Pag-ski Latas sa Kabanikanhan—Kini ba Alang Kanimo?

TINAMPO SA MAGSUSULAT SA PAGMATA! SA CANADA

“LANGLÄUFER LEBEN LÄNGER”—“Ang mga tig-ski latas sa kabanikanhan mas taas ug kinabuhi.” Kining popular nga panultihon sa Alemanya nagpasiugda sa pagpabili sa daghan sa esport sa tingtugnaw nga pag-ski latas sa kabanikanhan. Sa pagkatinuod, diha sa daghang nasod diin baga ang niyebe sa tingtugnaw, ang banika kasagarang gikuroskurosan sa mga agi sa ski. Sa pipila ka nasod, kasagarang gianunsiyo ang mga distansiya tali sa mga lungsod ug mga baryo, ug daghang agianan ang adunay artipisyal nga suga aron magamit kini sa mga tig-ski sa ilang pagngadto-nganhi sa balay ug trabahoan.

Ginahimo sa pipila lamang ka tawo sa wala pa ang katuigan sa 1960, ang pag-ski latas sa kabanikanhan ning bag-o pang katuigan nahimong popular sa daghang dapit sa tibuok kalibotan. Ang uban nagbanabana nga mokabat ug upat ka milyong tawo kada tuig ang malingaw sa maong esport sa Amerika del Norte lamang! Ang yawi sa pagkamadanihon ug pagkamakaiikag niini? Ang pagkagamay ug gasto ug dayag nga pagkayano niini. Itandi sa mas iladong esport nga susama niini​—ang Alpine, o palugsong, nga pag-ski​—ang ubang mga bahin sa pag-ski latas sa kabanikanhan dili komplikado. Ang palugsong nga tig-ski nagkinahanglag linain, mahalon nga kasangkapan ug sapot. Kinahanglang mobiyahe siya ngadto sa linaing pagkamentinar nga mga bungtod o mga bukid alang sa pag-ski diin kinahanglan tingali siyang mopalit ug mahalong tiket ug molinyag dugay aron makasakay sa cable car nga maghatod sa mga tig-ski paingon sa tayuktok. Ang palugsong nga pag-ski nagkinahanglan usab ug pagkahilig sa atletikong mga kalihokan nga wala mabatoni sa daghang bag-ohan. Ang pag-ski latas sa kabanikanhan, sa laing bahin, mahimong kalingawan halos ni bisan kinsa sa bisan unsang pangedaron. Ang mga butang lamang nga gikinahanglan mao ang pipila ka sentimetros  nga kabag-on sa bag-ong natagak nga niyebe, diyutayng pagbansay, ug dili mahalong mga ski, botas nga pang-ski, ug mga tukod sa pag-ski.

Ang pag-ski latas sa kabanikanhan mahimong usa ka makalilipayng kasinatian! Ang tig-ski makaadto halos bisan asa niya gusto​—latas sa kaumahan ug kasagbotan, ibabaw sa nabagtok nga mga lanaw ug gilibotan-sa-yelo nga mga sapa, ngadto sa hilom nga mga lasang ug natabonag-niyebe nga mga walog. Ang pag-ski latas sa kabanikanhan maghatag sa usa ka tawo sa kahigayonan nga makapamalandong, makahinuktok, ug makahunahuna, nga makahatag kanato ug higayon nga makasugid ngadto sa atong Maglalalang ug makapasalamat kaniya tungod sa kahibulongang mga butang sa kinabuhi. Ang tingtugnaw maghatag ug linaing kinaiyahan sa kalalangan ni Jehova nga Diyos. Ang naggilakgilak nga niyebe maghatag ug kahilom sa talan-awon. Ang yuta daw lunhaw ug hinlo, nga morag naghulat nga diskobrehon. Ang pagdailos agi sa lasang, nga ang kakahoyan naputos sa niyebe, makapahupay sa kasingkasing ug hunahuna. Ang kabanha sa atong mekanikal nga kalibotan mahanaw, ug sa dili madugay ang madungog mao na lamang ang paghaguros sa mga ski.

Kon duyogan sa usa ka pamilya o grupo sa mga higala, ang pag-ski latas sa kabanikanhan mahimong usa ka lulinghayaw nga magbugkos ug maghiusa. Diha sa mga nasod sa amihanang Uropa karon, ang ubang mga pamilya mobiyahe ug 20 o 30 kilometros sakay sa tren ug dayon dungan nga mag-ski sa pagpauli.

