Mga Droga—Nganong Giabusohan Kini sa mga Tawo?

“AKO 13 anyos niadto, ug ang magulang nga babaye sa akong suod nga higala nagdapit kanamo sa ilang apartment usa niana ka gabii. Ang tanan nagsugod pagyupyop ug marijuana. Sa sinugdan, mibalibad ko, apan human kini gisigeg tunol kanako, sa ngadtongadto gisulayan ko kini.” Matod ni Michael, nga taga-Habagatang Aprika, sa ingon nianang paagiha nga nakasugod siya sa paggamit ug mga droga.

“Naggikan ako sa usa ka konserbatibo nga pamilya nga ang pangita mao ang pagtugtog ug klasikal nga musika. Nagtugtog ako diha sa usa ka orkestra, ug ang usa sa mga musikero tigyupyop ug marijuana panahon sa mga intermisyon. Nagpunay siyag tanyag niana nako sa daghang bulan. Ngadtongadto akong gisulayan kini ug gisugdan ang paggamit niini nga regular.” Sa ingon nianang paagiha nga si Darren, usa ka Canadiano, misugod paggamit ug mga droga.

Kining duha ka indibiduwal migamit pa ug ubang mga droga, sama sa LSD, opyum, ug mga pangpalagsik. Sa maghinumdom sa ilang mga kaagi, karon nga dili na mga tig-abuso ug droga, sila miuyon nga ang impluwensiya sa mga katalirongan mao ang pangunang rason kon nganong misugod sila pag-abuso sa mga droga. “Wala gyod ko maghunahuna nga mogamit ko ug droga,” matod ni Michael, “apan kadtong mga batan-ona lamang ang akong mga higala, ug siyempre mosunod ka nila.”

Ang Natad sa Kalingawan

Ang usa sa pangunang mga rason kon nganong daghan ang misugod paggamit ug mga droga mao ang pagpit-os sa katalirongan, ug ang mga batan-on ilabinang daling madala. Dugang pa, sila naladlad sa mga ehemplo sa ilang mga idolo diha sa kalibotan sa kalingawan, kinsa adunay gamhanang impluwensiya nganha sa ilang batan-ong mga magdadayeg.

Ang industriya sa kalingawan ilabinang naapektohan sa pag-abuso sa droga. Ang pangunang mga tigpasundayag sa natad sa musika kasagarang nag-abuso sa makapagiyan ug makadaot nga mga droga sa usa ka panahon sa ilang karera. Daghang iladong mga artista ang tiggamit usab ug droga.

Ang mga maglilingaw makahimo sa droga nga maanindot ug makapadani mao nga ang mga batan-on daw maglisod sa pagdumili niana. Ang Newsweek nagtaho sa 1996: “Diha sa kadalanan sa Seattle nagkatag ang mga batan-on nga nangadto didto aron mogamit ug heroina, tungod lang kay [ang musikero sa rock nga] si Cobain migamit niana.”

Ang natad sa droga gihulagway nga maanindot diha sa mga magasin, pelikula, ug telebisyon. Sa susama, ang pipila ka prominenteng mga tigdisenyo ug bag-ong mga estilo sa produkto sa kalibotan mipili ug mga modelo nga niwang, higos tan-awon, sa pagsundog sa mga giyanon.

Nganong ang Uban Nagiyan?

Daghang ubang mga hinungdan ang nakaamot sa pag-uswag sa pag-abuso sa droga. Lakip niini ang kahigawad, depresyon, ug kakulang ug katuyoan sa kinabuhi. Ang laing mga rason mao ang mga suliran sa ekonomiya, kawalay-trabaho, ug dili-maayong panig-ingnan sa mga ginikanan.

Ang uban nga nalisdan sa ilang mga relasyon sa isigkatawo naggamit ug droga aron tabangan sila sa pagsagubang sa mga suliran diha sa pagpakigbuylog. Sila nagtuo nga ang droga mopauswag sa ilang pagsalig, nga mopabati kanilang maayong laki ug kahimut-an. Mas masayon sa uban ang paggamit ug mga droga kay sa pagdawat ug responsibilidad sa pagkontrolar sa ilang kinabuhi.

