Ang Talaadlawan—Usa ka Kasaligang Higala

ANG talaadlawan mahimong usa ka sinaligang kauban, usa ka may empatiya nga higala diha sa dili-mabination nga kalibotan. Ang talaadlawan “magtugot kanato sa pagtipig ug usa ka koleksiyon sa mga hulagway nga nag-asoy sa atong personal nga mga panaw,” matod sa magsusulat nga si Christina Baldwin. Sama sa usa ka album sa letrato nga naghatag ug mahulagwayong asoy sa atong kagahapon, ang talaadlawan maghatag kanato ug sinulat nga mga hunahuna nga magbutyag ug magtipig sa kasaysayan sa atong kinabuhi.

Sa kapanahonan sa Bibliya ang mga gobyerno kasagarang adunay talaan sa hinungdanong mga hitabo. Ang Bibliya mismo naghisgot sa daghan nianang opisyal nga mga asoy. (Numeros 21:​14, 15; Josue 10:​12, 13) Ang mga Grego nakamugna ug usa ka matang sa almanake nga gitawag ug ephemerides, * diin girekord nila ang adlaw-adlaw nga mga pag-irog sa mga bituon ug mga planeta. Ang mga Romano, nga maoy nagparot sa Gresya, migamit niini nga mga talaan apan, uban sa lahi nga kapuslanan, nagpausbaw sa bili niini pinaagi sa pagdugang ug adlaw-adlawng mga hitabo sa komunidad ug mga butang nga gikaikagan sa mga tawo. Gitawag nila kini ug diarium, gikan sa Latin nga dies, nga nagkahulogan ug “adlaw.”

Apan, sa ika-17ng siglo lamang, sa dihang nasulat ang talaadlawan sa Ingles nga si Samuel Pepys, nga naimbento ang talaadlawan ingong listahan sa pribadong adlaw-adlaw nga mga hitabo. Naundan sa talagsaong kombinasyon sa pagkadebotado ug pagkakalibotanon, ang talaadlawan ni Pepys nakahatag sa mga historyano ug usa sa labing makapukaw sa panabot nga mga asoy sa kinabuhi panahon sa pagmando sa Ingles nga haring si Charles II.

Sukad niadto, ang paghupot ug talaadlawan nag-anam ka popular. Daghang talaadlawan ang nahimo pa ganing bililhong makasaysayanhon nga mga dokumento. Ang takos tagdon niini mao ang talaan sa usa ka Hudiyong dalagita nga nagtago gikan sa mga Nazi. Ang Diary of a Young Girl ni Anne Frank maoy masakit nga pamatuod sa kabangis sa tawo batok sa isigkatawo.

Nganong Makapadani ang Talaadlawan?

Ang pagsulat diha sa usa ka talaadlawan daw nalangkit sa usa ka paninugdang tinguha sa tawo​—pagpahayag sa kaugalingon. Nagsulat man bahin sa atong kalipay sa unang mga pulong nga gilitok sa  usa ka bata o sa paglambo sa panaghigugmaay, ang talaadlawan magtugot kanato sa pagpamalandong sa mga hitabo nga nag-umol sa atong kinabuhi. Ang pagbasa sa mga sinulat sa ulahi magtugot kanato sa paghanduraw niadtong gihandom nga mga yugto ug sa mga pagbati nga napukaw.

Usa sa kinadak-ang bentaha sa talaadlawan mao ang katakos niini sa pagtabang kanato sa pagsinati sa atong kaugalingon. Ang magsusulat nga si Tristine Rainer nagtawag niana nga “usa ka praktikal nga sikolohikal nga himan nga makapaarang kanimo sa pagpahayag sa mga pagbati nga walay makababag.”