Ang mga Sinugdanan

Ang uban maghunahuna tingali nga ang pag-ski latas sa kabanikanhan maoy bag-ong esport, apan dili gayod kini bag-o. Sa 1927, ang mga drowing diha sa mga langob nga linibo na ka katuigan ang gidugayon nakaplagan diha sa isla sa Rødøy sa Norway. Ang usa ka drowing nagpakita sa usa ka mangangayam nga dayag nga nagsul-ob ug maskara nga koneho. Daw nagpadailos siya ginamit ang tag-as kaayong mga ski. Ning mas bag-o pa, diha sa mga lamakan sa Scandinavia, ang mga trabahante nakadiskobre ug gatosan ka karaang mga ski nga maayo pag kondisyon. Ang pag-ski maoy hinungdanong matang sa pagbiyahe alang sa unang mga tawong Nordic panahon sa dugay, bagag niyebe nga mga  tingtugnaw. Hinungdanon kaayo kadto nga bahin sa ilang kinabuhi nga ila ganing gisimba ug gipasidunggan ang usa ka diyos ug diyosa sa ski! Ang mga timailhan niadtong paganong mga pagtuo sa nangagi makita karon diha sa mga ngalan sa daghang lungsod ug mga baryo sa Norway ug Sweden. Aw, ang ngalan mismong Scandinavia mahimong nagtumong sa diyosa sa mga tig-ski, si Skade.

Bisan tuod ang pag-ski nahimong hinungdanong bahin sa kinabuhi sa mga Nordic sulod sa daghang siglo, ang paghimong popular sa pag-ski latas sa kabanikanhan ingong internasyonal nga esport maoy niadto lamang ika-19ng siglo. Nianang panahona ang mga Norwego nagpaarang-arang sa naandang mga ski pinaagi sa pagporma, pagpagamay sa tumoy, ug pagpanindot niana. Gihimo usab nila ang matang sa mga estrap sa kiting ug tudlo nga maoy gisundogan sa modernong mga estrap sa ski. Didto sa Telemark, usa ka bukirong dapit sa habagatan-sentral nga Norway, gisugdan dayon nila ang sunodsunod nga mga indigay. Ang unang narekord ug giorasan nga lumba sa ski latas sa kabanikanhan gituohan nga gipahigayon didto, nga ang nakadaog mi-ski agi sa lima ka kilometro nga agianan sulod sa mga 30 minutos. Ang lumba sa pag-ski latas sa kabanikanhan nahimong popular diha sa mga nasod sa amihanang Uropa wala madugay human niadto, apan laing hitabo ang nagpaila niana ngadto sa ubang bahin sa kalibotan.

Sa 1888 ang Norwegong manunuhid nga si Fridtjof Nansen nanguna sa ekspedisyon latas sa Greenland nga nag-ski. Human niana misulat siya ug libro bahin sa iyang kasinatian nga sa 1891 gihubad ngadto sa Aleman, Iningles, ug Pranses. Ang asoy, nga naghubit sa iyang malisod kaayong panaw latas sa awaaw nga yuta sa Artiko, nakapadani sa imahinasyon sa Victorian nga mga magbabasa niini. Gipukaw niini ang mapangarisgohong mga hunahuna bahin sa pagbuntog sa wala pa matikad nga kamingawan. Niana gihapong tuiga giorganisar ang unang klab sa ski sa Uropa, ang Todtnau.

Sa katuigan sa 1960, ang pagpaseyo nga mag-ski ingong pamilya giorganisar ug gisugdan sa mas dakong gilapdon. Ang mga sentro sa ski nga nag-espesyalisar sa pag-ski latas sa kabanikanhan kalit lang nangatukod. Ang mga tiggama nakamatikod, ug mitungha ang bag-o, komplikado nga kasangkapan. Gidisenyo gani ang linaing nunot-sa-uso nga mga sinina alang sa mga tig-ski latas sa kabanikanhan. Tungod sa panginahanglan sa publiko ug mga dapit nga niana sila mag-ski, daghang lungsod ang nagdalidali paghimog agianan diha sa niyebe sa bisan unsang magamit nga yuta, lakip na sa mga dulaanag golp ug mga parke sa siyudad.

Mga Kaayohan sa Lawas

Ang pag-ski latas sa kabanikanhan giisip nga usa sa labing hilwas sa popular nga mga esport. Bisan tuod ang pagkatumba mahimong moresulta sa ginagmayng mga lisa, panagsa ra ang grabeng mga kadaot, ug kasagarang mahitabo lamang kini kon ang tig-ski latas sa kabanikanhan mangahas pag-adto sa titip nga dapit ug sa diyutayg-molupyo nga banika.

