Mga Droga—Kinsay Naggamit Niini?

TINAMPO SA MAGSUSULAT SA PAGMATA! SA HABAGATANG APRIKA

“ANG tanan naggamit ug droga.” Kanang pahayag nga giapil ang tanan mahimong gamiton sa paghaylo sa kulang-ug-kahibalo sa pag-eksperimento sa gidili nga mga droga. Apan depende kon unsay atong paghubit sa terminong “mga droga,” kanang mga pulonga may pagkatinuod.

Ang terminong “droga” gihubit ingong: “Bisan unsang kemikal nga substansiya, natural o sintetiko, nga mahimong gamiton sa pag-usab sa panabot, pagbati o ubang sikolohikal nga mga kahimtang.” Kana maoy praktikal, nag-apil sa tanang kahubitan sa mga droga nga makaapektar sa kaisipan ug panggawi, bisan tuod wala malakip niini ang daghang medisinal nga mga droga nga gigamit alang sa mga balatian sa lawas.

Sumala sa maong kahubitan, ang alkoholikong ilimnon maoy usa ka droga. Ang kapeligrohan anaa sa dili-makasaranganong paggamit niini, nga dayag nga nag-uswag. Nadiskobrehan sa usa ka surbi sa mga kolehiyo ug mga unibersidad sa usa ka nasod sa Kasadpan nga “ang sobrang pag-inom mao ang labing makalilisang nga suliran maylabot sa droga diha sa mga kampus sa kolehiyo.” Ang surbi nagpadayag nga 44 porsiyento sa mga estudyante ang palainom. *

Sama sa alkoholikong ilimnon, ang tabako legal nga mabatonan, bisan pag aduna kiniy isog nga hilo, ang nikotina. Sumala sa World Health Organization, mga upat ka milyong tawo ang mangamatay kada tuig tungod sa pagtabako. Bisan pa niana, ang dagkong mga negosyante sa tabako maoy adunahan, tinahod nga mga membro sa katilingban. Ang pagpanigarilyo makapagiyan usab kaayo, tingali labi pa kay sa paggamit sa daghan sa ilegal nga mga droga.

Sa di pa dugayng katuigan daghang nasod ang nagdili sa pag-anunsiyo sa tabako ug nagpahamtang  ug uban pang mga restriksiyon. Bisan pa niana, daghang tawo ang nag-isip gihapon sa pagtabako ingong dalawaton nga kalihokan sa katilingban. Ang pagtabako padayong gihimong madanihon sa industriya sa pelikula. Nadiskobrehan sa usa ka surbi nga gihimo sa University of California sa San Francisco maylabot sa dagkog-kita nga mga pelikula tali sa mga tuig sa 1991 ug 1996 nga 80 porsiyento sa mga bidang lalaki nagdula sa papel sa mga karakter nga nanabako.

Komosta ang “Luwas” nga mga Droga?

Ang medisinal nga mga droga o mga tambal nakabenepisyo gayod sa daghan, apan mahimong abusohan kini. May mga panahon tingali nga ang mga doktor moreseta dayon ug mga droga, o gipugos sila sa mga pasyente sa pagreseta ug mga droga nga wala kinahanglana. Usa ka doktor miingon: “Ang mga doktor dili kanunayng mogugol ug panahon uban sa pasyente sa pagsusi sa hinungdan sa iyang mga simtoma. Mas dali ang pag-ingon ug, ‘Tomara ning tabletasa.’ Apan wala tambali ang hinungdan sa sakit.”

Bisan ang mga droga nga dili-kinahanglag reseta, sama sa aspirin ug paracetamol (Tylenol, Panadol), kon abusohan mahimong moresulta ug grabeng mga suliran sa panglawas. Kapin sa 2,000 ka tawo sa tibuok kalibotan ang mangamatay kada tuig ingong resulta sa sayop nga paggamit sa paracetamol.

Sumala sa atong kahubitan ganina, ang caffeine diha sa tsa ug kape maoy droga usab, bisag wala kaayo nato isipa kini ingong droga sa dihang nag-inom kita sa atong paboritong kape sa pamahaw. Ug dili makataronganong isipon ang gidawat-sa-katilingban nga mga ilimnon sama sa tsa o kape nga susama kini sa isog nga mga droga sama sa heroina. Sama ra kanag pagtandi sa usa ka anad nga gamayng iring ngadto sa usa ka mabangis nga leyon. Bisan pa niana, sumala sa pipila ka eksperto sa panglawas, kon naanad ka na pag-inom ug kapin sa lima ka tasang kape o siyam ka tasang tsa kada adlaw, mahimong makadaot kini kanimo. Dugang pa, kon hinginom ka kaayo ug kape o tsa, dayon kalit nimong kunhoran ang gidaghanon niini, makasinati ka ug mga simtoma sa paghunong nga susama nianang sa usa ka hinginom ug tsa kinsa nakasinati ug pagsuka, grabeng labad sa ulo, ug pagkasensitibo kaayo sa kahayag.

Komosta ang Gidili nga Paggamit sa mga Droga?

