Pagdibuho Pinaagi sa mga Pulong

ANG mga magbabalak maoy kombinasyon sa dibuhista ug kompositor sa awit. Ang ilang mga dagang gipalihok pinaagi sa ilang mga emosyon ug sa ilang mga hunahuna. Busa, ang maayong-pagkatagik nga mga balak makapadasig kanimo. Kini makapahunahuna, makapakatawa, o makapahilak kanimo. Ang librong The Need for Words nag-ingon: “Kasagaran ang balak naglangkob sa mga pulong nga gitagik aron mohatag ug kusganon, dihadiha nga impresyon. Kana ang laing hinungdan kon nganong ang inilang mga balak . . . dili gayod makalimtan.”

Ang matahom nga balak dili gayod tinagik sa mabawg salabotan. Ang balak dugay nang nagtagik sa mga butang nga labing hinungdanon sa kinabuhi​—mga relasyon, gugma, relihiyosong mga panglantaw, kinaiyahan, ug sa kahulogan sa kinabuhi. Busa, dili ikahibulong nga ang balak mao ang usa sa labing karaang matang sa arte. Kon itandi ang balak ug ang prosa (ordinaryong dili-binalak nga sinulat), ang usa ka bantogang magbabalak miingon nga kon ang duha maoy gamiton sa paglarawan sa mao rang butang ug kini parehong maayong pagkatagik, “ang balak pagabasahon sa makagatos samtang ang prosa sa makausa lamang.”

Apan, tingali sumala sa imong namatikdan, adunay nagkalainlaing matang sa balak. Kini mahimong pagaraygaray, o dili. Usahay halos sama kinig prosa. Busa, unsa man gayod ang balak?

Unsa ang Balak?

Ang The Macquarie Dictionary naghubit sa balak ingong “ang arte sa ritmikong pagbalay sa mga pulong, sinulat man o binaba, aron makahatag ug kalipay pinaagig matahom, mahandurawon, o maligdong nga mga hunahuna” ug ingong “sinulat nga may tinong sukod sa mga pulong; berso.” Matikdi ang duha ka hinungdanong aspeto sa balak​—ang ritmo ug ang sukod sa berso. Ang ritmo maoy bahin sa kalibotan sa atong palibot. Makita nato kini diha sa mga pagtaob ug paghunas sa dagat, diha sa mga yugto sa panahon, ug bisan diha sa pinitik sa atong kasingkasing. Diha sa balak, ang ritmo mao ang pag-usab-usab sa tingog nga namugna pinaagi sa pinulongan; atong mamatikdang may gisublisubli samtang kita magabasa. Ang sukod sa berso mao ang han-ay sa ritmo, ug mahimong magkalahi kini sa matag balak. Ang lain pang inilang paagi sa pagbalak mao ang paggaraygaray. Ang mga bahin nga mogaraygaray sagad mao ang ulahing mga pulong sa linya sa berso. Siyempre, ang mga estilo sa paggaraygaray mahimong magkalainlain. Usahay ang garay anaa mismo sa sunod nga linya, o mahimong anaa sa ulahi.

Wala sunda ang estilo sa paggaraygaray, ang haiku sa Hapon nabantog tungod kay kini naundan sa maanindot nga mga pulong ug sa samang higayon hamubo kaayo. Gisumaryo niini ang mga ideya sa tulo lamang ka linya nga may 17 ka silaba​—5  sa una ug ikatulong linya ug 7 sa ikaduhang linya. * Ang katahom ug pagkayano niini naghimo sa haiku nga makalingaw nga pasiuna sa pagtuon ug balak alang sa daghan, bisan sa mga nag-eskuyla sa kindergarten.

Sumala sa naandan, ang balak nailhan tungod sa pagsumaryo sa ubay-ubayng mga ideya sa pipila lamang ka pulong. Ang The World Book Encyclopedia nag-ingon nga ang balaknong mga pulong “magpasabot ug labaw pa kay sa kon unsay giingon niini. Gipukaw niini ang imong handurawan . . . Ang mga pulong sa balak maoy dasok kaayo sa kahulogan, ug ang kahulogan sa matag pulong makapukaw sa hunahuna, nga dihadiha maghimo sa kinatibuk-ang diwa sa balak nga tin-aw ug matukbilon diha sa imong handurawan.” Siyempre, ang pipila ka balak tingali kinahanglang imong basahon sa makadaghan una “makapukaw” sa imong hunahuna, aron ikaw makasabot sa diwa niini.

