iyang impluwensiya pagatukoron ang edipisyo.”

Sa panahon sa ika-12 ug ika-13ng siglo, ang mga katedral may gidak-on nga 100 metros sa aberids, nga maoy tinguha nga ang gihabogon pareho sa gitas-on niini. Ang katedral sa Winchester, Inglaterra, nga 169 metros ang gitas-on ug ang Duomo nga katedral sa Milan, Italya, nga 145 metros ang gitas-on maoy mga pananglitan niini. “Magtukod kitag usa ka katedral nga dako kaayo nga kadtong makakita niini nga human na maghunahuna nga kita mga buang,” nag-ingon ang usa ka Katsila nga opisyal sa simbahan sa Seville niadtong 1402. Sa pagkatinuod, ang katedral sa Seville gikaingon nga mao ang ikaduhang kinadak-an sa kalibotan, nga may habog nga bobeda niini nga 53 metros. Ang torre sa katedral sa Strasbourg sa Pransiya mosukod ug 142 metros, nga katumbas sa 40-andanang tinukod. Sa ika-19ng siglo, ang torre sa Gothic Münster nga katedral sa Ulm, Alemanya, miabot ug 161 metros, nga naghimo niining kinatas-ang torre nga bato sa kalibotan. “Walay mga kinahanglanon sa pagsimba ang magpakamatarong nianang hilabihan kaayong mga paghinobra,” miinsistir ang historyanong si Pierre du Colombier.

Sa ika-12 ug ika-13ng siglo, ang mga tigpasiugda sa katedral nagpahimulos sa lain pang ‘kalibotanong panukmod’​—patriotismo sa dakbayan. Nag-ingon ang Encyclopædia Britannica: “Ang mga siyudad nag-indigay sa usag usa sa pagtukod ug kinatas-ang katedral.” Ang mga konseho, molupyo, ug mga negosyante sa siyudad naghimo sa mga katedral ingong mga simbolo sa ilang siyudad.

Maluho Niadto, Maluho Karon

Usa ka magsusulat naghubit sa mga proyekto sa pagtukod ug katedral ingong “walay kinutoban nga pinansiyal nga mga gahong.” Nan, sa unsang paagi kining maong mga tinukod​—nga gimentinar bisan karon nga nagmahal na ang mga palaliton​—gigastohan kaniadto? Sa pipila ka kahimtang  ang mga prelado, sama kang Maurice de Sully sa Paris, maoy migasto mismo niini. Usahay ang politikanhong mga magmamando, sama kang Haring James I sa Aragon, maoy miabaga sa balayranan. Apan, sa katibuk-an ang buhis nga gikan sa diosesis ang nagsuportar sa mga katedral. Kini nga salapi naglakip sa mga buhis sa edad medya ug mga kita gikan sa propiedad. Ngani, ang Obispo sa Bologna sa Italya nakapanag-iyag 2,000 ka propiedad! Gidugang pa niini ang relihiyosong kita gikan sa mga koleksiyon, indulhensiya, ug mga multa tungod sa sala. Sa Rouen, Pransiya, kadtong nakapalit ug katungod sa pagkaon ug mga produkto sa gatas panahon sa Kuwaresma mobayad sa katedral alang sa gitawag ug Butter Tower.

Ang pipila ka indibiduwal nga mga tigdonar mahinatagon kaayo, ug sila gipasidunggan pinaagi sa pagbutang sa ilang mga letrato diha sa dekolor nga mga bildong bentana sa simbahan ug sa mga kinulit. Ang prinsipyo sa dili pagpaila maylabot sa Kristohanong pagpanghatag dayag nga nakalimtan. (Mateo 6:2) Ang padayong suplay sa salapi gikinahanglan, tungod kay ang galastohan kasagarang mosobra sa mga banabana. Nan, dili ikatingala nga ang kasibot sa pagpatungha ug salapi kasagarang mitultol sa pagpangdispalko ug pagpangilkil. Pananglitan, ang akusasyon sa pagkaerehes kasagarang naglakip sa pag-ilog sa mga kabtangan sa usa ka tawo. Kini misangpot sa pagpangagaw sa mga kabtangan sa gitawag kunohay nga mga erehes, sama sa mga Cathar, ug kini nagsuportar sa pinansiyal sa ubay-ubayng mga proyekto sa pagpanukod sa simbahan. *

Siyempre, nagkinahanglag kanunayng pagpit-os gikan sa simbahan aron padayong makadawat ug salapi. Sayop ang gipangangkon sa pipila ka historyano nga ang mga tawo napalihok nga kinabubut-on sa pagtukod sa maong mga edipisyo. Ang historyano nga si Henry Kraus nag-ingon: “Bisag relihiyoso kaayo ang mga tawo sa Edad Medya, ang pagtukod ug mga simbahan dili maoy unang prioridad sa mga tawo.” Busa daghang historyano ang misaway sa simbahan tungod sa pagkagastador niini. Miadmitir ang The Horizon Book of Great Cathedrals: “Ang salapi nga gigasto sa simbahan sa pagpanukod magamit unta sa pagpakaon sa mga gigutom . . . o sa pagmentinar sa mga ospital ug mga tunghaan. Busa, ikaingon nga ang mga katedral maoy usa sa mga hinungdan sa kamatayon sa gatosan ka linibong tawo.”

