Mga Kahoyng “Yew”—Nganong Anaa sa mga Sementeryo sa Britanya?

TINAMPO SA MAGSUSULAT SA PAGMATA! SA BRITANYA

NIADTONG 1656 usa ka klero sa Church of England misulat: “Ang among mga katigulangan mainampingon ilabina sa pagpreserbar sa mga kahoyng Yew diha sa nataran sa simbahan tungod kay kini kanunayng labong nga nahimong simbolo . . . sa imortalidad sa kalag.” Kana maoy tradisyon. Unsa ang mga kamatuoran?

Ang paglangkit sa labong nga mga kahoy sa imortalidad sa kalag maoy karaan nang ideya. Sa Wales ang tradisyon sa kahoyng yew nga may ingon nianang simbolo nalangkit sa mga tinuohan ug mga kustombre sa karaang Druid. Sa Inglaterra dugay na sa wala pa ang Kristohanong panahon, ang mga kahoyng yew gitanom diha sa mga dapit sa paganong templo, ug kini sa ngadtongadto gisagop sa simbahan ingong “balaang simbolo.” Ang mga tradisyon dugayng mawala, ug bisag ang mga dili mouyon sa gihimo sa simbahan wala mosagop niana, ang mga kahoyng yew maoy bahin gihapon sa mga tanom sa modernong mga sementeryo sa Britanya.

Unsay giingon sa Bibliya bahin sa imortalidad sa kalag? Wala gayod kini maglangkit sa mga pulong “imortalidad” o “imortal” uban sa “kalag.” Ang Archbishop of York sa Inglaterra, diha sa pakigpulong nga “A Theological Understanding of Life and Death,” nagpalahi sa “yano kaayong mga ideya bahin sa kalag nga mobiya sa lawas” uban sa pangunang kamatuoran sa Bibliya. “Walay bahin sa atong mga lawas nga sa usa ka paagi mobiya inigkamatay nato,” siya miingon.

Unsang Matanga sa Kahoy ang Yew?

Ang Ingles nga yew [Taxus baccata] maoy usa ka habog, lunhawng kahoy nga hinayhinayng motubo ug moabot sa gitas-ong mga napulo ka metros. Ngani, daghan sa mas dagkong matang niining kahoya sa Britanya maoy duha o kapin pa ka nagtapot nga kahoy, mao nga ang panit niini bug-os nga nagpapas sa ilhanan sa ilang panagtapot. Ang usa ka iladong kahoyng yew sa Scotland, nga may gidak-on sa punoan nga 17 metros, nailhan karon nga maoy duha ka nagtapot nga kahoy niining matanga.

Ang mga kahoyng yew mabuhi sa gatosan ka tuig​—ang ubang mga eksperto nag-ingon nga kaliboan pa ka tuig. Daghang karaan nga mga kahoyng yew sa Britanya mao lamang ang nagpabiling-buhi sa mga balangay sa Edad Medya, nga sa palibot niana natukod ang bag-ong mga pinuy-anan.

Ang gulang nga mga liso sa bunga sa kahoyng yew naputos sa hayag-nga-pula, humok, pormag-tasa nga membrana nga nailhan ingong aril. Apan kining mga lisoha, sama sa mga tunok ug panit sa kahoy, maoy makahilo ug makapatay kon makaon sa binuhing mga hayop. Sa usa ka panahon gituohan nga ang usa ka balay nga giadornohan sa kahoyng yew magdalag kamatayon diha sa pamilya.

Ang tabla sa kahoyng yew maoy pinog-grano, daw sama sa tabla sa kahoyng mahogany. Ang lubas niini may bulok nga orens-pula ug magamit sa paggamag lig-ong muwebles. Tungod sa kahunit ug kamaunaton niini, gihimo kining tag-as nga mga pana panahon sa Edad Medya, nga gigamit nga mahanason kaayo sa Ingles nga mga magpapana panahon sa gubat.

Sa Britanya ug sa mga dapit usab sa Normandy nga kanhi gimandoan sa Inglaterra, ang mga kahoyng yew kasagarang makita diha sa karaang mga nataran sa simbahan. Usa ka nataran sa simbahan sa Inglaterra nailado tungod sa 99 ka kahoyng yew niini, apan ang maong gidaghanon maoy talagsaon. Ang mga kahoyng yew kasagarang itanom nga tinagurha, ang usa diha sa lych-gate​—ang inatopang ganghaan paingon sa nataran sa simbahan—​ug ang lain duol sa pultahan sa simbahan. Karong adlawa, duha ka lumbay sa pinul-ongan nga mga kahoyng yew sa Irlandia magtimaan usahay niini nga agianan, uban sa dugang nga mga kahoyng yew nga gitanom sikbit sa nag-ugdo nga mga sementeryo o mga lubnganan.

Ugaling, ang gituohang imortalidad sa kalag maoy paganong Gregong doktrina nga nalangkit sa mga pagtulon-an ni Plato. Ang pagkabanhaw sa mga patay ngadto sa kinabuhing walay kataposan sa yuta maoy gasa sa Diyos alang sa katawhan sa panahon nga ang kamatayon wagtangon na.​—Juan 5:​28, 29; Pinadayag 21:4.

[Hulagway sa panid 31]

Usa ka kahoyng yew nga nag-edad nag usa ka libo ka tuig diha sa nataran sa simbahan sa St. Andrew, Totteridge, Hertfordshire

[Mga hulagway sa panid 31]

Tuo: Mabulokong mga aril​—apan makahilong mga liso

Halayong tuo: Pinul-ongan nga mga kahoyng yew sa Irlandia diha sa nataran sa simbahan sa St. Lawrence, Little Stanmore, Middlesex