Aron mapatungha ang gitinguhang mga resulta, pilion sa mga magbabalak ang ilang mga pulong sama nga pilion sa mag-aalahas ang iyang mga bato. Si Haring Solomon sa Israel, usa ka kompositor sa mga proverbio ug mga awit, “namalandong ug naghimog bug-os nga pagsusi” aron makakaplag ug “makapahimuot nga mga pulong” ug “hustong mga pulong sa kamatuoran.”​—Ecclesiastes 12:​9, 10; 1 Hari 4:32.

Gigamit ni Solomon ug sa iyang amahang si David ang naandang Hebreohanong pinulongan sa ilang panahon. Ang Hebreohanong mga balak, nga kasagarang giawit nga dinuyogan ug musika, wala mag-agad sa paggaraygaray sa mga pulong. Hinunoa, kini nailhan sa ritmo sa diwa niini, o mga ideya​—usa ka sinulat nga gitawag ug parallelism. Ang mga linya sa balak mahimong managsama ug mga ekspresyon, o mahimong magpresentar kinig magkalahi nga mga ideya. (Salmo 37:​6, 9) Sagad ang ikaduhang linya magpatin-aw sa ideya sa nahauna pinaagi sa pagdugang ug bag-ong mga pulong. Matikdi kon sa unsang paagi gihimo kini sa Salmo 119:1:

Malipayon ang mga walay-ikasaway diha sa ilang dalan,

Ang mga nagasubay sa balaod ni Jehova.

Matikdi kon sa unsang paagi ang ikaduhang linya nagpadayag kon unsay kahulogan sa pagkahimong walay-ikasaway, nga mao, ang pagsubay sa balaod ni Jehova. Sanglit ang Hebreohanon sa Bibliya migamit ug parallelism, o ritmo sa diwa, inay paggaraygaray, kini mas daling hubaron. *

Usa ka Instrumento sa Pagpahayag sa Tanang Emosyon

Sama sa awit, ang balak usa ka maayo kaayong instrumento sa pagpahayag sa tanang matang sa emosyon. Matikdi ang panagsagol sa mga pagbati sa tumang kalipay ug katagbawan nga gipasiugda sa mga pulong ni Adan sa dihang gihatag ni Jehova si Eva ngadto kaniya didto sa tanaman sa Eden:

Kini sa kataposan bukog sa akong mga bukog

Ug unod sa akong unod.

Kini siya pagatawgon nga Babaye,

Tungod kay gikan sa lalaki kini siya gikuha.

—Genesis 2:23.

Ang nakapatalagsaon gayod niining mga pulonga mao nga kini maoy puno sa literal ug emosyonal nga diwa nga gigamit lamang ang pipila ka  linya​—usa ka minugbong paagi nga dayag kaayong makita diha sa orihinal nga pinulongan. Sa susama, ang balaknong mga basahon sa Job, Mga Salmo, Proverbio, ug Lamentaciones nagpasiugda sa nagkalainlaing makapatandog nga mga emosyon, gawas pa sa pagtudlo ug hinungdanong espirituwal nga mga kamatuoran. Sa pagkatinuod, sa orihinal nga Hebreohanon, ang kinaunhang salmo gibuksan pinaagi sa pulong nga “malipayon” o “bulahan.” Unsaon nimo paghubit ang mga pagbati sa magsusulat sa mosunod nga mga pulong sa Salmo 63:1? Matikdi ang mabulokong paglarawan, nga usa ka talagsaong bahin sa Hebreohanong balak.

Oh Diyos, ikaw mao ang akong Diyos, sa kanunay ginapangita ko ikaw.

Ang akong kalag ginauhaw kanimo.

Tungod kanimo ang akong unod naluya gumikan sa kahidlaw

Diha sa usa ka yuta nga mamala ug umaw, diin walay tubig.

Ang basahon sa Lamentaciones nagpadayag ug lain pang matang sa emosyon. Diha niini si Jeremias nagbangotan sa katalagman nga nahitabo sa Jerusalem sa mga kamot sa mga Babilonyanhon sa 607 W.K.P. Iyang gipahungaw ang iyang kinasingkasing nga mga pagbati pinaagi sa lima ka liriko sa awit sa pagbangotan nga nagbutyag sa kaguol sa propeta ug usab sa iyang kasayoran nga gipahamtang ang hustisya sa Diyos.