Ang kalaay maoy laing rason nga ang mga batan-on mogamit ug mga droga. Ang librong The Romance of Risk​—Why Teenagers Do the Things They Do nagkomento bahin sa kalaay ug kakulang sa pagdumala sa ginikanan: “Ang mga batang lalaki ug babaye mamauli human sa klase nganha sa mga balay nga walay tawo. Dili kahibudngan nga sila masubo ug dili gustong mag-inusara. Ang mga higala  moduyog kanila, apan bisan pag magkauban kasagarang laayan sila. Magpunay silag tan-aw ug mga video sa mga programa sa telebisyon ug musika o manukiduki diha sa Internet nga mangitag pangpaukyab. Ang pagtabako, paggamit ug droga, ug pag-inom mahimo dayong bahin niining kahimtanga.”

Si Michael, nga gihisgotan ganina, miingon bahin sa iyang kakulang ug pagdumala sa ginikanan diha sa balay: “Ang akong pamilyahanong kinabuhi malipayon. Kami suod kaayo nga pamilya. Apan ang akong mga ginikanan nagtrabaho ug walay nagbantay kanamo maadlaw. Dugang pa, ang among mga ginikanan naghatag kanamog dakong kagawasan. Walay disiplina. Ang akong mga ginikanan walay kalibotan nga nagdroga ko.”

Sa dihang magiyan na, daghan ang nagpadayon paggamit ug droga tungod sa yanong rason: Ganahan sila niana. Si Michael, kinsa adlaw-adlawng nagdroga, miingon bahin sa mga epekto niini: “Daw anaa ako sa kalibotan sa mga damgo. Makaikyas ako gikan sa akong tanang kapit-os. Wala gayod ako mobati nga nameligro. Morag maayo ra ang tanan.”

Ang lain pang tig-abuso ug droga kanhi, nga ginganlag Dick, kinsa taga-Habagatang Aprika, naghubit sa mga epekto sa marijuana diha kaniya sa dihang misugod siya paggamit niini sa edad nga 13: “Mokatawa ko sa bisan unsang komedya. Kataw-anan ang tanan.”

Ang mga pasidaan bahin sa kadaot nga ipahinabo sa droga daw wala makapahadlok sa mga batan-on. Morag may tinamdan sila nga “dili kana mahitabo kanako.” Ang librong Talking With Your Teenager nagsaysay kon nganong ang mga tin-edyer dili manumbaling sa mga pasidaan nga ang mga droga makadaot sa panglawas: “Sila lig-on kaayo ug puno sa kalagsik nga dili sila motuo nga madaot ang ilang panglawas. Kining pagbati nga ‘dili-maunsa’ kasagaran kaayo sa mga batan-on. Ang mga tin-edyer nag-isip sa kanser sa baga, alkoholismo, grabeng pagkagiyan sa droga, ingong mga butang nga mahitabo sa mga tigulang, dili kanila.” Daghan ang wala gayoy kalibotan sa mga kapeligrohan, ingon sa giilustrar sa pagkapopular sa drogang ecstasy. Unsa ba kini?

Ang Ecstasy ug ang Natad sa “Rave”

Ang gikan-sa-amphetamine nga drogang MDMA, nga nailhan ingong ecstasy, kasagarang gigamit diha sa tibuok-gabiing mga sayaw nga gitawag ug mga rave. Ang mga tigbaligya nagpasiugda sa impresyon nga ang paggamit ug ecstasy maoy luwas nga paagi sa pagsinati ug hilabihang kalipay gawas pa sa way-kinutobang kalagsik sa pagsayaw sa tibuok gabii. Ang droga motabang sa mga mananayaw sa pagpadayon pagsayaw sa daghang oras hangtod nga masinati nila ang gitawag sa usa ka magsusulat ug “samag-gipunawan nga kahimtang.” Usa ka batan-on misaysay kon nganong makapadani ang ecstasy: “Ang kalalim magsugod sa imong mga tudlo sa tiil, nga molimin kanimo diha sa dili-katuohang kainit ug gugma samtang kini hinayhinayng mosaka ngadto sa imong ulo.”