Kon sa Unsang Paagi Kini Gitukod

Ang mga katedral maoy pamatuod sa pagkamamugnaon sa tawo. Katingad-an gayod nga ang maong dagko kaayong mga tinukod natukod ginamit ang kinaraang teknolohiya. Una, gihimo ang detalyadong mga plano sa tinukod. Sa kubkobanan, ang mga moldehan gigamit aron pareho ang mga dagway sa disenyo ug husto ang gidak-on sa mga bloke sa bato. Ang mga bloke maampingong gimarkahan aron ipaila kon hain kini ibutang diha sa gambalay. Ang pagdala niini hinay kaayo ug mahal, apan bisan pa niini, sumala sa Pranses nga historyanong si Jean Gimpel, ‘tali sa 1050 ug 1350, ang Pransiya nakakubkob ug mas daghang bato kay sa karaang Ehipto.’

Sa dapit sa konstruksiyon mismo, ang mga trabahante dakog nahimo ginamit ang kinaraang mga kahimanan nga pang-alsa niadtong panahona​—mga moton ug mga tigsakwat, nga kasagarang gipaobra sa mga tawong naglakaw diha sa gama-sa-kahoyng mga treadmill. Ang mga pormula sa matematika nga gigamit sa mga inhenyero karon wala pa mahibaloi kaniadto. Ang mga magtutukod kinahanglang mosalig sa ilang kinaiyanhong katakos ug kasinatian. Dili ikahibulong, daghang seryosong mga aksidente ang nahitabo. Pananglitan, niadtong 1284 ang mga bobeda sa katedral sa Beauvais, Pransiya, nasobrahan ka dako, ug kini nahugno. Apan, ang bag-ong mga paagi sama sa pagbutang ug mga sangga, mga bolada, mga moldura, ug mga tuktok nagpaarang sa mga magtutukod nga makaabot sa bag-ong mga gitas-on.

Ang konstruksiyon mokabat ug gikan sa 40 ka tuig ang labing paspas (Salisbury, Inglaterra) ngadto sa ubay-ubayng siglo. Ang uban, sama sa mga katedral sa Beauvais ug Strasbourg, sa Pransiya, wala gayod mahuman.

“Sayop nga mga Prioridad”

Kining ‘maanindot ug busa gastosong mga tinukod,’ sumala sa paghubit niini ni Papa Honorius III, nagpahinabog kontrobersiya sukad pa sa sinugdan. Ang mga pagsupak sulod sa simbahan gipatungha batok sa pagpanukod ug sa  nagasto nga hilabihan ka dakong kantidad sa salapi. Si Pierre le Chantre, ika-13ng siglong prelado sa Notre-Dame de Paris, nag-ingon: “Sala ang pagtukod ug mga simbahan ingon sa pagbuhat niini karon.”

Bisan karon ang katedral sa Évry, sa paghisgot lamang ug usa, nakapukaw ug grabeng pagsaway. Ingon sa gitaho sa mantalaang Pranses nga Le Monde, daghang tawo ang mibati nga ang mga katedral nagbanaag sa “sayop nga mga prioridad” ug nga ang mga simbahan “angayng mogasto ug salapi alang sa kaayohan sa katawhan ug sa pag-ebanghelyo imbes kay sa mga bato ug sa dekorasyon.”

Walay duhaduha nga daghan nga nakigbahin sa pagtukod niining dagko kaayong mga edipisyo may tim-os nga gugma sa Diyos. Ang maong mga tawo tin-aw nga dunay “kasibot alang sa Diyos,” apan kadto “dili sumala sa tukmang kahibalo.” (Roma 10:2) Wala gayod isugyot ni Jesu-Kristo nga ang iyang mga sumusunod magtukod ug maluhong mga balay sa pagsimba. Giawhag niya ang matuod nga mga magsisimba nga “magasimba uban sa espiritu ug sa kamatuoran.” (Juan 4:21-24) Bisan pa sa kanindot niini, ang dagko kaayong mga katedral sa Kakristiyanohan sukwahi niining prinsipyoha. Mga monyumento tingali kini sa mga tawong nagtukod niini, apan kini wala magpasidungog sa Diyos.

[Footnote]

[Hulagway sa panid 13]

Katedral sa Santiago de Compostela, Espanya

[Mga hulagway sa panid 15]

Itaas: Ang dekolor nga bildong bentana nga adunay samag-rosas nga disenyo sa Notre-Dame, Chartres, Pransiya

Ibabaw: Detalye sa magtatabas sa bato, sa Notre-Dame, Paris

[Hulagway sa panid 15]

Ang ika-12ng siglo nga katedral sa Notre-Dame, Paris

[Hulagway sa panid 15]

Ang sulod sa katedral sa Notre-Dame, Amiens. Kini ang kinadak-ang relihiyosong tinukod sa Pransiya, nga may mga bobeda nga 43 metros ang gihabogon