Ang Balak Makatabang sa Memorya

Tungod sa mga hiyas niini, kasagaran ang balak nindot kaayong memoryahon. Ang labing karaang naglungtad nga Gregong mga balak, ang Iliad ug ang Odyssey, memoryado nga balakon panahon sa Gregong mga kapistahan​—usa ka talagsaong kalamposan, ilabina nga taas kaayo kini nga binalak nga mga sugilanon! Dayag, daghang salmo sa Bibliya ang gisag-ulo usab. Matikdi kon sa unsang paagi ang pagkamahulagwayon, pagkayano, ug ang dili-malalis nga pangatarongan gipatugbaw pinaagi sa ritmo sa mosunod nga mga linya sa Salmo 115:4-8 nga naghulagway sa kabuangan sa pagsimba sa mga idolo:

Ang ilang mga idolo maoy plata ug bulawan,

Binuhat sa mga kamot sa yutan-ong tawo.

Sila adunay baba, apan sila dili makasulti;

Sila adunay mga mata, apan sila dili makakita;

Sila adunay mga igdulungog, apan sila dili makadungog.

Sila adunay ilong, apan sila dili makapanimaho.

Sila adunay mga kamot, apan sila dili makahikap.

Sila adunay mga tiil, apan sila dili makalakaw;

Sila dili makatingog pinaagi sa ilang tutonlan.

Ang mga nagabuhat kanila mahisama gayod kanila,

Ang tanan nga nagasalig kanila.

Walay duhaduha nga daghan ang dili gayod maglisod sa paghinumdom niining tin-aw, kusganong mga pulong.

Buot Mo Bang Mosulat ug Balak?

Gikan sa mga pagaraygaray nga balak nga pangbata hangtod sa pagaraygaray nga mga awit sa pag-anunsiyo, ang balak maoy bahin sa atong kinabuhi. Busa, daghan ang sinati labing menos sa paninugdang mga ideya bahin sa balak. Apan kon buot nimong mosulat ug balak, tingali buot nimong mobasa una ug daghang piniling mga balak. Kini makatabang kanimo nga masabtan ang nagkalainlaing paninugdang mga ideya sa pagtagik ug balak, gawas pa sa pagpadaghan sa imong bokabularyo. Siyempre, gikinahanglan nga magmapilion sa imong mga balasahon aron dili ka maladlad sa mga butang nga dili maayo o makadaot. (Filipos 4:​8, 9) Sa pagkatinuod, ang labing maayong paagi sa pagtuon sa pagsulat ug balak mao ang paglingkod uban ang lapis ug papel ug dayon mosulat.

Sa ngadtongadto, makasulat ka ug balak nga makapahimuot sa imong pamilya ug mga higala. Nganong dili sulayang isulat ang imong mga hunahuna ingong balak sa dihang magpadala ka ug kard sa pagpanghinaot-sa-pagkaayo o pagpasalamat? Dili kinahanglang taas o makinaadmanon ang imong balak. Basta pagsulat lag pipila ka linya nga magpahayag kon unsay anaa sa imong kasingkasing. Ang maong makaiikag nga paningkamot dili lamang makahatag kanimog kalipay ug katagbawan apan sa walay duhaduha makapahimuot usab sa modawat niini sa dihang makita niya ang imong mga paningkamot sa pagtagik sa imong mga hunahuna sa mahandurawon ug kinasingkasing nga paagi.

Dili kinahanglan nga aduna kay talagsaong katakos sa pagtagik ug mga pulong aron ganahan kang mosulat ug balak, sama ra nga dili kinahanglang ikaw usa ka ekspertong kosinero aron malingaw sa pagluto ug pagkaon. Kon imong hiusahon ang imong tinguha, handurawan, paningkamot, ug pagkamalahutayon uban sa imong natagong katakos sa pagkamagbabalak, ang pagdibuho pinaagi sa mga pulong nga imong mahimo makahatag kanimog makalilipay nga sorpresa.

[Mga footnote]

[Hulagway sa panid 21]

Ang dakong bahin sa Hebreohanong Kasulatan naglangkob sa mga balak