Ang Bibliya nag-ingon diha sa Proverbio 12:25: “Ang pagkamabalak-on diha sa kasingkasing sa usa ka tawo maoy magpatikuko niini.” Kon ang usa ka tawo magpanuko sa paghisgot bahin sa iyang ‘kabalaka’ uban sa laing tawo, ang pagpahayag sa iyang gibati pinaagi sa pagsulat mahimong usa ka kapilian. Ang pagsulat ug talaadlawan sa ingon maoy kasagarang gisugyot ingong makatabang nga instrumento sa pagsagubang sa kaguol. Ang talaadlawan mahimong gamiton sa pagpamalandong sa kinabuhi sa usa, sa paghimog bag-ong mga tumong, ug tingali sa paghimog mga solusyon sa mga problema. Ang pagsulat bahin sa mga problema ug pagbati sa usa makatabang kaniya sa paghatag ug dakong pagtagad sa tinuod nga mga isyu ug paglantaw niini sa hustong paagi.

Ang paghupot ug talaadlawan mahimo usab nga edukasyonal nga himan. Ang American Foundation of Teachers nagtambag sa mga ginikanan: “Dasiga ang inyong mga anak nga maghupot ug talaadlawan. Ang pagsulat diha sa usa ka talaadlawan mag-ugmad sa mga katakos sa pagsulat ug sa kamamugnaon.”

Unsaon Nako Pagsugod?

Una, pangita ug hilom nga dapit ug usa ka talaadlawan o notbok nga gusto nimo. Tinuod, makapaluya kaayo ang paghunahuna nga pun-on nimog mga pulong ang walay sulod nga panid. Apan ang sekreto mao ang pagkahimong matinud-anon, tiunay, ug yano. Mahimo nimong suknaon ang imong kaugalingon ug mga pangutana sama sa: ‘Unsay gibuhat nako karon? Sa unsang paagi kini nakaapektar kanako? Unsay akong gikaon? Kinsay akong gipakigkitaan? Unsay nagakahitabo sa mga kinabuhi sa akong mga minahal?’ O mahimong magsugod ka sa presenteng yugto, nga mangutana: ‘Asa na ako sa yugto sa kinabuhi karon? Unsay akong mga tumong? Akong mga damgo?’ Dayon, nga dili mahimong hinawayon, sugdi ang pagsulat.

Mahimo kang mosulat ug daghan o diyutay sumala sa gusto nimo. Mahimo kang mosulat kanunay o panagsa depende sa gusto nimo. Magmadayganon ug magmatinud-anon. Ayawg kabalaka bahin sa gramarya o sa espeling. Walay laing makakita sa imong sinulat. Mahimong sulayan nimo ang pagpapilit ug mga letrato, mga ginunting gikan sa mantalaan, o bisan unsa nga hinungdanon kanimo. Imo kanang libro. Kini mahimong hinlo o nagkato, gamay o dako. Ug mosulat ka lamang kon gusto nimo. Kon ang paghupot ug talaadlawan mahimo nang katungdanan nga kinahanglang buhaton, masinati nimo ang kapakyasan ug kahigawad.​—Tan-awa ang kahon.

Maingon nga ang usa ka siyentipiko mahimong mogamit ug usa ka talaan aron maobserbahan ug marekord ang mga kausaban diha sa usa ka organismo nga iyang gitun-an, ang usa ka talaadlawan makatabang kanimo sa pag-obserbar ug pagtuon sa imong panggawi ug mga kiling sa imong kinabuhi. Ang imong talaadlawan magbutyag sa imong mga kalipay, imong mga kasakit, imong mga kahuyangon, imong maayong mga hiyas. Magpauswag kini sa imong katakos sa pagpahayag sa imong gibati. Tinuod, ang paghupot ug talaadlawan nagkinahanglag pagkakomitido, apan ang maong obligasyon makahatag ug dagayang mga ganti.​—Tinampo.

[Footnote]

[Kahon sa panid 27]

Mga Sugyot Kon Unsaon Pagsugod

◆ Pilia ang talaadlawan nga durable, tingali sayon rang dad-on.

◆ Pangitag hilom nga panahon ug usa ka dapit diin mahimo kang mag-inusara. Petsahi ang matag sinulat.

◆ Kon dili ka makasulat sulod sa pipila ka adlaw, ayawg kabalaka; sugdi pagsulat kon diin ka mihunong.

◆ Ayawg sawaya ang imong sinulat. Ayaw pagpanuko sa pagpahayag sa imong gibati. Isulat ang mga detalye​—dili kay ang katibuk-an lamang.