Ang Mabulokong mga “Kermode”

TINAMPO SA MAGSUSULAT SA PAGMATA! SA CANADA

“Sila motindog sa ilang pangulahiang mga tiil, sila molingkod sa ilang sampot . . . , sila mohagok usab kon sila matulog. . . . Sila utokan, sila maukit-ukiton, sila daling makakat-on ug daling makapahiangay, ug sila morag dunay disposisyon nga sama sa atoa.”

ANG biologo sa kinabuhing lasangnon nga si Wayne McCrory miingon sa ibabaw bahin sa usa sa tagsaong mga oso sa kalibotan​—ang ugis nga black bear sa amihanan-kasadpang lugar duol sa baybay sa Canada. Unang gipailaila sa kalibotan sa siyensiya kining maong oso sa 1900 ni William  Hornaday, usa ka membro sa New York Zoological Society. Naglista siya sa klaseklaseng mga panit sa oso sa Victoria, British Columbia, ug nakakita ug talagsaong panit. Morag gatas kini ka puti nga may pagkabulagaw ug diyutay ug samag porma sa panit sa black bear.

Kay naikag sa iyang nakit-an, gidapit ni Hornaday si Francis Kermode, ang direktor sa Provincial Museum sa British Columbia, sa pagtabang kaniya sa paghipos ug dugang impormasyon nianang gituohan ni Hornaday nga usa ka bag-ong espisye sa oso. Sa 1905, agig pagpasidungog sa paningkamot ni Kermode sa pagpanguhag sampol ug impormasyon bahin sa hayop, ginganlan ni Hornaday ang oso nga Ursus kermodei​—oso ni Kermode.

Ang mga Kermode maoy mga membro sa pamilyang black bear, apan dili tanan kanila samag kolor ingon sa gipaila sa ilang ngalan. Ang mga tawong Tsimshian ug sinultihan nga nitibong Indian, nga nagpuyo sa dapit diin daghag Kermode nga mga oso, nagtawag sa oso nga Moksgm’ol, o ugis nga oso. Dihay nakit-an usab nga orens, pula, bulagaw, hayag nga pagkadalag, asul-abohon, ug bisan pat-ak-pat-ak sa dulom nga pagkabrawon-ugis nga mga oso.

Ang mga biologo wala gihapon makatino kon nganong dunay ugis nga mga Kermode. Ang usa ka giduso nga katin-awan mao ang wala tuyoa nga biokemikal nga kausaban sa gene nga basig maoy nakaingon sa pagkalahi sa kolor niini. Sa pagkatinuod, 1 lamang sa matag 10 ka Kermode ang nakit-an nga ugis. Ang mga Kermode sa amihanan-kasadpang lugar duol sa baybay sa Pasipiko sa Canada talagsaon gayod ug angay hatagan ug dakong pagtagad.

Pagduaw sa Teritoryo sa Kermode

Ang mga Kermode makit-an diha sa luna nga duolan sa 75,000 ka kuwadrado kilometros sa amihanang lugar duol sa baybay sa British Columbia. Kon mobiyahe kag mga 600 kilometros paamihanan-kasadpan gikan sa Vancouver, makaabot ka sa Princess Royal Island ug sa Douglas Channel duol sa Kitimat. Mga 150 ka kilometros sa interyor, paamihanan-sidlakan, mao ang Terrace nga komunidad sa laging, nga nahimutang sa daplin sa Skeena River. Kining lugara mao ang sentro sa dapit sa Kermode. Gihubit kini nga mao ang lugar sa kaihalasan ug kinadaghanag natural nga mga kahinguhaan nga kalasangan sa Kasadpan sa Canada.

Usa ka hawod nga tiggiya sa kalasangan nga nahibalo sa batasan sa Kermode maoy gikinahanglan kon gusto kang makakita niining ugis nga tiglibodlibod bisan makadiyot. Ang labing maayong panahon nga makakita ug oso maoy sa Oktubre, sa dihang ang mga sapa sa British Columbia mapuno sa libolibong nagapangitlog nga mga salmon. Sulod niining tinuig nga okasyon, manglugsong ang mga Kermode gikan sa kabukiran aron pistahan ang kombira sa mga salmon. Nagbatbat sa rituwal sa pagpangaon sa oso, ang usa ka nakakita miingon: “Mamili ug isda nga ilang gusto, ang usa ka kuyamoy ilang idat-og sa ulo, unya laksian kinig panit gikan sa hasang ngadto sa ikog nga magladlad sa unod nga ilang kan-on.”

Kon Sama Sila sa Unsa

Ang mga Kermode morag mahigalaon, nindot kugoson, ug gustong makigdula, apan ang tinuod, sama sa tanang oso, dili sila matag-an ug peligroso. Gikataho nga hanap sila ug panan-aw. Ang ilang gamayng nagkaimyos nga ilong ug taas nga simod gidisenyo aron bug-os nga magamit nila ang ilang igsisimhot. Bisag kumaw silang molihok, kusog kaayo silang modagan. Ang uban naorasan nga nakadagan sa gikusgong kapin sa 50 kilometros sa usa ka oras sa mugbong mga distansiya!

Ang hamtong nga mga baye maoy gikan sa kuwatro ngadto sa sayis piye ang gitas-on ug motimbang tali sa 50 ug 180 kilos. Ang mga laki mas dako ug usahay mosobra sa 200 kilos. Kon magtindog ang mga Kermode sa ilang pangulahiang mga tiil, moabot sila sa gitas-ong otso ngadto sa nuybe piye. Hawod usab silang molangoy. Gani, usa ka nagpatrolyang polis sa departamento sa pangisda nakakita ug oso nga naglangoy gikan sa duol nga isla paingon sa dakong isla. Sa dihang iyang gipaduol ang iyang barko sa oso, gipakuratan siya niini pinaagi sa pagsalom ug paglangoy ilalom sa tubig, mitunga lamang aron sa pagginhawa.

Mga Engkuwentro Uban sa mga Tawo

Kon ang mga oso magsugod sa paghunahuna sa tawo ingong kan-onon, kasagaran dili na sila managana sa tawo ug mahimong sobra ka agresibo ug peligroso. Kini nga mga oso sagad patyon. Busa sa sunod higayon nga makakita ka ug oso sa kalasangan ug mangayog pagkaon, hinumdomi nga kon imo kining pakan-on, mahimong mameligro ang imong kinabuhi ug ikaw usab ang makaingon sa ahat nga kamatayon niini.

Sa mamalandong niining makaikag nga oso, makadayeg gayod kita sa panagkalidadis nga naglungtad sa pamilya sa oso. Pagkakatingalahan ug pagkamakalingaw sa mga binuhat nga gilalang sa Diyos! Ug pagkadako sa responsibilidad sa tawo sa pag-atiman niining maanindot kaayong mga linalang!

[Picture Credit Line sa panid 27]

Howie Garber/www.wanderlustimages.com