 Tungod kay ang mga lihok nga nalangkit sa pag-ski latas sa kabanikanhan maoy hanoy ug ritmiko, diyutay ra ang purohan nga masobrahag gamit o matandog pag-ayo ang mga lutahan ug mga kaunoran. Ang mga doktor sa esport kasagarang magreseta sa pag-ski latas sa kabanikanhan ingong tambal alang niadtong nakaagom ug kadaot tungod sa pagdyaging o pagbisikleta. Usa kini sa pipila ka kalihokan nga naggamit sa halos tanan sa dagkong mga grupo sa kaunoran sa lawas, mao nga ang tig-ski makadawat ug kompletong ehersisyo. Makabenepisyo pag-ayo ang kasingkasing ug mga baga, ug ang aktibong mga tig-ski kasagarang mas ubos ug presyon sa dugo ug pinitik sa pulso kay niadtong dili-aktibo nga mga tawo. Sa ingon ang mga tig-ski latas sa kabanikanhan giisip ingong pipila sa labing himsog nga mga atleta sa kalibotan.

Tungod sa menos nga risgo sa kadaot ug sa hanoy, lagsik nga lihok ang pag-ski latas sa kabanikanhan maoy usa usab ka maayo kaayong kalingawan alang sa mga tigulang. Diha sa pipila ka nasod sa amihanang Uropa, komon kaayong makakita ug mga tawong tigulang na nga mag-ski.

Ang pag-ski makapainit pag-ayo sa lawas, busa posible nga mahimong komportable ra diha sa medyo bugnaw nga mga kahimtang. Sa kinabugnawang mga adlaw, ang mga maglulumba sa ski kanunayng mag-indigay nga magsul-ob ug nipis nga ober-ol nga panglumba, nga kasagarang walay guwantes. Apan, ang dili propesyonal nga mga tig-ski kinahanglang may igong pag-amping nga maproteksiyonan ang ilang mga kamot ug tiil batok sa kabugnaw. Ang eksperyensiyadong mga mahiligon sa lab-as nga hangin sa gawas kasagarang magsapaw ug daghang sinina, ang kinailadman mao ang usa ka delana o sintetiko nga sapot ug ang kinaibabwan mao ang dili-masuhop sa tubig ug dili-malutsan sa hangin nga sapot. Magpaarang kini kanila sa pagkontrolar sa temperatura sa ilang lawas ug sa personal nga kahayahay. Huboon lamang nila ang mga sapaw o isul-ob kana ug balik segun sa gikinahanglan. Angayng tinoon sa maalamong mga ginikanan nga ang ilang mga anak nagsul-ob ug angayng sapot, tungod kay ang gagmayng mga lawas sa mga bata dali rang tugnawon kay sa mga hamtong. Tungod kay paspas mogawas sa ilang panit ang kainit, dali rang mokamig ang ilang lawas.

Dugangi ang Imong Kasinatian sa Tingtugnaw

Ang eslogan nga “Kon makalakaw ka, maka-ski ka” maoy komon taliwala sa mga tig-ski latas sa kabanikanhan tungod kay ang mga lihok sa maong esport susama gayod sa paglakaw. Bisan tuod ug kining mga pulonga tinuod sa usa ka sukod, kadaghanan kanato makabatog dakong kaayohan gikan sa mubong panahon nga gugolon uban sa kuwalipikadong magtutudlo. Ang mga sentro sa ski nagtanyag ug pribado o ginurupo nga mga leksiyon, ug sa mubong panahon, ang bag-ohan makakat-on sa paninugdang mga teknik sa pag-ski latas sa kabanikanhan​—pag-ski diha sa kapatagan, pag-ski nga patungas sa bungtod, pag-ski nga palugsong sa mga bakilid ug, siyempre, paghunong! Sa dihang gipakitaan na niining paninugdang mga kahanas, kadaghanang tawo andam nang mogawas ug mosugod pag-ski.

“Wala nay laing makapalig-on sa kaunoran ug makapahimo sa lawas nga kusgan ug mapaayon-ayonon kaayo,” miingon si Fridtjof Nansen sa 1890 bahin sa pag-ski latas sa kabanikanhan. Tingali ikaw usab malingaw sa maong esport. Makapahinam pa kini sa imong kasinatian sa tingtugnaw.

[Mga hulagway sa panid 24, 25]

Ang pag-ski latas sa kabanikanhan dili mahal ug mahimong kalingawan sa mga tawo sa tanang pangedaron

[Hulagway sa panid 26]

Karaang mga ski nga nakita diha sa Voss, Norway

[Credit Line]

Foto: © Universitetets kulturhistoriske museer, Eirik Irgens Johnsen

[Hulagway sa panid 26]

Usa ka drowing diha sa langob sa usa ka karaang tig-ski

[Credit Line]

Foto: Inge Ove Tysnes / Syv søstre forlag