Ang mas kontrobersiyal nga isyu mao ang paggamit ug mga droga diha sa mga esport. Gipasiugda kini sa 1998 nga Tour de France sa dihang siyam ka siklista sa nanguna nga tem ang gipalagpot tungod sa paggamit ug mga droga nga magpausbaw sa ilang pagkaepisyente. Ang mga atleta nangitag lainlaing mga paagi aron mahimong negatibo ang resulta sa pagsusi labot sa droga. Ang magasing Time nagtaho nga ang uban gani “‘nagpa-transplant ug ihi,’ nga nagpasabot [nga] ang ihi sa laing tawo nga walay droga ipasulod sa ilang pantog pinaagi sa kateter, nga kasagarang usa ka masakit nga pamaagi.”

Wala pa nato mahisgoti ang makapalibog nga gidaghanon sa gidili nga mga droga nga gigamit alang sa “paglingawlingaw.” Naglakip kini sa marijuana, ecstasy (methylenedioxy-methamphetamine, o MDMA), LSD (lysergic acid diethylamide), mga upper (mga pangpalagsik sama sa cocaine ug mga amphetamine), mga downer (mga depressant sama sa mga tranquilizer), ug heroina. Dili angayng kalimtan ang lainlaing mga simhotonon, sama sa glu ug gasolina, nga popular sa mga batan-on. Siyempre, kining maong mga simhotonon wala idili nga mga substansiya ug dali rang mabatonan.

Ang kasagarang ideya sa usa ka niwang nga giyanon sa droga nga nag-ineksiyon ug droga sa iyang ugat diha sa hugaw nga lawak mahimong malimbongon. Daghang tawo nga nagiyan sa droga makaobra gihapon nga daw normal diha sa adlaw-adlaw  nga kinabuhi, bisan tuod ug ang pagkagiyan nila sa walay duhaduha nakaapektar sa kalidad sa ilang kinabuhi sa mas dako o mas menos nga sukod. Bisan pa niana, dili nato mahimong ibalewala ang mangiob nga bahin sa natad sa droga. Usa ka magsusulat naghubit kon sa unsang paagi ang pipila ka tiggamit ug cocaine “makahimo sa pag-ineksiyon sa maong droga sa ilang ugat sa makadaghan sulod sa mubo lamang nga yugto, sa ingon ang ilang mga lawas natusaktusak sa dagom, nagkadugo, ug nasamdan.”

Human sa dayag nga pag-us-os sa ulahing bahin sa mga tuig sa 1980, ang ilegal nga paggamit ug droga miuswag na usab sa tibuok kalibotan. Ang magasing Newsweek nag-ingon: “Ang mga awtoridad nabug-atan sa hilabihang pag-usbaw sa pagpayuhot ug droga, pag-uswag sa paggamit sa halos tanang matang sa droga ug kakulang sa pondong salapi​—ug impormasyon​—nga gikinahanglan sa pagsumpo niana.” Ang mantalaang The Star sa Johannesburg, Habagatang Aprika, nag-ingon nga sumala sa estadistika sa gobyerno, “usa sa upat ka tawo nga nagpuyo sa Habagatang Aprika ang nagiyan sa alkoholikong mga ilimnon o sa mga droga.”

Ang Research Institute for Social Development sa HK nagpunting nga “ang mga tiggama ug tigbaligyag droga . . . nahimong tibuok-kalibotan nga organisasyon ug gipamuhonan ang dakong bahin sa ilang mga ganansiya sa droga diha sa mga sentro sa negosyo nga nagtanyag nga dili sila ibisto ug makaganansiya pag dako. . . . Ang mga tigpayuhot ug droga makahimo na karon sa paghimong legal konohay sa ilegal nga mga ganansiya pinaagi sa pagbalhinbalhin sa kuwarta sa lainlaing bangko sa kalibotan ginamit ang kompiyuter nga dili kaayo madiskitahan sa gobyerno.”

Daghang Amerikano tingalig nakahikap na ug cocaine adlaw-adlaw, nga wala makaamgo niana. Usa ka artikulo sa magasing Discover nag-ingon nga kadaghanang papel de bangko sa Amerika dunay gamayng mga timailhan sa maong droga.

Ang tinuod mao nga karong adlawa ang paggamit ug mga droga, lakip na sa gidili nga mga droga, nahimong dalawaton sa daghan, nga gilantaw ingong bahin sa adlaw-adlaw nga kinabuhi. Tungod sa nabaniog pag-ayong kadaot nga gipahinabo sa gidili nga mga droga maingon man sa tabako ug sa alkoholikong ilimnon, ang dayag nga pangutana mao, Nganong giabusohan kini sa mga tawo? Samtang palandongon nato kining pangutanaha, angayng hinuktokan nato ang atong kaugalingong mga panglantaw bahin sa mga droga.

[Footnote]

[Hulagway sa panid 3]

Ang sobrang pag-inom maoy dakong problema diha sa daghang kampus sa kolehiyo

[Hulagway sa panid 5]

Daghan ang naghunahuna nga ang sigarilyo ug ang mga droga nga gigamit ingong “lingawlingaw” dili makadaot