Ang mga pagsusi sa utok sa tiggamit ug ecstasy naghatag ug pisikal nga pamatuod  nga dili kana ang dili-makadaot nga droga sumala sa pangangkon sa mga tigbaligya. Sumala sa panukiduki ang ecstasy makadaot sa mga lanotlanot sa nerbiyos diha sa utok ug makapaus-os sa gidaghanon sa serotonin. Ang maong kadaot lagmit nga permanente. Ngadtongadto, mahimong mosangko kini sa mga abnormalidad sama sa depresyon ug pagkadili-makahinumdom. Gikataho nga adunay nangamatay sa tiggamit ug ecstasy. Unya, sagolan usab sa daghang tigbaligyag droga ang ecstasy ug heroina aron magiyan ang ilang mga kustomer.

Unsa ka Daling Mabatonan?

Diha sa daghang nasod mius-os ang presyo sa droga samtang midaghan ang suplay. Kini sa bahin maoy tungod sa politikanhon ug ekonomikanhon nga mga kausaban. Ang Habagatang Aprika maoy kasagarang pananglitan, diin ang politikanhong kausaban miresulta sa paglambo sa negosyo ug pakigbayloay sa ubang mga nasod. Kini, duyog sa kakulang sa mga bantay diha sa mga utlanan, nakapakusog sa negosyo sa droga. Sa nagdaghan ang walay trabaho, libolibo ang nagdepende sa kita gikan sa pagbaligyag gidiling droga. Ang mapintas nga krimen kasagarang nalangkit sa pagdagsang sa droga. Sumala sa usa ka balita sa mantalaan, ang mga bata diha sa mga tunghaan sa Gauteng, Habagatang Aprika​—ang uban 13 anyos lamang​—gipanid-an sa mga polis tungod sa pagpamaligyag droga. Daghang tunghaan sa maong dapit ang nagsugod sa pagpailalom sa mga estudyante sa pagsusi aron mahibaloan kon naggamit ba sila ug droga.

Unsay Hinungdan Niini?

Dayag nga adunay daghang rason kon nganong ang mga tawo nag-abuso sa mga droga. Apan kining tanan maoy mga simtoma sa mas lalom nga problema, usa ka hinungdan. Ang magsusulat nga si Ben Whitaker nagpasumbingay niini: “Ang pagkaylap sa paggamit sa droga karon maoy pasidaan nga timaan sa kahuyangan ug kasaypanan sa atong katilingban, gawas pa sa kamingaw ug kawalay-paglaom: kon dili pa, ngano man nga daghan kaayong tawo nga abilidaran ug bulahan ug kahimtang ang mopalabi sa mga droga inay sa tinuod nga situwasyon sa presenteng adlaw?”

Makapahinuklog kini nga pangutana, nga makapaamgo kanato nga ang atong materyalistikanhon, matinguhaon-sa-kalamposan nga katilingban kasagarang mapakyas sa pagtagbaw sa atong emosyonal ug espirituwal nga mga panginahanglan. Bisan ang kadaghanan sa mga relihiyon wala makatagbaw niana nga mga panginahanglan tungod kay wala nila makita ang hinungdan sa mga problema sa tawo.

Kinahanglang tukion nato ug atubangon kanang maong hinungdan una nato makaplagan ang bugtong permanenteng solusyon sa problema maylabot sa droga. Hisgotan kini sa sunod nga artikulo.

[Hulagway sa panid 7]

Ang paggamit ug droga usahay ihulagway nga maanindot sa inilang mga tawo

[Mga hulagway sa panid 7]

Ang modernong natad sa musika natuhop sa pag-abuso sa droga

[Mga hulagway sa panid 8]

Ang drogang ecstasy kasagarang mabatonan diha sa mga rave

[Credit Lines]

AP Photo/Greg Smith

Gerald Nino/U.S. Customs